Mavzu: traktor va avtomobillarni yurish qismi, boshqarish mexanizmlari va ish jihozlari

1.20-rasm. Qo‘sh g‘ildiraklar 
orasidagi tuproqning zichlanishi. 
 
 
 
 
 
Tuproq zichlanishini kamaytirish uchun quyidagilarga alohida e’tibor berish kerak: 
1)
Tuproqning zichlanishi asosan texnikalarni daladagi xarakati bilan bog‘liq bo‘lganligi 
uchun iloji boricha dalaga kam va tejamli kirish, qurama (kompleks) agregatlar bilan o‘tkazish; 
2)
Tuproqning qayta zichlanishining 80% texnikani ekishdan oldin birinchi o‘tishida hosil 
bo‘lishini hisobga olib, ekishdan oldin tuproqqa ishlov berish ishlarini mumkin qadar engil 
traktorlar bilan bajarish; 
4
“Мы знаем как сохранить почву”. Тракторы САTERHILLERYRDA 3601 (12/99 ) . 2001. 8-бет 

---

3)
G‘ildirakli traktorning orqa g‘ildiraklari keyin maxsus iz yumshatgichlar o‘rnatish va 
izlarni 30 sm chuqurlikda yumshatish; 
4)
Tuproqqa ekishdan oldin ishlov berishda uning namlilik darajasi va traktor shinasining 
protektorlarini holatiga alohida e’tibor qaratish kerak. CHunki tuproqda namlik darajasi 
me’yoridan ortiq bo‘lsa, shinalar tuproq bilan etarlicha ilashmaydi va g‘ildiraklar shataksiraydi va 
tuproq zichlanadi.
 
3. Rul boshqarmasi. Tormozlash sistemasi 
 
Rul boshqarmasi traktor (avtomobil) harakatini haydovchi belgilangan yo‘nalishda saqlash 
uchun mo‘ljallangan. Rul boshqarmasi yengil va qulay bo‘lishi kerak, buning uchun rul 
chambaragiga qo‘yilgan kuch va uning burilish burchagi cheklangan bo‘lishi lozim.
Avtomobil va traktorlarda boshqarish, g‘ildiraklarni oldingi ko‘prikka nisbatan burish, 
umumiy traktorlarda (K-701, T-150K) traktorlarning yarim ramalarini g‘ildiraklar bilan 
birgalikda ularni biriktiruvchi vertikal sharnirga nisbatan burishdan iboratdir.
1.21-rasm. To‘rt g‘ildirakli traktorning rul boshqarmasi: 
1-rul chambaragi; 2 va 4-richaglar; 3 va 4-tortqilar; 6-sharnir; 7-sapfa; 8-buylama 
rultortqisi; 9-soshka; 10-soshka vali; 11-rolik; 12-chervyak; 13-rul mexanizmi. 
Rul boshqarmasi rul mexanizmi va rul yuritmasidan iborat. Rul mexanizmi vositasida 
haydovchining rul chambaragiga bergan kuchi rul yurimasiga uzatiladi. Rul yuritmasi rul 
mexanizmidan traktorning boshqariluvchi g‘ildiraklari va yarim ramasiga uzatiladi. Rul yuritmasi 
rul mexanizmidan traktorning boshqariluvchi g‘ildiraklari va yarim ramasiga kuch uzatadi. Rul 
yuritmalari mexanik, gidravlik va elektrik bo‘lishi mumkin. Gidravlik rul yuritmasi avtomobil 
(traktor) larda boshqarishni osonlashtirish maqsadida qo‘shimcha kuch hosil qilishga 
mo‘ljallangan. SHu sababli hozirgi vaqtda ko‘p ishlatilmoqda. Gidravlik rul kuchaytirgichi: bak, 
nasos, taqsimlagich va gidrotsilindrdan tuzilgan. Avtomobil g‘ildiraklarining turg‘unligi 
shkvorenning ko‘ndalang bo‘ylama qiyaliklari bilan erilishiladi. SHkvorenning ko‘ndalang 
qiyaligi g‘ildirakning ko‘ndalang tekislikda etish burchagi bilan aniqlanadi, u 6 - 8 gradusga teng. 
SHkvoren bo‘ylama qiyaligi g‘ildirakning aylanishiga tik tekisligi va shkvoren o‘qi orasidagi 
burchak bilan aniqlanadi, u 0 - 8 gradusga teng. Avtomobil va traktorning ko‘ndalang tekisligida 

---

yotuvchi g‘ildirak og‘ish burchagi , g‘ildirak sapfasi uchlari qiyaligini o‘zgartirish bilan qo‘yiladi, 
u 0 - 2 gradusga teng. Boshqariladigan g‘ildiraklarning yaqinlashuvi g‘ildiraklar oldingi va orqa 
o‘rta nuqtalari orasidagi masofalar ayirmasi A-B 2 - 12 mm bo‘ladi.