Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

(YaMD);

sof ichki mahsulot 
(SIM). 
Yalpi daromadning MHTdagi asosiy ko‘rsatkichlari esa:

milliy daromad 
(MD);

shaxsiy daromad 
(ShD);

ixtiyordagi shaxsiy daromad 
(IShD). 
 
 
 
 

---

31 
4. 1-jadval 
MHT da hisoblanadigan asosiy makroiqtisodiy 
ko‘rsatkichlarning o‘zaro nisbati
9
 
Ko‘rsatkichlar 
Shartli 
belgilar 
Miqdor 
1 
2 
3 
1.
Yalpi ichki mahsulot 
- amortizatsiya 
YaIM
 
A 
100 
12 
2.
Sof ichki mahsulot 
- biznesdagi egri soliqlar 
SIM
 
t 
88 
5 
3.
Milliy daromad 
- ijtimoiy sug‘urta to‘lovlari; 
- korporatsiya daromadlariga soliqlar; 
-korporatsiyalarning 
taqsimlanmaydigan 
daromadlari; 
+ transfert to‘lovlari 
MD 
IST 
KDS 
KTD 
TR
83 
8 
3 
2 
18 
4.
Shaxsiy daromad 
- individual soliqlar 
ShD 
IS 
88 
10 
5.
Ixtiyordagi shaxsiy daromad 
IShD 
78 
MHTning barcha asosiy ko‘rsatkichlari yil davomida iqtisodiy 
faoliyatning natijalarini joriy yil narxlarida aks ettiradi va shuning uchun 
ular 
nominal 
ko‘rsatkichlar 
hisoblanadi. 
Ammo 
nominal 
ko‘rsatkichlardan o‘zaro mamlakatlar yoki bitta mamlakatning turli 
davrlarda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasini qiyoslash uchun 
foydalanish mushkul, chunki ular narxlar darajasi ta’siri ostida bo‘ladi. 
Bunday qiyoslashni faqatgina o‘zgarmas (solishtirma yoki bazis) 
narxlarda hisoblangan real ko‘rsatkichlar (ishlab chiqarishning real hajmi 
va daromadning real darajasi) orqali amalga oshirish mumkin bo‘ladi. Shu 
sababli nominal va real (narx darajasi o‘zgarishidan xolos bo‘lgan) 
ko‘rsatkichlarni alohida o‘rganish va ularni tushunib olish muhim 
ahamiyatga ega.
Nominal YaIM 
– bu joriy narxlarda, ya’ni ushbu yil narxlarida 
hisoblangan ko‘rsatkich bo‘lib, u qiymat ko‘rsatkichi hisoblanadi va 
shuning uchun narxlar darajasining o‘zgarishi uning kattaligiga ta’sir 
ko‘rsatadi.
Nominal YaIMga ikkita omil ta’sir ko‘rsatadi: 
1)
ishlab chiqarish real hajmining o‘zgarishi;
2)
narxlar darajasining o‘zgarishi.
9
N.Maxmudov, H.Hakimov. Makroiqtisodiy tahlil. O‘quv-uslubiy majmua. T.TDIU, 2018 

---

32 
Real YaIMni hisoblash uchun esa nominal YaIMni unga ta’sir 
etuvchi narxlar darajasidan «xolos etish» lozim bo‘ladi.
Real YaIM 
– bu qiyosiy narxlarda, ya’ni o‘zgarmas yoki bazis yil 
narxlarida hisoblangan yalpi ichki mahsulotdir. Bunda bazis yil qilib 
istalgan yilni olish mumkin, ya’ni tanlangan bazis yil joriy yildan oldin 
ham, undan keyin ham bo‘lishi mumkin (masalan, 2000 yil uchun real 
YaIMni hisoblash uchun 2018 yil narxlari bazis yil qilib olinishi mumkin 
yoki aksincha. 2018 yil uchun 2000 yil narxlari bazis yil deb qabul 
qilinadi). Shunday qilib, real YaIM quyidagicha aniqlanadi:
Real YaIM = (Nominal YaIM / YaIM deflatori) x 100%