Mehman Ağayev, Sultan Əliyev ÄÈÀËÈÇ Bakı – 2010



Yüklə 9,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə10/34
tarix29.12.2016
ölçüsü9,15 Mb.
#3870
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   34

Dializ

         

 

Səkil 4.5. PCR-i təyin etmək üçün nomoqramma (Daugirdas və Depner). 



Həftədə üçdəfəlik dializin birinci günü dializdən qabaq sidik cövhərinin 

səviyyəsinə və  Kt/V  göstəricisinə görə PCR (nPNA), g/kg/gün  tapılır



             

Hemodializin dozasının təyinin sadə üsulu.

 Böyrəklərin qalıq 

funksiyası  olmayan, həftədə 3 dəfə hemodializ alan xəstə  üçün    

Kt/V = 1 düsturu aşağıdakı  formanı alacaqdır:

B x T = 14 x W,

B – dializatorda qanın cərəyan sürəti, ml/dəq.;

T – dializ seansının davamiyyəti, saat;

W – xəstənin çəkisi, kq.

Həftə ərzində lazımi dializ saatları ilə təmin olunmamış xəstələrdə 

azdializ sindromu yaranır.

Kəskin azdializ sindromu

–  həcm – natrium asılı hipertenziya;

–  ağciyərin təkrar ödemi;


121

Fəsil 4. Hemodializ

– dializ assiti;

– uremik perikarditin residivi;

– anoreksiya;

– ağır anemiya;

– hiperfosfatemiya.

Uzun müddət davamedən azdializ sindromu:

– periferik polineyropatiya;

– ağır hiperparatireoz;

– malnutrition sindromu;

– ürəyin sol mədəciyinin ağır genişlənməsi ilə nəticələnir.

Yaşlı  şəxslərdə adekvat dializin şərtləri  aşağıdakı parametrlər 

hesab olunur:

•  Damar yolu: qan cərəyanı ≥300 ml/dəq.

•  Dializat: bikarbonat buferi, steril, apirogen, dializatın debiti 

≥500 ml/dəq.

•  Dializator: biouyğun membrana, sahəsi ≥1,2 m

2

.

•  Hemodializ dozası: Kt/V ≥1,2, URR ≥60%.



•  Həftəlik hemodializ vaxtı ≥12 saat.

       Adekvat hemodializin kriteriyaları:

•  Quru çəkiyə qədər bədəndəki artıq suyu çıxartmaq.

•  Qeyri-üzvi fosfat zərdabda ≤1,6 mmol/l.

•  Dializönü kalium zərdabda 4,5–5,5 mmol/l.

•  Bikarbonat ≥24 mmol/l.

•  Sidik covhəri ≤35 mmol/l, gündəlik zülal qəbulu 1-1,2 q/kq/

gün olduqda.

•  Albumin ≥40 q/l.

•  Dializönü AT ≤150/100 mm c.süt., hipotenziv dərmanlarsız.

•  Hb 105 – 110 q/l EPO ilə, yaxud onsuz.

•  Ümumi bud sinirinin keçiricilik sürəti ≥45 m/s. 

    

Zülal kvotasının hesablanması.

  XBÇ zamanı hemodializin 

dozasının hesablanması ilə yanaşı xəstənin gündəlik qəbul edəcəyi 

zülal kvotası da hesablanır. Hemodializ zamanı qandakı sidik 


122

Dializ

cövhərinin səviyyəsi bir prosedura zamanı 45-50% azalır.  Əgər  

xəstədə hiperkatabolizm yoxdursa sidik cövhərinin qandakı orta 

həftəlik səviyyəsi göstəricilərini (mq%) 75 rəqəminə bölürük.

Standart PH zamanı Kt/V=1,0–1,1 olduqda zülal kvotası 1,0 q 

zulal/kq/gün olur. HD daha effektiv rejimlərində Kt/V = 1,2 -1,4 

olduqda zülal kvotası da 1,2 q/kq/gün və daha çox artırıla bilər         

(şəkil 4.6).

 

Səkil 4.6.  PH alan XBÇ xəstələrində KT/V koeffi sientinin və gündəlik zülal       



kvotasının yüksəkliyinin təyini nomoqramması

     


4. 4.

 

Böyrəklərin qalıq funksiyasının təyini

ТХBÇ zamanı sidik cövhəri və kreatinin klirensinə görə təqribi 

hesablana bilər. Sidik cövhəri kanalcıqdan reabsorbsiya olunduğu 

üçün YFS göstəricisini azaldır,  əksinə, kreatinini artırır, çünki o 

kanalcıqlardan sekresiya olunur. Kliniki təcrübə göstərir ki, qalıq 



böyrək funksiyası olan xəstələr daha çox yaşayırlar, ona görə 

onu qorumaq çox vacibdir (nefrotoksik dərmanlardan imtina, dializ 

zamanı hipertenziyalardan qaçmaq).


123

Fəsil 4. Hemodializ

Hesablama: Bunun üçün dializarası dövrdə gündəlik sidiyin 

miqdarı təyin olunur, 

V=480ml/24saat=0,33 ml/dəq.

Qan zərdabında dializdən əvvəl sidik cövhərinin səviyyəsi (SUN) 

təyin olunur, alınmış nəticənin 90% 24 saat ərzində sidik cövhərinin 

orta səviyyəsini göstərir. Tutaq ki, SUN=56 mq/dl olduqda onun 90% 

- 50 mq/dl olacaqdır. Yığılmış sidikdə sidik cövhərinin səviyyəsi 200 

mq/dl olmuşdur.

Hesablama aparılır:   (ml/dəq) =

ml/dəq=5,3 ml/dəq olur



Dializ_üçün_cihazlar'>4.5. Dializ üçün cihazlar

Dializatorun forması silindr və ya qutu şəklində olur. Dializatorun 

4 dəliyi olur və onun ikisi qan, ikisi dializat ilə birləşir.  Qan və dializ 

məhlulunun hərəkət etdiyi sahələr yarımkeçirici membran ilə ayrılır. 

Membran ya içi boş lifl ər,  ya da plastinkalar şəklində olur. 

İçi boş lifl ər həmçinin kapilyar dializator da adlanır. Qan silin-

drik konteynerin başında olan kameraya daxil olur, oradan dəstə 

şəklində olan minlərlə kiçik kapilyarlara paylanır, sonra dializatorun 

digər ucunda yenidən bir yerə  yığılan qan xəstənin bədəninə 

qayıdır. Kapilyarların ətrafında əks istiqamətdə dializ məhlulu axır              

(şəkil 4.7).     

Yastıparalel (plastinka) formalı dializatorda qan bir-birinə ya xın 

sıxılmış membran plastinkalar arasında axır, dializ məhlulu mem-

branın  əks tərəfi ndə olan boşluqdan, qanın  əks istiqamətində axır. 

Hazirda çox ölkələrdə yastıparalel dializatorlar,  demək olar ki, çox 

az istifadə olunur.



124

Dializ

Şəkil 4.7. Yastıparalel (plastin formalı) və içi boş lifl i (kapilyar) dializatorları



Membranlar.

 Hazırda 4 tip membranlardan istifadə olunur:

– sellüloza (kuprofan);

–  əvəzolunmuş sellüloza – sellüloza polimerinin səthində olan 

hidroksil qruplarının əksəri asetat ilə əvəz olunur;

– yarımsintetik materiallar sintetik materialin hazırlanması za-

manı durulaşdırılmış sellüza əlavə olunmaqla onun biouyğunluğu 

artırılmışdır;

–   sintetik materiallar – poliakrilnitril (PAN), polisulfon, polikar-

bo nat, poliamid və polimetilmetakrilat (PMMA) aiddir.

Kuprofana nisbətən PAN membranlar suya görə böyük keçiriciliyə 

malikdirlər, komplimenti az aktivləşdirir, orta molekulları  və 

B-2-MG daha effektiv çıxarır, bəzən isə hiperkoaqulyasiya və 


125

Fəsil 4. Hemodializ

İL-1 sekresiyasının güclənməsinə  səbəb olur. PAN membranların 

istifadəsi zamanı kallikrein-kinin sisteminin aktivləşməsi 

nəticəsində anafi laktoid reaksiyanın baş verməsi, bəzən hətta şok da 

müşahidə oluna bilər. Sellülyoz və sintetik membranların müqayisəli 

xarakteristikası cədvəl 4.2 təqdim olunur.

                                                                                 Cədvəl 4.2

Sellülyoza və sintetik dializ membranlarının müqayisəli 

xarakteristikası

Göstəricilər

Sellülyoz membranlar

Sintetik 

membranlar

İlkin istifadə (fi rst-use) 

sindromu A və B

                 ++

+

Anafi laktoid şok



                  -

+

Endotoksik şok



                  -

+

Hiperkatabolizm



                 ++

+

Kəskin infeksiyalar



                 ++

+

KBÇ zamanı 



renoprotektiv effekt

                  -

+

Dializ amiloidozu



                 ++

++

Böyrəklərin qazanılmış 



kistoz xəstəliyi

                  +

+

Eliminasiya:



     B-2-MG

     ASL və ÇASL

     fosfatlar

                   

                   -

                   -

                   +                                       

+

+



++

Qeyri-selektiv

                   -

+

Dializ membranların biouyğunluğu.



  Qanın ekstrakorporeal 

konturun biomaterialları  və dializ məhlulu ilə kontaktı zamanı 

patoloji reaksiyaların baş verməməsinə  biouyğunluq deyilir. Dializ 

membranlarına erkən və gec biouyğunluq pozğunluqları baş verir.



126

Dializ

Biouyğunsuzluğun  erkən əlamətləri:

•  qızdırma;

•  sindializ leykopeniya;

•  yeni dializator sindromu, A tipi (anafi laktoid reaksiya);

•  yeni dializator sindromu, tip B;

•  kallikrein-kinin sisteminin aktivləşməsi nəticəsində ana-

fi laktoid reaksiya;

•  dializatorun, damar yolunun trombozu;

•  hemorragik sindrom ilə trombositopeniya;

•  endotoksinemiya,  əks  fi ltrasiya  nəticəsində yüksək ke çi-

ricilikli dializatorların istifadəsi zamanı.

Biouyğunsuzluğun gec əlamətləri:

•  azdializ sindromu;

•  hiperkatabolizm;

•  uremik immun qıtlığı;

•  dializ amiloidozu;

•  dializ kaxeksiyası sindromu;

•  polimerlərin hissəciklərinin akkumulyasiyası  nəticəsində 

pozğunluqlar.

Biouyğunluğa dializ membranının tipi, dializ məhlulunun tərkibi, 

xəstənin individual xüsusiyyətləri (əsas xəstəlik, allerqoloji anamnez, 

hemodializ ilə müalicə müddəti, yaş) təsir göstərir. 

Beləliklə, hazırda biouyğunluq haqqında olan tədqiqatlar əsasən 

üç problemə həsr olunmuşdur:

•  leykositlərin kinetikası və funksiyası;

•  komplimentin aktivləşməsi;

•  B-2-MG və amiloidoz.

Alınan, nəticələr arasındakı bütün ziddiyyətlərə baxmayaraq 

biouyğunluğun dializin əsas göstəriciləri olan xəstələnmə, yaşama 

və ölümə təsir etdiyi sübut olunmuşdur. 

Adətən dializatorlar haqqında olan informasiyalarda K

UF

, sidik 


cövhəri, kreatinin, vitamin B

12

  və fosfatların, bəzən B-2-MG kli-



127

Fəsil 4. Hemodializ

rensi, membranın səthinin sahəsi, dializatorun doldurulma həcmi, 

lifl ərin uzunluğu və qalınlığı dializatorla bir yerdə olan istifadə üçün 

rəhbərlikdə qeyd olunur.

Sterilizasiya üsulu – ən müntəzəm üsul kimi etilen-oksiddən 

istifadə olunur. Bu üsul çox az halda, amma ağır allergik reaksiya 

olan anafi laktik  şoka səbəb olduğu üçün hazırda  γ - şüalanma və 

avtoklavda (buxarla) sterilizasiya  aparılır.



Dializ_üçün_su.'>Dializ üçün su.

 Bir HD prosedurasına təxminən 120 l su lazım 

olur. Kiçik molekul kütləsi olan bütün maddələr birbaşa xəstənin 

qan dövranına keçdiyi üçün suyun tərkibinə xüsusi ciddi tələbat irəli 

sürülür. Çünki suda olan bəzi qarışıqlar xəstənin həyati üçün böyük 

təhlükə yarada bilər.

Belə maddələrdən Al sümüyü zədələyir, Cu və Cl hemolitik 

anemiya,  xloramin, fl or hətta ölümcül nəticələr verə bilər.

Su əvvəl yumşaldılır (kalsium və maqneziumun çox hissəsi çıxa-

rılır), sonra kömürdən buraxılır (xlor, xloramin təmizlənir) və sonra 

əks osmos cihazından keçirilir və 90% qarışıqlardan təmizlənir. Sonra 

su deionatorda – ion mübadilə qətranından keçirilir, ya əks osmosa 

alternativ kimi, ya da onunla birlikdə istifadə olunur. Baxmayaraq 

ki, dializ membranı mikroorqanizmləri keçirmirlər, dializat steril 

ola bilər. Bakteriya titri 1 ml 100 koloniyadan artıq olmamalıdır. 

Bu sutəmizləmə sisteminin periodik xüsusi dezinfeksiyaedici 

məhlullarla dezinfeksiya edilməsi və bakterial fi ltrlərin qoyulması 

ilə əldə olunur. Bəzən bikarbonat məhlulu pirogen reaksiyaya səbəb 

ola bilər, çünki o bakteriyalarla, ya endotoksinlərlə çirklənə bilər. 

Bəzi yüksəkkeçiricilikli membranlar bakteriya və endotoksinləri 

qan dövranına keçirə bilər. Sübut olunmuşdur ki, dializ məhlulunun 

bakterial çirklənməsi qan monositlərini stimulyasiya edərək 

interleykin-1 (İL-1) əmələ gəlməsinə sövq edir. Bəzən, hətta dializ 

məhlulu konturuna əlavə ultrafi ltrlər qoyulur, bu da bakteriya və 

endotoksin yolunda baryer rolunu oynayır.



128

Dializ

Dializ məhlulu.

 Bikarbonat dializ məhlulunun standart tərkibi 

cədvəldə verilir (cədvəl 4.3). 

Cədvəl 4.3

Standart bikarbonat dializ məhlulunun tərkibi

Komponentlər

Qatılığı, mekv/l

Natrium


135 – 145

Kalium


0 – 4,0

Kalsium


2,5 – 3,5

Maqnezium

0,5 – 0,75

Xlor


98 – 124 

Asetat


2 – 4 

Bikarbonat

30 – 40 

Dekstroza

11

P

CO2



, mm c.süt.

40 – 110 

pH

7,1 – 7,3 



Bu tərkib situasiyadan asılı olaraq dəyişilə bilər. Kalsium, 

maqnezium və bikarbonatın yüksək konsentrasiyası  nəticəsində 

kalsium karbonat  və maqnezium karbonatın çökməsi (presipitasiyası) 

baş verir. Bunun baş verməməsi üçün məhlul iki komponentdə 

hazırlanır: bikarbonat (A), turşu (B). Axırıncı kiçik miqdarda süd, 

sirkə ya limon turşusu və natrium, xlor, kalium, dekstroza, kalsium, 

maqneziumdan ibarət olur. Cihaz təmiz su, A və B məhlullarını 

qarışdırır və son nəticədə pH 7,0-7,4 olan məhlul alınır, kalsium və 

maqnezium həll olmuş vəziyyətdə qalır.

Hazırda quru (toz) konsentratlardan dializönü (eks-tempore) 

məhlul hazırlamağı da tövsiyə edirlər.

Hemodializ üçün sistem (“süni böyrək” cihazı).

  Müasir 

hemodializ cihazı qan üçün nasosdan, dializ məhlulunu xüsusi 

proporsiya ilə durulaşdırmaq üçün sistemdən və  xəstənin təh lü-

kəsizliyini təmin edən monitorlardan ibarətdir.



129

Fəsil 4. Hemodializ

Qan nasosu qanı dializatora qovur və ordan da xəstənin bədəninə 

qaytarır, 350–500 ml/dəq qan dövranı yarada bilir.

Dializ məhlulunun hazırlanması.

 Dializ məhlulunun hazır-

lanmasının iki sistemi vardır. Mərkəzi sistemdə bütün dializ məhlulu 

mərkəzi cihazda maye konsentratı su ilə qarışdırmaqla hazırlanır 

və bütün çarpayıyanı konsollara verilir. İndividual sistemdə  hər 

dializ cihazı özünün xüsusi məhlulunu hazırlayır. Mərkəzi sistemin 

üstünlüyü ucuz olması və az əmək tələb etməsidir. İndividual sistem 

isə hər xəstə üçün lazım olan tərkibdə dializ məhlulu hazırlayır.

Hər iki sistemdə dializ məhlulu 35–37°C qızdırılaraq dializatora 

verilir. Qızdırılmış suda mənfi  təzyiq yaratmaqla deqazasiya aparılır.

Ultrafi ltrasiyanı  təmin etmək üçün dializatora qədər dializat 

borusuna sıxac və dializatordan sonra nasos qoyulur. Belə quruluş 

dializat sistemində  mənfi   təzyiq yaradır və bunun hesabına ultra-

fi ltrasiya aparmağa imkan verir.



Dezinfeksiya.

  Hər proseduradan sonra cihaz yuyulur. Dezin-

feksiya üçün isti hidrogen peroksid məhlulu istifadə olunur, amma 

əvvəl sirkə ya limon turşusu məhlulu ilə yuyulur ki, karbonat 

çöküntüləri və borulardakı pərdə təmizlənsin. Başqa dezinfektantlar 

da istifadə oluna bilər.



Nəzarət sistemi.

 Təhlükəsizliyin nəzarət sistemi  dializ aparılması 

üçün aparatların əsas tərkib hissəsidir (şəkil 4.8). 

– Təzyiq monitoru arterial və venoz borulara qoyulur;

– venoz boruda hava detektoru və sıxac;

– dializ məhlulun keçiriciliyi;

– dializ məhlulun temperaturu, t 42°C-dən yuxarı qalxması hemo-

li zə səbəb olur;

– yan keçən qapaq;

– qanın dializata axması detektoru və sıxac;

– dializatın çıxışında təzyiq transmembran (TMT) ölçməyə imkan 

verir;


– heparin nasosu.

130

Dializ

Səkil 4.8. Hemodializ zamanı xəstənin təhlükəsizliyinə nəzarət 

edən monitorların yerləşdirilməsi

Cihazın əlavə imkanları:

– bikarbonatın tənzim olunması;

– Na konsentrasiyasının dəyişdirilməsi;

– UF-a nəzarət olunması;

– UF-un proqramlaşdırılması;

– sidik cövhərinin dializatda nəzarəti (online Kt/V monitoru);

– qanın temperaturunun nəzarəti modulu;

– damar yolunda resirkulyasiyanın və qan dövranının ölçülməsi;

– Het monitoru;


131

Fəsil 4. Hemodializ

– klirensin online monitoru;

– təkiynəli dializ.

Beləliklə, müasir dializ aparatlarında xəstələrin vəziyyətinin 

nəzarət sisteminin və  təhlükəsizliyinin təmin olunmasının daim 

təkmilləşdirilməsi HD proseduralarını daha cəlbedici edir.



132

Dializ

Fəsil 5

 

Dializ üçün damar yolu

X

BÇ xəstələri üçün damar yolu müvəqqəti və daimi ola bilər. 

Müvəqqəti damar yolu bir neçə saatdan (bir dializ üçün) bir 

neçə aya qədər (AV fi stulanın “yetişməsinə” qədər) davam edə bilər. 

Müvəqqəti yol dəridən hər hansı mərkəzi venaya (vidaci, bud, bəzən 

körpücükaltı) kateter qoymaqla alınır. Daimi damar yolu xəstələri 

aylar ya illərlə süni böyrək cihazına qoşmağa imkan verir.

Damar yolu ideal halda uzun  müddətli xəstənin cihaza qoşulma-

sını təmin etməli, ağırlaşmalar verməməlidir. Xəstənin damarlarından 

yaradılmış AV fi stula bu tələbatı ödəyir, 5 illik və daha çox müddətdə 

fəaliyyət göstərir. Süni damar yolları (AV protezlər) düz, əyri, 

həlqəyəbənzər borular olub dəri altında arteriya ilə vena arasında 

anastomoz yaradılaraq yerləşdirilir. Xüsusi göstərişə görə daimi 

kateter kimi, manjet ikidəlikli əyilən silikon kateter və ya iki ədəd  

birdəlikli manjet kateterlərdən də istifadə olunur.

NKF-K DOQİ tövsiyələrinə görə damar yolu kimi, AV fi stula və 

ya protezi əvvəldən formalaşdırmaqla mərkəzi venoz damarların 

kateterizasiyasından minimum az istifadə etmək lazımdır.



5.1. Venoz damar yolu

Müvəqqəti damar yolu.

 Venoz kateterlər kəskin damar yolu 

yaratmaq üçün istifadə olunur:

– KBÇ xəstələri üçün;

– dərman zəhərlənmələrində (hemosorbsiya və ya hemodializ 

aparmaq üçün);

– XBÇ zamanı (təcili dializ lazım olduqda);

– proqram hemodializdə olan xəstələrə (mövcud damar yolunun 

problemləri yarandıqda);

– PD alan xəstələrdə peritonit baş verdikdə;



133

Fəsil 5. Dializ üçün damar yolu

– böyrək transplantantının resipientləri;

– böyrəyin kəskin ayrılması sindromu zamanı müvəqqəti HD lazım 

olduqda.


Daimi damar yolu.

  AV  fi stulaya alternativ olaraq manjetli 

kateter damara daimi yerləşdirilir. Buraya kiçik uşaqlar, damarları 

zədələnmiş şəkərli diabeti olan xəstələr, piylənmə, bədənində damar 

yolu yaratmağın mümkün olduğu damarların istifadə edilməsi 

zərurətinin yaranması aiddir. Xüsusi göstəriş kimi adekvat qan 

dövranı olmayan kardiomiopatiya ilə olan xəstələrdə, hər gün dializ 

tələb olunan hallarda da daimi kateter istifadə olunur. Amma manjet 

kataterləri 60% 6 ay, 40% 1 il fəaliyyət göstərə bilirlər. Manjet 

kateterində qan cərəyanı 300 ml/dəq ilə məhdudlaşdığı üçün bədəncə 

böyük xəstələrdə təmizlənmə dərəcəsi az olur (URR və ya Kt/V).



Kateterlərin tipi və növü.

  İkidəlikli venoz kateterlər iki 

modifi kasiyada olurlar: “double-D” konfi qurasiyalı köndələn kəsiyi 

olan və iki koaksial silindrik yolu olan kateterlər. Kateter damarda 

bir neçə  həftədən çox qaldıqda infeksiyalaşa bildiyi üçün dakron 

manjetli kateterlər yaradıldı. Bu həm kateterin hərəkətinin, həm 

də infeksiyanın qarşısını alır. Son illər silikon, manjetli kateter 

cütlüyünə üstünlük verilir.

Punksiyanın yeri.

 Kateterin müxtəlif damarlara qoyulması üçün 

punksiya yerləri seçilir (cədvəl 5.1). Adətən, kateter daxili vidaci ve-

naya, yaxud bud venasına qoyulur. Körpücükaltı venanın punksiyası 

imkan daxilində az aparılır, çünki  bu zaman 40% halda tromboz 

və başqa ağırlaşmalar (pnevmotoraks, hemotoraks, körpücükaltı 

arteriyasının perforasiyası, çiyin  sinir kələfi nin zədələnməsi) mü-

şa hidə edilir. Vidaci venaya qoyulan kateterin əsas catışmazlığı 

onun boyunun hərəkətli olması ilə  əlaqədar çətin  fi ksasiyası olsa 

da bunu körpücüyün üstündən tunel yaradaraq kateterin ucunu döş 

qəfəsinin ön divarına çıxartmaqla aradan qaldırmaq olar. Bir həftə 

müddətində kateterin istifadəsi nəzərdə tutulursa, onda bud venasının 

kateterizasiyası yaxşı variant sayılmalıdır.



134

Dializ

                                                                             Cədvəl 5.1



Kateterin qoyulmasında müxtəlif yerlərin üstünlüyü və 

çatışmazlığı

Yer


Üstünlük

Çatışmazlıq

Bud venası

Punksiya asandır; risk 

azdır

Xəstənin immobilizasiyası; 



infeksiyanın böyük riski, 

böyük resirkulyasiya, əgər 

kateter 18 sm uzunluğunda 

olmasa


Körpücükaltı 

vena


Xəstə üçün rahatdır; 

uzun müddət istifadə 

oluna bilər

Venada böyük stenoz faizi və 

punksiya zamanı ağırlaşmalar

Daxili vidaci 

vena

Uzun müddət istifadə 



olunur; aşağı risk

Punksiya çətindir



Punksiyanın aparılması

Ultrasəsin nəzarəti ilə punksiya. Portativ US cihazın nəzarəti ilə 

daimi kateterin qoyulması damarın anatomik yerləşməsini təyin edir, 

proseduranı  dəqiq, ağırlaşmadan aparmağa imkan verir. Belə ki, 

birinci cəhddən vidaci venanın  punksiyası 36%-dən 83%-ə qalxmış, 

yuxu arteriyasının zədələnməsi 8%-dən 0-a enmişdir.

Kateter aseptik şəraitdə qoyulur: həkim steril cərrahi xalat və 

əlcək geyir. Əməliyyat sahəsi xlorheksidinin 2%-li sulu məhlulu ilə 

işlənir (povidon-yodindən yaxşıdır). İki mənfəzli kateter qoyduqda 

vena heparinli fi zioloji məhlul ilə dolu 10 ml şprisə birləşdirilmiş 16 

diametrli iynə ilə punksiya edilir. Təkmənfəzli kateter 18 diametrli 

iynə ilə punksiya edilir. İynəni yeritdikdə yüngül aspirasiya edilir. 

Tünd qanın xaric olması iynənin venada olmasını göstərir. Venaya 

düşdükdən sonra iynədən bələdçi – sim venaya salınir və maneəsiz 

10–15 yeridilir. Əgər sim maneəyə rast gəlsə, o çıxarılır və vena 

yenidən punksiya edilir. Bələdçi – sim yeridildikdən sonra iynə 

çıxarılır. Skalpel ilə simin yanında dəri bir qədər genişləndirilir. 


135

Fəsil 5. Dializ üçün damar yolu

Bəzən kanal dilatator ilə genişləndirilir. Sərt kateterlər (poliuretan,  

polietilen, politetrafl yuopoetilena) bələdçi – simin üzərindən vena ya 

yeridilir. Kateteri venaya yeritdikdə simin ucunun xaricdə qalma-

sına nəzarət olunmalıdır. Hava emboliyasından qaçmaq üçün simi 

çıxartdıqda kateteri sıxmaq lazım gəlir. Kateter heparinləşmiş fi zio-

loji məhlulla (1000 v/ml) doldurulur. Kateterin portu dəriyə 1–2 

ti kiş  lə bərkidilir, steril sarğı qoyulur. Əgər R-loji nəzarət kateterin 

düz gün  yerləşdiyini göstərirsə həmin kateter istifadə oluna bilər. R– 

müayinədə kateterin ucu 2–3 qabırğaarası sahədə olmalı, kateterin 

arterial ucu yuxarı boş venanın ortasında olmalıdır, yoxsa dializ 

zamanı kateter vena divarına yapışıb qanın alınmasına problem 

yarada bilər.


Yüklə 9,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   34




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin