II bob. Mexanik hodisalar
58
58
21-MAVZU
PASKAL QONUNI VA UNING QO‘LLANILISHI
28-rasm.
Quyidagi tajribani o‘tkazib ko‘ring. Iste’ molda bo‘lgan
bir marta ishlatiladigan shpris va bolalar pufl aydigan
sharni oling. Shpris ignasini sharchaga bir necha
marta sanchib oling. Sharcha
ichiga suv quyib, og‘zini ignasi
olingan shprisga kiydiring. Shpris porshenini asta-sekin bosing.
Bunda shar ichidagi bosim ortadi. Sharcha teshikchalarining
barchasidan suv otilib chiqa boshlaydi (28-rasm).
Demak, porshen orqali berilgan
bosim suyuqlik yoki
gazda faqat porshen yo‘nalishida emas, balki hamma tomonga
uzatilar ekan. Bu qonuniyatni 1653-yilda fransuz olimi
Blez
Paskal o‘rgangan. Qonun quyidagicha ta’rifl anadi.
Suyuqlik va gaz o‘ziga berilgan tashqi bosimni hamma tomonga
o‘zga rishsiz uzatadi.
Suyuqlik yoki gaz o‘ziga berilgan tashqi bosimni uni tashkil qilgan
zarralari orqali uzatadi. Zarralar bosimni uzatishi uchun ular harakatda
bo‘lishi kerak.
Haqiqatan ham, ko‘pgina hodisalar (havoda hidning
tarqalishi, suvda siyohning erishi) suyuqlik va gaz zarralarining harakatda
ekanligini tasdiq
laydi. Zarralar harakati tufayli
idish devorlariga urilib,
ichki bosimni hosil qiladi. Ichki bosim uchun Paskal qonuni quyidagicha
ta’rifl anadi.
Og‘irlik kuchini hisobga olmaganda, suyuqlik yoki gaz zar-
ralarining idish devorlariga bergan bosimi hamma yo‘nalishda bir xil
bo‘ladi.
Paskal qonunidan texnikada keng foydalaniladi. Barcha avtomobillarda,
poyezdlarda qo‘llaniladigan tormozlash sistemasi,
yer qazuvchi, yuk ortuvchi
traktorlarda
gidrav lik press deb ataluvchi qurilma prinsipi qo‘llaniladi.
Dostları ilə paylaş: 
