Mavzu: traktor va avtomobillarni yurish qismi, boshqarish mexanizmlari va ish jihozlari

1.16-rasm. O‘rmalovchi 
zanjirli traktorning 
yurish qismi: 
1-
taranglovchi g‘ildirak; 2- 
taranglash moslamasi;3- 
o‘rmalovchi zanjir;4-traktor 
ramasi; 5- tutqichrolik; 6-karetka;
7- tayanch g‘ildirak; 8-etakchi 
yulduzcha. 
Traktor ramasi 4 tayanch g‘ildiraklar 7 orqali o‘rmalovchi zanjirning ichki sirtidagi izga 
tayanadi. Demak o‘rmalovchi zanjirli traktor er ustida yurmasdan, balki metal iz-yo‘l ustida 
harakat qilinganligi sababli o‘zining yurishiga kam quvvaat sarf etadi. O‘rmalovchi zanjirning 
erga tayanib turadigan yuzasining satxi katta bo‘lmasligi uchun traktor og‘ir bo‘lishiga qaramay, 
uning erga tushadigan solishtirma og‘irligi g‘ildirakli traktorlarnikidan kam. 
Zamonaviy traktorlarda yarim qattiq va elastik osmalar qo‘llaniladi.
Elastik osmali o‘rmalovchi zanjirli yuritgichning barcha elementlari traktor ramasiga 
o‘rnatiladi. Ramaga mahkamlangan o‘qlarga balansirli karetkalar 6, balansirlar o‘qiga esa 
tayanch g‘ildiraklar o‘rnatiladi. Balansirlarning yuqorigi uchidagi prujinalar elastiklik hosil 
qiladi. Elastik osmali o‘rmalovchi zanjir yo‘lning baland-pastligiga moslashib xarakat qilib, 

---

notekis erda ham o‘rmalovchi zanjirning tayanch yuzasi deyarli erga tegib turadi. Xarakat vaqtida 
zarb va turtkilarni o‘rmalovchi zanjirning yuritgich qabul qiladi, shu sababli traktor birmuncha 
ravon va silkilmasdan ishlab, tez yurishi mumkin. 
4.2. Yurish qismining tuproqqa ta’siri va uni kamaytirish yo‘llari 
 
Tuproq zichlanishi
– bu tuproq zarralarini o‘zaro yaqinlashish jarayoni bo‘lib, bunda 
uning suv va havo egallagan bo‘sh qismini kamayishidir. 
Ma’lumki, ekinlardan yuqori hosil olinishini ta’minlovchi tuproqning tarkibi 25% 
havo, 25% suv va 50% tuproq zarralaridan tashkil topgan bo‘lib, bu nisbatlarning