Mədəniyyət və turizm Mündəricat

*** 
 
Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi 
 
Muzey 1967-ci ildə təşkil olunmuşdur. Xəzinəsindəki nadir xalçaların dəyərinə və əhəmiyyətinə görə 
dünyada ən böyük xalça kolleksiyasına malik, xalça sənəti üzrə ilk nüfuzlu, ixtisaslaşmış muzeydir. 
Muzeyin  kolleksiyasında  öz  kompozisiya  və  ornament  quruluşuna,  eləcə  də  rəng  həllinə  görə  bir-
birindən seçilən, Quba, Bakı, Şirvan, Gəncə, Qazax, Qarabağ, Təbriz kimi klassik xalça məktəblərinə məxsus 
olan  XVII-XX  əsrlərə  aid  xalçalar  saxlanılır.  Muzeydə  öz  zərifliyi,  rəsm  və  naxış  elementləri  ayrıntılarının 
nəcibliyi, səthə taxılmış kimi görünən, toxunması belə hiss olunmayan elementləri, xırdalanmış cizgi rəsmləri, 
yığcam rəng qammaları ilə seçilən "Pirəbədil", "Qımıl", "Sırt-Çiçi" və s. kimi Quba xalçaları, zərif cizgi rəsmi, 
mürəkkəb ornamentləri ilə fərqlənən "Xilə-Buta", "Novxanı", "Fatmayi" və s. kimi Bakı xalçaları diqqəti çəkir. 
Qədim Azərbaycan xalçalarına oxşayan "Muğan", "Şilyan" kimi Şirvan xalçalarında kompozisiyalar ciddi ritmlə 
realizə  edilir,  onlar  sakit  kolorit  üstünlüyü ilə  səciyyələnir.  Kolleksiyada  yüksək  kompozisiya  ustalığı,  geniş 
fantaziya, kolorit əlvanlığı ilə diqqəti cəlb edən "Xanlıq", "Malıbəyli", "Ləmpə" kimi Qarabağ xalçaları, olduqca 
böyük şərtiliyə əsaslanan "Faxralı", "Şıxlı", "Borçalı", "Qaçağan", "Qədim Göyçə", "Dəmirçilər" kimi Gəncə və 
Qazax  xalçaları  xüsusi  yer  tutur.  Dairəvi  və  ya  spiralvarı  plastik  formaların  dekoru  ilə  dünyanın  əbədiliyi, 
gözəlliyi  və  həyat  ritmi  haqqında  təsəvvür  yaradan  Təbriz  xalçaları  ("Sərabi",  "Əfşan",  "Ləçəktürünc"  və  s.) 
muzeyin qiymətli eksponatlarından hesab olunur. Herodot, Klavdi Elian, Ksenofont kimi antik tarixçilərin qeyd 
etdikləri xüsusiyyətləri kolleksiyadakı bu xalçalarda izləmək mümkündür. Muzeydə orta əsr ərəb tarixçilərinin 
və  Azərbaycan  şairlərindən  Nizaminin  (XII  əsr),  Xaqaninin  (XII  əsr)  məlumat  verdikləri  tipdə  xalçaların 
nümunələri də saxlanılır. Muzeyin kolleksiyasında olan xalçaların kompozisiya təsvirlərinə İntibah dövrünün bir 
çox  Avropa rəssamlarının əsərlərində rast gəlinir. XV əsr Niderland rəssamları Hans Memlinqin "Məryəm öz 
körpəsi  ilə"  tablosunda  "Şirvan"  xalçasının,  Van  Eykin  "Müqəddəs  Məryəm"  əsərində  "Zeyvə"  xalçasının, 
alman rəssamı Hans Holbeynin (XV əsr) "Səfirlər" əsərində "Qazax" xalçasının təsvirləri verilmişdir. Bundan 
başqa muzeydə palaz, cecim, kilim, şəddə, zili, ladı, vərni və sumax daxil olmaqla, bir-birindən rəng çalarları, 
çeşniləri və texnoloji toxunma üsulları ilə seçilən xovsuz xalçalar, yaraşıqlı bəzək elementləri ilə toxunulmuş 
məfrəş, xurcun, heybə, çanta, çul, xaral və s. kimi xalça məmulatları da toplanmışdır. Muzeyin ekspoziyasında 
qiymətli  metaldan  hazırlanmış  zərgərlik  məmulatları,  zinət  əşyaları  və  soyuq  silahlar,  üzərində  oyma  ilə 
işlənmiş çini, şüşə, ağac və daş əşyalar, bədii tikmə və parça, kişi, qadın və uşaq milli geyimləri, zərif naxışlı 
bədii metal məmulatlar və s. xalq tətbiqi sənəti nümunələri nümayiş etdirilir. Onların içərisində Tunc dövrünə 
aid  tunc  və  keramikadan  düzəldilmiş,  üzəri  həndəsi  və  zoomorf  naxışlarla  bəzədilmiş  qablar,  silahlar,  bəzək 
əşyaları və s. arxeoloji nümunələr diqqəti daha çox cəlb edir. 

---

155 
 
Muzeydə Azərbaycan xalqının milli mədəniyyəti və incəsənətinin daşıyıcısı olan, əsrlər boyu yaratdığı 
əvəzsiz xalça və digər tətbiqi sənət nümunələri ilə yanaşı, müasir dövr rəssam və xalq sənətkarlarının əsərləri də 
toplanmışdır. 
Muzeyin eksponatları Azərbaycan dekorativ-tətbiqi sənətinin öyrənilməsində əsas mənbədir. Muzeydə 
xalçanın  azərbaycanlıların  məişəti,  gündəlik  həyatı  və  etno-mədəni  ənənələri  ilə  sıx  bağlılığı,  eləcə  də  xalça, 
bədii 
metalişləmə, 
zərgərlik 
nümunələrinin,  tikmənin  bədii 
dəyəri  və  istiqamətləri,  üslubi 

---

156 
 
opera  «Leyli  və  Məcnun»un  premyera-proqramı  muzeyin  ən  qədim  eksponatlarındandır.  Muzeyə  gələn 
seyrçilərə milli teatr sənətinin sorağını Azərbaycanın hüdudlarından kənara çıxaraq bir çox sənətkarlardan geniş 
söhbət açılır. XIX əsrin ortalarında əsərləri Fransa və Almaniyada nəşr olunan, Yaxın Şərqdə və Zaqafqaziyada 
dramaturgiyanın banisi sayılan Mirzə Fətəli Axundova, sənət fədakarlığı baxımından dünya teatrlarına örnək ola 
biləcək  Hüseyn  Ərəblinskiyə,  müsəlman  aləmində  opera  və  operetta  janrının  əsasını  qoymuş  dünya  şöhrətli 
bəstəkar  Üzeyir  Hacıbəyova,  İtaliyada  musiqi  təhsili  almış  ilk  professional  opera  müğənnisi  Bülbülə,  Şövkət 
Məmmədovaya  həsr  olunmuş  guşələr  də  Azərbaycan  teatr  sənətinin  inkişaf  prosesində  Şərq  və  Qərb 
mədəniyyətinin sintezini nümayiş etdirir. 
Muzeydə incəsənət əsərlərinin sərgiləri, mühazirə və disputlar təşkil edilir. 
 
Muzeyin ünvanı: Bakı şəhəri, Neftçilər prospekti, 123a  
Telefon :[phone]  
 
 
***