Mavzu: Kadrlar siyosatini amalga oshirishda psixologik bilimlar. Ijtimoiy guruhlarni boshqarish reja

Raxbariyat tomonidan kiritilgan normalar;

1. 
   Gurux tomonidan kiritilgan normalar.
   

Birinchi tur normalarining jamoa a’zolari tomonidan kabul kilinishi raxbar va xodimlar o‘rtasida shaqllangan munosabatlarga bog‘liq. Bu munosabatlar ilik bo‘lsa va raxbar jamoa tomonidan tan olinib, xurmat- e’tiborga ega bo‘lsa, xodimlar raxbar tomonidan kiritilgan normalarga rioya kiladilar. Afsuski, xayotda buning aksini xam kuzatamiz.
Gurux tomonidan urnatilgan normalar ancha mustaxkam bulib, xodimlar bu normalarni ximoya kiladi va ularning amaldagi harakatini har kanday yul bilan ta’minlashga intiladilar. SHuning uchun raxbarning Boshqaruv maxoratlaridan biri - uzi taqlif etmokchi bulgan normalarni gurux tomonidan taqlif etish shaqliga erishishdir.
Gurux amal kiluvchi normalarning bir kator ijobiy kurinishi mavjud:

1. 
   Guruxiy normalar u yoki bu jamoada xodimning uzini kanday tutishi keraqligi xaqida ma’lumot beradi, gurux tuzilmasining turli p0F0nalaridagi xodimlar xulkiga aniklik kiritadi, nimaga birlamchi e’tiborni karatish keraqligi va kanday kadriyatlar jamoa uchun muximligini bildirib turadi. Gurux ichki normalarini bilish uning xayotini tartibga solingan tarzda idrok etish imkonini yaratadi. Odatda ilFor kompaniyalar negizida shunday me’yoriy xulk andozalari mavjud, va ular «Tashkiliy xulk kodekslari», «Xizmat mulokoti koidalari» kabi majmualarda aks etgan.
   

1. 
   Normalar guruxiy va individual xatti-harakatlarni uzaro muvofiklashtiradi. Guruxda kabul kilingan normalar yordamida biz har kanday vaziyatda jamoa xayotiga zid bulmagan tuFri yulni topa olamiz. Odatda tashkilotga yangi xodimning kelishi va moslashuv boskichining tulakonli utishi, uning gurux normalarini tez ilFab olishi va kabul kilishi orqali amalga oshadi. Raxbariyat bu jarayonning samarali va benukson utishiga uz xissasini kushishi mumkin. Bu tadbirga alokador fikrlar kitobning «Xodimlar adaptatsiyasi» bulimida batafsil bayon etilgan.
   

2. 
   Xodimning guruxiy normalarni yaxshi bilishi va ularga rioya kilishi, unga ruxiy sokinlik, uz kuchiga ishonch va jamoa bilan yakdillik xissini baFishlaydi, uz mehnatidan konikishi uchun asos buladi.
   

SHu bilan birga guruxiy normalarning salbiy tomonini xam kursatib utish zarur. SHuni yodda tutish kerakki, ko‘p xollarda tashkilotda turli normalarni kadrlovchi ikki, yoki undan ortik guruxlar paydo bo‘lishi va ular orasida aynan normalar ustunligi yulida ziddiyatli munosabatlar kelib chikishi kuzatiladi. Ba’zi paytlarda xodim u yoki bu normadan norozi bo‘lishiga karamay unga rioya kilishga majburligi konikmaslik va ruxiy zurikishni yuzaga keltiradi. SHu munosabat bilan tashkilotda rasman kabul kilinayotgan konun-koidalar iloji boricha xodimlar fikrini inobatga olish orqali turli extiyoj va manfaatlar bilan uYFunlashtirilishi muximdir. Ba’zan jamoada biron-bir koidaga bulgan e’tiroz, uni kabul kilish choFida xodimning fikri inobatga olinmaganligi tufayli xam sodir bo‘lishi mumkin. Tashkilot xayotida uchrab turadigan «ichki tuFyon»ning asosiy moxiyati ana shundadir.
Umuman olganda guruxiy normalarga rioya kilishning ikki shaklini sharxlash mumkin. Birinchisi, faoliyatdagi, xatti-harakatlardagi muvofiklik. Ish kiyimining bir xilligi, uzaro va mijozlarga mulozamat, vakt anikligi, raxbariyat bilan rasmiy munosabat va umuman xulk kodeksiga rioya etish.
Ikkinchi shakl ko‘prok xodimning kadriyatlari tizimi, dunyokarashi va e’tikodi bilan bog‘liq. SHu jixatdan olganda, xamfikr va xammaslak xodimlar tufayli mehnat muvaffakiyati amalga oshadi, maksad yulidagi urinishlari Falaba kiladi.
Konformlik xodisasida shaxs, uzining javobini gurux a’zolari fikriga moslashtiradi. Aniklanishicha, bir safar tajribada katnashayotgan 25% ishtirokchilar uzlarining birlamchi fikrlaridan shubxalanib, guruxning boshka a’zolari ma’kul topgan javobni kabul kilganlar. G uruxning bunday ichki konuniyatini anglash, jamoada konformlikka moyil va nomoyil shaxslarni ajrata olish raxbar uchun juda kul keladi.
Ahillik. Guruxiy axillik jamoaning jipsligi, ichki ko‘poruvchi nizolarning yo‘qligi bilan ifodalanadi. Axillik, guruxiy karorni tez kabul kilishga, umumiy maksad yulida gurux a’zolarining bir-birlarini kullab-kuvvatlashiga, xodim jamoani uz oilasiday kabul kilishiga asos buladi. Gurux a’zolari o‘rtasida axillik yuzaga kelishi uchun kuyidagi shart-sharoit zarur:

• 
  gurux va uning a’zolari atrofidagilarda ilik-issik kayfiyat uyg‘onishi;
  
• 
  gurux a’zolarining kadriyatlari, karashlaridagi uzaro moslik shaqllanishi;
  
• 
  gurux oldidagi umumiy maksad har bir a’zoning shaxsiy manfaatiga uyg‘un bo‘lishi;
  
• 
  ado etilayotgan ish yuzasidan uzaro alokaning mavjudligi;
  
• 
  jamoada ishlashdan, shuningdek, guruxiy faoliyatdan konikish;
  
• 
  karor kabul kilishda barchaning ishtiroki va xodimlar manfaatiga yunalgan Boshqaruv uslubi;
  
• 
  barchaning manfaat va kizikishlariga bir xil e’tibor, jamoadagi ijtimoiy tenglik va adolat;
  
• 
  gurux mikdori (aniklanishicha, gurux a’zolari 7-12 kishi atrofida bulganda uzaro axillik yaxshirok shaqllanadi);
  
• 
  gurux xayotidagi an’analar tashkilotga xos madaniyatning bir kismidir.
  

Guruxiy dinamika. Odatda har kanday gurux ichida shunday kuchlar mavjudki, ular jamoa faoliyati samaradorligiga ijobiy yoki salbiy ta’sir etadi. Mana shunday kuchlar yotindisi va uning ta’sirida gurux ichidagi muxitning uzgarib borishi, guruxiy dinamika deb ataladi. Guruxiy dinamikaga oid jarayonlarni eksperimental ravishda urgangan psixolog Kurt Levin bulib, uning fikriga kura, gurux uz amaliyoti davomida kator uzgarishlar va rivojlanish boskichlarini boshdan kechiradi. Bu uzgarishlarni yuzaga keltiruvchi omillar esa gurux ichidagi turli jarayonlar va ularning mutanosib tarzdagi uzaro munosabatidir.
Guruxiy dinamika gurux ichida yashayotgan kuchlarning uzaro ta’siri deb tushunilishi mumkin. X,ar kanday guruxda ikki asosiy kuch mavjud:
1) shu gurux oldiga kuyilgan maksad va 2) shu gurux a’zolarining extiyojlari. X,ar kanday guruxiy dinamikaning asosida mana shu ikki omil o‘rtasidagi uzaro munosabat yotadi.
Guruxning maksadi, mazkur gurux a’zolari extiyojiga mos kelmasligi xam mumkin. Aynan shu xolat guruxiy dinamikaniing manbai xisoblanadi.
Guruhning rivojlanishi. Ijtimoiy psixologiya soxasidagi olimlardan B. Takman va M Djensonlarning aniklashlaricha, guruxlar uz rivojlanishida beshta boschkichni bosib utadi: tashkil topish, nizo boskichi, normalar shaqllanishi boskichi, faoliyat yuritish boskichi va faoliyatni tugallash boskichlari.^. X,ar kanday gurux uz faoliyati davomida ushbu sanab utilgan boskichlardan utadi. Raxbarning bu jabxadagi asosiy vazifasi, guruxni iloji boricha «faoliyat yuritish» deb nomlangan yuksak boskichga tezrok va samarali tarzda olib chikishidir. Buning uchun raxbar har bir boskichga xos belgilarni bilishi va ularni tezda paykab olishi lozim. kuyida ushbu boskichlarga batafsil tuxtalib utamiz.

1.