II bob. Mexanik hodisalar
46
46
Masala yechish namunalari
1. Hajmi 2 sm
3
bo‘lgan tilla bilaguzukning massasi qancha bo‘ladi?
B e r i l g a n:
F o r m u l a s i:
Y e c h i l i s h i:
V = 2 sm
2
ρ
= 19,3 g/sm
3
, bundan
m = ρ ·
V.
m = 19,3
· 2 sm
3
= 38,6 g.
Topish kerak
m = ?
Javobi: m = 38,6 g.
2. Massasi 100 g bo‘lgan aluminiy buyumning hajmi qancha bo‘ladi?
B e r i l g a n :
F o r m u l a s i :
Y e c h i l i s h i :
m = 100 g
ρ
al
= 2,7 g/sm
3
, bundan
.
37,037 sm
3
.
Javobi: V = 37,037 sm
3
.
Topish kerak
V = ?
Umar Xayyomning shogirdi
Abu-l-Fatx Abdu rahmon
al-Mansur al-Hozin Marv shahrida tu g‘ilgan. U
o‘ziningning «Donolik tarozusi» deb atalgan kitobi
va astronomik jadvali (1120-yil) bilan mashhurdir.
20-rasm.
Vatandoshlarimiz Beruniy
va Abdu
rah
mon
Hozin, turli moddalarning zich liklarini juda aniq
o‘lcha ganlar. Beru niy turli shakldagi moddalarning hajmini o‘l chash
uchun
maxsus asbob yasagan (20-rasm). Bunda hajmi o‘lchanishi kerak bo‘lgan
jism idishdagi suvga (1) botirilgan. Shunda jism hajmiga teng miqdordagi
suv (2) jo‘mrak orqali (3) kosa chaga oqib tushgan.
Beru niy suvdan yengil
bo‘lgan mum, sham va yog‘och kabi jismlarning zichligini ham aniqlagan.
Chuchuk va sho‘r suvlarning zichliklarini aniqlab, ularni qo‘llash borasida
ham fi krlar aytib o‘tgan.
