Mexaniqa-mashinasozlik fakulteti

Ishni bajarish tartibi.


1 slindrning yemirilganlik darajasini aniqlash

Slindrning yemirilishi, uning konussimonligi (bo‘ylama ko‘rinishda) va ko‘ndalang kesim bo‘yicha elipssimon ko‘rinishi bilan baxolanadi.

5.2-rasm. Slindrning yemirilish natijasida shaklining o‘zgarishi.

1. 
   slindrdagi yoriqlar, ezilganlik va o‘yilganlik alomatlarini tashqi ko‘rikdan o‘tkazing. slindrning ichki sirtini silliqligini ko‘zdan kechiring.
   
2. 
   slindrning ichki diametrini indicator- nutromer yordamida 3-rasmga muvofiq xolda o‘lchang. O‘lchov slindrdan bo‘ylama xolda o‘tkazilgan 3ta tekislik orqali amalga oshiriladi. 1 va 3 chi tekisliklar porshen yuqori zichlovchi xalqasining eng past va yuqori xolatlariga mos tushishi kerak.
   

3-rasm slindrning ichki diametrini o‘lchash
4-rasm slindr diametrini o‘lchash sxemasi.
b) o‘lchov natijalarini birinchi jadvalga yozib boring.

Tekslik	Slindr uchudan tekslikgacha bo‘gan masofa	Slindr diametri
		I-I	II-II	I-I	II-II
1
2
3

g) O‘lchangan natijalar asosida slindrning konussimon (D-D) va elipssimon (D-D) ko‘rinishni aniqlang va ikkinchi jadvaldagi ruxsat etilgan qiymatlar bilan solishtiring.

Detal	S, mm	Ruxsat etilgan ellipslik	Rexsat etilmagan ellipslik
Porshen
Tirsak val

d) slindrning yemirilish sabablari va uni ta’milash usullarini aniqlash.

2. Porshenning yemirilish darajasini aniqlash.

1. 
   porshen va slindr orasidagi tirqishlarni metal plastinalar yordamida, 5-rasmga movofiq xolda, yuqori pastki xolatlar uchun aniqlang
   

5-rasm. porshen yuzasining yemirilganligini aniqlash sxemasi.

b) o‘lchov natijalarini uchunchi jadvalda qayt eting.

c) shtangenserkul yordamida porshenning yuqori, o‘rta va quyi qisimlarining diametrini o‘lchang
d) porshen konusligi va elipsligini aniqlang
ye) natijalarni 3-jadvalda ko‘rsatilgan ruxsat etilgan qiymatlar bilan taqqoslang.

Porshen diametri	Ruxsat etilgan
	Konuslilik	Ellipslilik	Radial tirqish
51-100	0.2	0.2	0.1-0.2
101-150	0.25	0.25	0.15-0.25
151-200	0.3	0.3	0.1-0.3
201-250	0.35	0.35	0.25-0.35

i) porshenning yemirilish sabablari va uni ta’mirlash usullari xaqida xulosa chiqaring.

3. porshen xalqalarining yemirilganligini aniqlang.

Porshen xalqasining yemirilganligi xalqa tarangligi kamayishi va xalqa qulfi tirqichining kattalashib ketishi bilan baxolanadi.

6-rasm. Xalqa qulfi tirqichining qalinligini aniqlash.

Xalqaning yemirilish jarayonida qulf tirqishi kattalasha boradi, bu esa xalqa qalinligining kamayishiga xamda uning egiluvchanligini ortishiga sabab bo‘ladi.

Yemirilgan va yangi xalqa tarangliklar orasidagi farqlarni aniqlash uchun, xalqani slindr devoriga bosib turivchi kuch-solishtirma taranglangan bosim xisoblab topiladi.

P=AE/7.08 D (D/V-1)³

A-xalqaning deformatsiya kattaligi, sm (A=f-c)

b-cho‘yanning taranglik modeli,
b=(9.8-11.8) 10⁷ kPa yoki
b=(1.0-1.2) 10⁵ kgs/sm²
ye-xalqa qalinligi, sm
d-xalqa diametri, sm
f-xalqa qulfi tirqishining erkin xolatdagi qalinligi, sm
c-xalqa qulfi tirqishining ish xolatdagi qalinligi, sm

O‘lchangan va xisoblangan natijalarni ruxsat etilgan solishtirma bosim qiymatlari bilan solishtiring

Slindr diametri	P, kPa	P6 kgs/sm
40…….100	137-108	1.4………1.1
100…..300	137-49	1.4……….0.5

Xalqa qulfi tirqishining qalinligini to‘rtinchi jadvaldagi qiymatlar bilan taqqoslang.
Xalqaning ishga yaroqliligi xaqida xulosa chiqaring.