Maxsus fanlarkafedrasi defektologiya asoslari

«Aqliy hujum» metodining asosiy qoidalari: Auditoriyada olga surilgan fikr va g‘oyalar tanqid ostiga olinmaydi va baholanmaydi; Har bir shaxs tomonidan taklif qilinayotgan fikr va g‘oyalar qanchalik fantastik va antiqa bo‘lsa ham, uni baholashdan o‘zingizni tiying! Tanqid qilmang – hamma bildirilgan fikrlar bir xilda bebahodir. Fikr bildirilayotganda notiqni bo‘lma! Maqsad – mazmunli fikr va g‘oyalar sonini ko‘paytirish. Qanchalik ko‘p fikr va g‘oyalar bildirilsa, shunchalik yaxshi. Yangi va bebaxo fikr va g‘oyaning paydo bo‘lish ehtimoli ko‘payadi. Agar fikrlar qaytarilsa asabiylashmang vahayron bo‘lmang. Bu muammo faqatgina ma’lum usullar yordamidagina hal bo‘lishi mumkin, deb o‘ylamang. Fikrlar «hujumi»nio‘tkazish vaqti aniqlanadi va unga qat’iyan rioya qilinishi shart. Berilgan savolga qisqacha (1-2 so‘zdan iborat) javob beriladi.

4-Ilova (1.1)


YANGI MAVZUNING BAYONI

Har qanday jamiyat o’z farzandlarini har tomonlama etuk, komil inson bo'lib voyaga etishni, munosib fuqarolar bo'lib, davlat tarraqiyotiga, gullab yashnashiga o'z ulushlarini qo'shishlariga harakat qiladi, umid bog'laydilar.

Afsuski, dunyoning ko'pgina mamlakatlarida bolalar hali ham huquqlaridan mahrum etilganlar, ya'ni ularning sog' salomat hamma qatori to'laqonli rivojlanishlari va jamiyat hayotida faol ishtirok etishlari uchun kerakli imkoniyatlar yaratilmagan. Bolalarning ish soatlari ba'zi hollarda nihoyatda uzoq bo'lganligi sababli sog'ligi yomonlashmoqda, ular o'qish, dam olish imkoniyatlaridan mahrum. Bolalar ko'chalarda alkogol, giyohvand moddalar, seksual zo'ravonliklar havfiga duch kelmoqdalar.
Maktabga qabul qilingan ayrim bolalar uni to'liq bitira olmayaptilar, jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor bolalar uyda o'tiribdi ta'lim olishdan mahrum, ayrimlarining ta'lim oishi chegaralangan.
Kasallikni oldini olish mumkin bo'lgan joylarda hali ham juda ko'p bolalar xastaliklardan nobud bo'lmoqdalar, to'yib ovqat eyish, toza ichimlik suvidan bahramand bo'lish ko'p mamlakatlarda hali ham to'liq tashkil etilmagan.
Bundan tashqari, jahonning ba'zi bir qit'alarida maktab yoshidagi bolalar ham qurolli kuchlar safiga chaqirilmoqda, ular zo'ravonliklarga, qiynoqlarga duchor bo'lmoqdalar, jismoniy jazolanmoqda, kerak bo'lsa, ozodlikdan, kafolatlangan huquqlaridan mahrum qilinmoqdalar.
Asosiy ehtiyojlari va huquqlari qo'pol bo’zilgan bolar hech qachon boshqalarning huquqlarini hurmat qila olmaydilar hamda odil va g'amho'r bo'la omaydilar. Huquqning bo’zilishi faqat shaxsning azob-uqubatlanishini yo’zaga keltirishiga sabab bo'libgina qolmay, balki ularning ongida siyosiy barqarorlik urug'larini ekilishiga va qurolli nizolarga sabab bo'lmoqda. Huquq muammolari har bir insonga to'g'ridan – to'g'ri yoki bevosita tegishlidir.
1 dekabr 1993 yilda 153 mamlakat bola huquqlari haqidagi konvensiyani ratifikasiya qilish yo'li bilan, o'zlarining bolalar kelajagini muxofaza qilishga tayyor ekanligini namoish etdilar. Bola huquqlari haqidagi Konvensiya – bu butun jahon bolalariga xos bo'lgan bolar huquqlari haqidagi Birlashgan Millatlar Tashkilotining shartnomasidir.Konvensiya - bola huquqlari haqidagi universal rasmiy Kodeksdir.Konvensiyada bolalar huquqlari to'rt toifaga ajratib berilgan bo'lib, ular 54 moddani o'z ichiga qamrab olgan.
yashay olish huquqi: bola talablarini qondirish va hayotiy huqularni o'zida mujassam etish kabi asosiy shartlarni hamda tibbiy hizmatdan foydalana olish, ovqatlanish, boshpanaga ega bo'lish kabi adolatli, hayotiy me'yorlarni o'z ichiga oladi.
rivojlana olish huquqi: bolarning o'z qobiliyatlarini kengnroq rivojlantirishga erishishlari uchun zarurdir. Bunga misol qilib, bilim olish, o'yin, xordiq chiqarish, madaniy faoliyatlar, axborot olish va vijdoniy poklik kabi huquqlarini olish mumkin .
Bolalar zo'ravonlik va ekspulatasiya qilinishdan ximoyalangan bo'lishlari shart. Bu borada quyidagi muammolarga ya'ni: qochoq bolalar muammosi, adliya tizimidagi zo'ravonliklar, bolalarni qurolli nizolarga jalb etish muammolariga, bolalalar mehnatiga; balog'at yoshiga etmaganlarni seksual ekspluatasiya qilish va o'smirlarning giyohvand moddalarni iste'mol qilish muammolariga alohida e'tibor bo'lishi kerak.
Ishtirok etish huquqi: bolani jamiyat va mamlakat hayotida faol ishtirok etishga chorlaydi. Bu toifa bolalarning hayotiga taalluqli bo'lgan muammolar bo'yicha jahonshimul yig'ilish va tadbirlarda ishtirok etish huquqini va o'z fikr-mulohazalarini aytishda erkin bo'lish kabi huquqlarni belgilaydi. Bolalar ulg'ayib borishlari davomida jamiyat hayotida faol ishtirok etishlari uchun barcha paydo bo'luvchi imkoniyatlarning xammasiga ega bo'lib borishlari , hamda hayotity muhim echimlarning mas'uliyatini his qilgan holda ularni o'z zimmalariga olishga tayyor bo'lishlari kerak.
Butun jahon bolalariga xos bo'lgan bolalar huquqi haqidagi Konvensiya, O'zbekiston Respublikasi “Ta'lim to'g'risida”gi qonuni, “O'zbekistonda kadrlarni tayyorlash milliy dasturi” kabi va boshqa me'yoriy hujjatlarda ko'rsatilishicha , barcha bolalar , shu jumladan, jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor bolalar ham mehnat qilish, ta'lim olish, hayotda o'z o'rnini topib ketish huquqlariga egadirlar. Bola huquqlari haqidagi Konvensiyaning 19 moddasiga ko'ra “ Bola ota-ona yoki har qalday boshqa shaxs tomonidan haqoratlanishi, qo'pol muomilada bo'lishdan himoyalanishi huquqiga egaligini inobatga olib, ayrim mamlakatlarda ilgarilari ishlatiladigan atamalardan “defektologiya”, “anomal bolalar”, “aqlan zaif” kabi va boshqklardan voz kechmoqdalar. XIX asrning 20 yillaridan beri defektologiya fani – jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor bolalar talim tarbiyasi bilan shug'ullanadigan fan sifatida o'rganilib kelmoqda. Xozirgi kunda bu fan «korreksion pedagogika» deb ham yuritilmoqda. Jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor kishilarni xaqoratlamaslik uchun Moskva shahridagi Defektologiya ilmiy-tadqiqot instituti “Korreksion pedogogika ilmiy tadqiqot instituti” deb nomlanmoqda.Defektologiya fanining predmeti- anomal bolalar.jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor bolalar anomal ( yunoncha anomalos- odatdan tashqari ), norasao degan ma'noni bildiruvchi so'zi bilan yuritiladi.