MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Sahil zolaqda torpaqların istifadəsi -  Burada əsas çirkləndirici sahələr limanlardır. Bura çirkli sular 

gəmilərdən düşür, şəhər ərazisindən – yaşayış və sənaye sahələrindən axır, çay gətirmələri ilə daxil olur. Liman-

ların akvatoriyası çox vaxt axınla pis yuyular və orada davamlı  çirkli zona yaranır. 

  Sahil zonasında rekreasiya, ərazinin istifadəsində ciddi rəqabətlik hesab olunur. 

−

 

Sahil zonadan dənizə çirkab sularının axıdılması ciddi problem sayılır. Əsas  çirkləndiricilər patogen 

mikroorqanizmlər, üzvi maddələr, biogen elementlərin birləşmələri, sintetik üzvi maddələr, ağır metallar, neft 

məhsulları, çayların çirkli asılı gətirmələri hesab olunur. Çirklənmənin əsas nəticələrindən yoluxucu xəstəliklər, 

sahil sularının evtrofikasiyası, oksigen çatışmazlığı, müxtəlif kimyəvi maddələrin insana və təbiətə toksiki təsi-

rini göstərmək olar. Məsələn, 50-ci illərdə Yaponiyada Manamatı körfəzinin sahillərində Kunsun adasında in-

sanlarda ağır xəstəliklər müşahidə olunur – onların böyrəkləri zədələnmiş, əsəb və qan sistemləri pozulmuşdur. 

Tədqiqatlar göstərdi ki, insanlar körfəzdən tutulan tərkibində çoxlu miqdarda qurğuşun olan balıq və molyusk-

larla qidalanmışlar. Körfəzə qurğuşun birləşmələri sahildə yerləşən kimya zavodlarından daxil olmuşdur (Tisso 

kimya kombinatı).  

Fransa tədqiqatçıları müəyyən etmişlər ki, Atlantik okeanının dibi qurudan gətirilən qurğuşunla sahildən 

160 km məsafədə 1610 m dərinlikdə çirklənməyə məruz qalmışdır. Dib çöküntülərinin üst qatlarında qurğuşu-

nun qatılılığının daha çox olması onun uzun müddətli təbii proseslərin deyil, məhz insan fəaliyyətinin nəticəsi 

olmasını təsdiq edir.  

Çay suları vasitəsi ilə okeana daxil olan patogen mikroorqanizmlər sahil zonası şəraitində asan adaptasiya 

olunaraq orada yaşayır. Bu mikroorqanizmlər dəniz məhsullarında toplanaraq insanların kütləvi xəstəliyə tutul-

masına səbəb olur.  

Dənizləri, xüsusən sahilyanı zonanı çirkab təmizləyən qurğuların və gəmilərin təsərrüfat – məişət çirkabları 

da çirkləndirir. Gəmiçiliyin inkişafı ilə əlaqədar olaraq onların miqdarı da artır.  

−