159
uchini parta ustiga surib tajribani takror laymiz. Bunda tovush eshitiladi.
Chiz
g‘ichning tebranuvchi qismini kamaytirib borilsa, tovush aniqroq
eshitila bosh laydi.
Demak, tovush chiqaruvchi barcha man ba larda nimadir tebranar ekan.
Haqiqatan ham, radiokarnayni 120-rasmda ko‘rsatilga
nidek qo‘yib,
ustiga
kichik yengil po‘kak parchalarini yoki o‘yin choq to‘pponchaning plastmassa
shar cha-o‘qlarini qo‘ysak, tovush chiqa yotganda sakrab turganligini ko‘ramiz.
Nima sababdan uzun chizg‘ich tebranib turgan da biz uning tovushini
eshitmadik? Buni tushun
tirish uchun tebranishni
xarakterlaydigan
tushuncha va kattaliklarni kiritaylik.
1.
Har qanday takrorlanuvchi harakatga tebran ma harakat deyi-
ladi.
2.
1 sekund davomidagi tebranishlar soniga tebranishlar chastotasi
deyiladi. Chastotani ν harfi bilan belgilanadi. Agar jism 1 sekundda
1
marta tebransa, uning chastotasini
1 Gers (Hz) deb qabul qilingan.
.
Inson qulog‘i 16 Hz dan 20 000 Hz gacha bo‘lgan tovushlarni eshita
oladi. 16 Hz
dan kichik tovushlarni infratovush va 20 000 Hz dan
kattalarini
ultratovush deyiladi.
Aniq bir chastotali tovush chiqaradigan asbobga
kamerton deyiladi.
Kamertonni 1711-yilda
ingliz musiqachisi J. Shorom ixtiro qilgan bo‘lib,
musiqa asboblarini sozlashda foydalangan. Kamerton ikki shoxli metall
ster jendan iborat bo‘lib, o‘rtasida tutqichi bor (121-rasm). Rezina ta yoqcha
bilan kamer tonning
bir shoxchasiga urilsa, ma’lum bir to vush eshitiladi.
Dostları ilə paylaş: 
