Masala yechish namunasi Chaqmoq chaqqanidan 3 sekund o‘tgach, momaqaldiroq ovozi eshitildi.
Chaqmoq hosil bo‘lgan bulut sizdan taxminan qancha uzoqlikda?
B e r i l g a n :
F o r m u l a s i :
Y e c h i l i s h i :
t = 3 s.
υ
tovush
= 340 m/s
l = υ
t · t Yorug‘lik tezligi juda kat ta
bo‘lganligidan, uning yetib
kelish vaq tini hisobga ol-
may miz.
l = 340 m/s · 3 s = 1020 m ≈
≈ 1 km.
Javobi: l ≈ 1 km.
Topish kerak
l = ?
1. Nima uchun ovozni hovliga nisbatan xonada eshitish osonroq? 2. Suv ostida bo‘lgan ikkita suvosti kemasi bir-biri bilan qanday aloqa qilishi mumkin? 3. Aks-sado zararli bo‘lgan hollarni uchratganmisiz? 4. Insonga nega ikkita quloq kerak? •
Aks-sado eng ko‘p marta qaytariladigan joylar: Angliyadagi
Vudstok qasrida 17 marta, Galbershtad yaqinidagi Derenburg
qasri xaroba larida 27 marta, Adersbax (oldingi Chexoslovakiya) yaqinida
7 marta, Milan yaqinidagi qasrda 40–50 marta. Aks-sadoning hosil
bo‘lishi tovushga ham bog‘liq. Bolalar va ayollarning yuqori tondagi ovozi,
erkaklar ovoziga nisbatan ko‘proq aks-sado hosil qilishi mumkin. Eng
qulayi qo‘lda qarsak chiqarish.
•
Dunyoning ko‘pgina joylarida shunday imoratlar qurilganki, unda
ma’lum bir joyda shivirlab so‘zlashish undan ancha uzoqda baralla
eshitilgan. Sitsiliya orolida qurilgan Jirgenti soborida shu xususiyat
Tovushning qaytishi. Aks-sado
VI bob. Tovush hodisalari 168
168
bo‘lgani ko‘p janjalga olib kelgan. Chunki tasodifan soborning aynan shu
joyiga tavba-tazarru eshituvchi joylashgan. Soborning boshqa nuqtasida
uni boshqalar ham eshitishgan.
