Mehman ağayev

Klinika. Xroniki qlomerulonefrit ödem, hipertonik və sidik sind-
romları, xəstəliyin son mərhələsində xroniki böyrək çatışmazlığı 
sindromu ilə xarakterizə olunur. Xroniki qlomerulonefrit zamanı 
ödemlərin baş verməsinin əsas təzahürü nefrotik sindromdur. Xəstə-
liyin hipertonik formasında arterial qan təzyiqinin artması xəstəliyin 
əsas əlamətidir. 
Sidik sindromu xroniki qlomerulonefritdə sidiyin müayinəsi 
zamanı əldə edilən dəyişikliklərin məcmusudur. Buraya proteinuriya, 
hematuriya, leykosituriya, silindruriya və sidikdə normada müşahidə 
edilməyən başqa dəyişikliklər aiddir. 
Proteinuriya – sidikdə, normada gün ərzində ifraz olunan zülaldan 
artıq (50-130 mq/gündən artıq) olduqda adlanır. Bunu təyin etmək 
üçün gündəlik sidikdə zülalın miqdarını  təyin etmək lazım gəlir, 
çünki sidiyin ümumi müayinəsində istifadə olunan üsulların köməyi 
ilə sidikdə zülal aşkar edilməməlidir. Xroniki qlomerulonefritdə 
proteinuriya  əsasən yumaqcıq mənşəli olur, amma uzun sürən 
xəstəlikdən sonra kanalcıqların da bu prosesdə  iştirakı qeyd 
edilməlidir. Bəzi hallarda sidiyin ümumi müayinəsində zülalın 
miqdarı 9-16%-ə çata bilər və xəstə gün ərzində 30 q-a qədər zülal 
itirə bilər. Sidiyin müayinəsində eritrosituriya, silindruriya və bəzən 
leykosituriya aşkar edilir. 
Xəstəliyin kliniki gedişinə görə aşağıdakı klinik variantları ayrılır: 
latent, hipertonik, nefrotik, qarışıq, hematurik və yarımkəskin bəd-
xassəli qlomerulonefrit. Xroniki qlomerulonefritin bütün variantları 
üçün xarakterik xüsusiyyəti onun gec-tez xroniki böyrək çatışmazlığı 
ilə nəticələnməsidir. 
1. Latent qlomerulonefrit. Bu ən çox rast gələn variantdır (44% 
halda), zəif təzahür edən sidik sindromu ilə xarakterizə olunur. 
Ödemlər və arterial hipertenziya müşahidə olunmur. Xəstəlik uzun 
illər (15-20 il) davam edir və çox zaman dispanserizasiya vaxtı 
təsadüfən aşkar edilir. 
Sidik sindromu proteinuriya, hematuriya, sidiyin nisbi sıxlığının 
azalması nikturiya ilə xarakterizə olunur. Bəzən xəstəliyin kəskinləş-

---

 
169
məsi dövründə hipoproteinemiya, hiperxolesterinemiya, EÇS-in art-
ması və arterial qan təzyiqinin yüksəlməsi müşahidə oluna bilər. Bu 
variantın morfoloji substratı mezangial-proliferativ dəyişikliklərdir.        
2.  Nefrotik qlomerulonefrit -   başqa formalar arasında tezliyinə 
görə ikinci yeri tutur (22% xəstələrdə aşkar edilir). Adından görün-
düyü kimi nefrotik sindromun təzahür  əlamətləri aşağıdakılardır: 
massiv ödemlər, böyük proteinuriya (gündə 3,5 q çox), hipoalbumi-
nemiya (selektiv proteinuriya nəticəsində baş verir), hiper – α
2
- 
qlobuminemiya, hiperxolesterinemiya, hipertriqliseridemiya ilə bir-
likdə müşahidə olunur. Ödemin əmələ gəlməsində əsasən qanın plaz-
masının onkotik təzyiqinin azalmasının rolu böyükdür. Ödemlər 
tədricən artır, adətən səhərlər topuq və üzdə daha çox hiss olunur, 
sonradan daimi olaraq gövdədə də müşahidə olunur, anasarka (assit, 
hidrotoraks, hidroperikard) müşahidə olunur.  
Sidiyin müayinəsində proteinuriyadan əlavə mikrohematuriya, 
silindruriya, leykosituriya tapılır. 
Arterial təzyiq xəstəliyin başlanğıcında nəinki artır, hətta aşağı 
düşməyə meyl göstərir (hipovolemiya nəticəsində). Xəstəliyin gedişi 
dəyişkəndir, kəskinləşmə dövründə proteinuriya və ödem meydana 
çıxır, remissiya dövründə isə az təzahür edən sidik sindromu 
müşahidə olunur, 4-5 ildən sonra arterial təzyiq artır, xronik böyrək 
çatışmazlığı yaranır. 
Morfoloji dəyişikliklər membranoz, mezangioproliferativ, mezan-
giokapillyar, fokal-seqmentar qlomeruloskleroz şəklində olur. 
3. Hipertonik qlomerulonefrit – xəstəliyin uzun müddət yeganə 
əlaməti hipertonik sindromdur. Bu forma nefritdə arterial təzyiqin 
yüksəlməsinin səbəbi böyrəklərin yukstaqlomerulyar aparatının işe-
miyası nəticəsində renin-angiotenzin mexanizminin aktivləşməsi he-
sab olunur. 
Tezliyinə görə bütün variantlar arasında üçüncü yeri tutur (21% 
halda təsadüf olunur). Adətən hipertonik qlomerulonefrit latent ke-
çən kəskin qlomerulonefritin nəticəsi kimi qalır. Arterial qan təzyiqi 
arabir yüksəlir, amma sonralar hipertoniya daimi xarakter daşıyır. 

---

 
170
Çox zaman arterial təzyiqin yüksəlməsi soyuğa düşmə, emosional 
gərginlik nəticəsində baş verir. Sidikdə dəyişikliklər cüzi olur: pro-
teinuriya gündə 1q-dan artıq olmur, hematuriya az miqdarda təzahür 
edir. Ürək-damar sistemi tərəfindən olan dəyişikliklər arterial hiper-
tenziyanın dərəcəsindən asılı olaraq nəzərə çarpır. Zirvə vurğusu 
qaldırıcı olur, ürəyin nisbi hüdudları sola böyüyür, aorta üzərində II 
tonun aksenti eşidilir, bəzi xəstələrdə çapma ritmi qeyd edilir. Ürək 
çatışmazlığı inkişaf etdikdə kiçik dövranda durğunluq baş verir, 
qanhayxırma, ürək astması və bəzən ağciyər ödemi də baş verir. 
Xəstəliyin gedişi adətən xoşxassəlidir, amma sonu xroniki böyrək 
çatışmazlığı ilə nəticələnir. Bəzən xəstədə hipertoniyanın ağırlaşma-
ları – ürək çatışmazlığı, ürək əzələsinin infarktı, insult müşahidə olu-
nur. Göz dibi dəyişiklikləri (neyroretinit) arteriyaların daralması şək-
lində uzun müddət davam edir və xəstəliyin sonunda tor qişanın öde-
mi, qansızmaları  və görmə siniri məməciyinin ödemi kimi təzahür 
edir. Xəstəliyin morfoloji substratı mezangial-proliferativ və ya 
membranoz-proliferativ dəyişikliklər təşkil edir.