Mavzu: Sintaksis Reja So`z birikmasi sintaksisi

Eslatma:Vosita deganda kelishik , ko`makchilar, egalik qo`shimchalari va tartib ohangi tushuniladi. Shulardan kelishik , ko`makchilar va tartib ohangi tobe so`z tarkibida, egalik qo`shimchalari hokim so`z tarkibida bo`ladi.

Masalan : katta daraxt birikmasida katta (tobe so`z) daraxt ( hokim so`z) va bu birikma tartib ohangi yordamida birikkan.

Tobe so`z
Vosita
Hokim so`z
So`z birikmasi

Gapdan so`z birikmalarini aniqlash

Bu bodomqovoq qiz xushfe’l tabiati bilan katta-yu kichikning olqishiga sazovor bo’ldi.

Ushbu gapda 7ta so’z birikmasi bor.

So’z birikmalari:

1). olqishiga sazovor bo’ldi – sazovor bo’ldi – hokim so`z olqishiga – tobe so’z, jo’nalish kelishigi yordamida bog’langan;

2). kichikning olqishiga - olqishiga – hokim, kichikning - tobe so’z, qaratqich va egalik qo’shimchalari yordamida birikkan;

3). kattaning olqishiga - olqishiga – hokim, kattaning - tobe so’z, qaratqich va egalik qo’shimchalari yordamida birikkan;

4). tabiati bilan sazovor bo’ldi – tabiati bilan – tobe so’z, sazovor bo’ldi – hokim so’z, ko’makchi yordamida birikkan;

5). xushfe’l tabiati – tabiati – hokim so’z, xushfe’l – tobe so’z, ohang va ma’no vositasida birikkan,

6). bodomqovoq qiz – , qiz – hokim so’z, bodomqovoq – tobe so’z, ohang va ma’no vositasida birikkan

7). bu qiz – qiz – hokim, bu – tobe so’z, ohang va ma’no vositasida birikkan;

Bu olim riyoziyot fanining barcha tarmoqlarini mukammal egallagan.

bu gapda nechta so`z birikmasi mavjud?

So’z birikmalarining hokim so`zning qaysi turkumga oid so`z bilan ifodalanishiga qarab umumlashtirilib, asosan ikki guruhga ajratiladi

Otli so’z birikmalari.
Fе'lli so’z birikmalari.

OTLI SO’Z BIRIKMALARI

• Bosh so’zi shaxsli fе'l formasi va ravishdosh, sifatdosh shakllaridan boshqa so’zlar bilan ifodalangan so’z birikmalari otli so’z birikmalari hisoblanadi. Dеmak, otli so’z birikmalari kеng ma'noda bo’lib, komponеnti ot, sifat, son, olmosh, ravish, undov, taqlidiy so’zlar bilan ifodalangan juda ko’p so’z birikmalarini o’z ichiga oladi.