IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
469
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
İqtisadi şəraitin tələb etdiyi kimi davranmamaq,
Bazar tədqiqatlarıının düzgün həyata keçirilməməsi,
Satış və marketinq kanallarının zəif olması,
Bölüşdürmə problemləri,
Bazar haqqında məlumatsızlıq,
Rəqabətə davam gətirə bilməyən qiymət siyasəti,
Məhsulun təkmilləşdirilməməsi və ya satış sonrası xidmətlərin olmaması,
Brendləşmə çətinlikləri,
Stimullaşdırma və tanıtım tədbirlərinin azlığı.
KOSM-nin satış və marketinq problemlərinin həlli və marketinq sisteminin təkmilləşdirmə üçün
aşağıdakı istiqamətlərdə fəaliyyətlərin həyata keçirilməsi təklif edilə bilər:
İlk öncə müəssisədə marketinq anlayışı mənimsənilməlidir. Yəni sahibkar marketinqə əlavə
xərc kimi baxmamalıdırlar.
Müştəri istək və ehtiyacları KOSM-nin hərəkət mərkəzinə çevrilməlidir.
KOSM-nin qiymətqoyma siyasətinə dəyişiklik edilməlidir. Yəni qiymət xərclər üzərinə
müəyyən mənfəət qoyaraq formalaşdırılmamalıdır. Doğru qiymətin məyyən edilməsi üçün
məhsul tələbi və rəqiblər analiz edilməli, stratejik planlama həyata keçirilməlidir.
KOSM üçün “niche marketing” metodlarının tətbiq edilməsi daha çox məsləhət görülür.
Marketinq üçün yeni texnologiyaların tətbiqi, e-ticarət və e-marketinq sistemlərinin istifa-
dəsi effektiv ola bilər.
Tədqiqat və inkişaf mövzusunda müştəri istək və ehtiyaclarına əsaslanan fəaliyyətlər həyata
keçirilməlidir
Regional xarakter daşıyan kiçik həcmli, lakin davamlı stimullaşdırma tədbirləri həyata
keçirilməli, əlavə xərc tələb etməyən tanıtım imkanları araşdırılmalıdır.
Məlumatlılıq KOSM üçün vacib faktor olduğundan, bazar tədqiqatları həyata keçirilməli,
müştərilər, rəqibləri və satışlar ilə bağlı davamlı məlumat toplanmalıdır.
KOSM sahibləri daha çox öz işlərinin texniki tərəflərinə hakim olduğlarından, marketinqdən uzaq
olurlar. Yəni onlar öz işlərini mükəmməl bilsələr də, bu işi cəmiyyətə necə təqdim edəcəklərini
bilmirlər. Bu səbəbdən, kiçik və orta sahibkarlıq müəssisələrində marketinq mütəxəssislərinin olması,
ən azından sahibkarın bu sahədə mütəxəssislərdən məsləhət alması vacibdir.
KOSM-nin birbaşa müştəri ilə əlaqədə olduğundan, kiçik bazara xitab etdiyindən, sadə satış siste-
minə sahib olduğundan və bürokratiyanın azlığı effektiv satış və marketinq sisteminin qurulmasına
kömək edəcək.
МОДЕЛИРОВАНИЕ ПРОЦЕССА РАЗДЕЛЕНИЯ ГЕТЕРОГЕННЫХ
СИСТЕМ В ВИБРАЦИОННЫХ АППАРАТАХ ДЛЯ ГИБКИХ
ХИМИКО-ТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ СИСТЕМ
Ольга Вячеславовна
КУТОВАЯ
Национальный
фармацевтический университет
s1611s@yandex.ua
УКРАИНА
Андрей Николаевич
ЧЕРНОВ
Национальный
фармацевтический университет
s1611s@yandex.ua
УКРАИНА
Александр Васильевич
ШАПОВАЛОВ
Национальный
фармацевтический университет
s1611s@yandex.ua
УКРАИНА
Известно, что гибкие химико-технологические системы позволяют перейти на качествен-
но новый уровень организации производства. Однако отечественный и зарубежный опыт
показывает, что подавляющее большинство существующих гибких систем базируется на
использовании серийно-изготовленного оборудования, в первую очередь, предназначенного
для осуществления отдельных технологических процессов. Гибкость в таких системах дос-
тигается обычно аппаратурной избыточностью и соответствующим ростом технологических
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
470
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
связей между аппаратами. Затраты на переналадку таких систем соизмеримы с затратами на
производство, поэтому они вряд ли могут быть использованы в реальных производственных
условиях. Характерно, что и научно-прикладные исследования в этой области группируются
вокруг вопросов методологии, синтеза и оптимизации, решение которых имеет лишь
компенсирующий аппаратурные недостатки характер.
Примерами гибких систем, разработанных на базе принципиально нового многофункцио-
нального оборудования, могут служить: установка MILOX фирмы "ToyoEnginieringCorp",
система AIBOS фирмы "AsahiEnginieringCorp", многоцелевая система MULTIMIX, разработан-
ная фирмой "MitsubisiHeavyIndastries" и др. Новизна этих систем заключается в том, что они не
имеют сложных, с точки зрения перехода к новой технологии, конструктивных элементов.
Анализ конструктивных особенностей вышеперечисленных систем показывает, что, ис-
пользуя многофункциональные аппараты, можно решать немало проблем, хотя их применение
для смешения реакционной массы в рабочем объеме мешалок не позволяет избежать присущих
этому устройству недостатков. Аналогичные недостатки имеют и другие многофункциональ-
ные аппараты, такие как "Nutrex", "Totum", фильтр-сушилка АФС. Переход к выпуску новой
продукции в этом случае будет связан не только с необходимостью полной разборки и
промывки основного оборудования, но и с промывкой вспомогательных систем пылегазоулав-
ливания. Всего этого можно избежать при использовании вибрационной техники и техно-
логии.
Нами предложена принципиальная схема гибкой технологической системы для произ-
водства синтетических лекарственных субстанций (СЛС), построенной на базе вибрационного
комбинированного аппарата. Применение такой схемы к новым технологиям сводится только
к промывке двух-трех вспомогательных аппаратов и одной-двух рабочих камер вибрационных
аппаратов, не имеющих трудновымываемых зон и перемешивающих устройств.
Изучено действие низкочастотных колебаний на физико-химические процессы получения
СЛС. Установлено, что их использование как фактора внешнего воздействие на рабочую среду
активизирует гидродинамическое взаимодействие фаз гетерогенных систем, что в свою
очередь, обеспечивает повышение эффективности тепловых и массообменных процессов,
сопровождающих получение лекарственных веществ.
С целью совершенствования конструкции вибрационных комбинированных аппаратов
разработана математическая модель разделения гетерогенных систем в условиях вибрации.
Она опирается на положения капиллярной теории и представление о капилляре с жидкостью
как элементе, подобном вибрирующей перегородке. С учетом разрежения в подрешетном
пространстве, дифференциальное уравнение движения жидкости в капилляре получено в
следующем виде
2
2
2
8
2
8
A
g
R
P
R
l
R
dt
dl
k
м
k
,
где
l
─ линейный размер столба жидкости;
t
─ время;
dl
/
dt
─ скорость движения жидкости вдоль стенок капилляра;
k
R
─ радиус капилляра;
м
R
─ радиус кривизны мениска;
A
─ амплитуда колебаний;
─ частота колебаний;
g
─ ускорение свободного падения;
─ плотность жидкой фазы;
─ коэффициент динамической вязкости;
─ коэффициент поверхностного натяжения;
P
─ разрежение.
Интегрируя, можно получить уравнение влагопереноса в одиночном капилляре при
вибрационном воздействии.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
471
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Поскольку количество жидкой фазы (для данной модели процесса) находится в непосред-
ственной зависимости от высоты столба жидкости в капилляре, уравнение (1) описывает
перенос влаги во всем слое осадка. Полученная математическая модель позволила нам скор-
ректировать принципиальную схему гибкой химико-технологической системы на базе вибра-
ционного аппарата и внести изменения в его конструкцию. Это сделано для того, чтобы
обеспечить оптимальные гидродинамические режимы, избежать необходимости разработки
новой конструкции вибропривода для каждого типоразмера и сохранить прочностные
характеристики при увеличении объема рабочей камеры.
В заключение следует отметить следующее:
1. На основе анализа существующего аппаратурного оснащения технологических
процессов фармацевтических производств показана актуальность разработки гибких химико-
технологических систем.
2. Полученное уравнение может рассматриваться как базовое при разработке некоторой
обобщенной для всех гетерогенных процессов математической модели с учетом
вибрационного воздействия. При этом, подобно тому, как было учтено дополнительное
влияние разрежения, возникающего в подрешетном пространстве, это уравнение дополняться
характерными для других процессов параметрами.
3. Разработанная математическая модель позволяет заранее, хотя и с определенными
допущениями, но без проведения экспериментов оценить принципиальную возможность и
характер протекания процессов.
4. На базе вибрационных комбинированных аппаратов разработаны гибкие химико-
технологические системы для производства синтетических лекарственных субстанций.
ALTERNATİV ENERJİ (HYBRID-GÜNƏŞ, KÜLƏK) POTENSİALININ
ÖYRƏNİLMƏSİNDƏ CİS-DƏN İSTİFADƏ
Etibar QƏHRƏMANOV
Qafqaz Universiteti
etibarqehramanov@gmail.com
AZƏRBAYCAN
Dünya ölkələrinin uzun illər ərzində istifadə etdikləri ənənəvi enerji mənbəyi sayılan karbohid-
rogen ehtiyatları getdikcə tükənməkdədir. Neft-qaz ehtiyatlarının tükənməsi dünyada bərpa olunan
enerji mənbələrindən istifadə zərurətini yaradır.
Bərpa olunan enerji növləri ənənəvi enerji ilə müqayisədə ərtaf mühitə təsir baxımından daha
əlverişlidir. Cəmiyyət tərəfindən yeni istifadə olunmağa başlayan bu enerji ətraf mühitdə istixana
qazları kimi ziyanlı fiziki tullantıların əmələ gəlməsinə səbəb olmur. Eyni zamanada, onlar təbiətdə
olan təbii ehtiyyatları tükətmir.
Bərpa olunan enerjinin əsas çatışmayan cəhəti onun iqlim şəraitindən asılı olmasıdır. Belə ki,
təbiət fənnlərindən bildiyimiz kimi mövsümdən asılı olaraq günəşli və küləkli günlərin sayı müxtəlif
ola bilər. Dünya təcrübəsi bu problemi aradan qaldırmaq üçün iki və ya daha çox bərpa olunan enerji
mənbələrini hibrid şəklində istifadə etmişdir. Hibrid sistemdə, bir mənbədən enerji alınması
zəiflədikdə digər enerji mənbəyi onu əvəz edir. Hibrid sistemlər arasında ən çox istifadə olunan günəş-
külək enerji sistemləridir.
Baş verən mövsümi dəyişkənliyin tələb olunan enerji istehsalını aşağı salmaması üçün düzgün
coğrafi mövqenin seçilməsi əsas şərtlərdən biridir. Digər şərtlər isə əlverişli ərazinin iqtisadi baxımdan
məhsuldarlığı və ətraf mühit normalarına cavab verməsidir. Bu şərtləri ödəmək üçün aerokosmik
texnologiyalardan, xüsusilə də, Coğrafi İnformasiya Sistemləri və Məsafədən Zondlama üsulundan
istifadə edərək Azərbaycan ərazisində bərpa olunan enerji (günəş-külək enerjisinin birləşməsi)
potensialının istifadəsi üçün coğrafi, iqtisadi və ətraf mühit normalarına uyğun geoməlumat sisteminin
qurmaq mümkündür.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
472
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Hal-hazırda Azərbaycanda alternativ enerji mənbələrinin istifadəsi və tədqiqi zamanı geoməlu-
matlardan istifadə olunmur. Bu da öz növbəsində geoməlumatlardan ibarət məlumat bazasının qurul-
masını arxa plana salmışdır ki, dünya təcrübəsi bərpa olunan enerji mənbələrinin istifadəsi zamanı
geoməlumatlardan geniş istifadə edir.
Bərpa olunan enerji texnologiyalarının ərtaf mühitə ən çox təsiri bu enerji mənbələrinin yerləşdiyi
ərazi ilə birbaşa bağlılığıdır. Buna görə də onlar üçün əlverişli ərazilərin seçilməsi mühüm şərtdir. Bu
sistemlər qurularkən üç əsas göstərici nəzərə alınmalıdır: bərpa olunan enerji istehsalı, toplanmış ener-
jinin saxlanması və tələbat üzrə ötürülməsi. Bərpa olunan enerji mənbələri vasitəsilə sabit istehsaldan
qeyri-sabit istehsala, mərkəzləşdirilmiş sistemdən məhəlli sistemə və bahalı enerjidən daha ucuz
alternativ enerjiyə keçmək olar.
Qurulacaq sistem hibrid olduğunu nəzərə alsaq, ilkin olaraq, külək turbinləri və günəş enerjisi
stansiyaları üçün uyğun ərazilər ayrılıqda müəyyən olunur; sonra hibrid günəş-külək enerji sistemləri
üçün müvafiq ərazilər seçilir.
Dünya təcrübəsi bizə onu deyir ki, günəş enerji stansiyaları qurularkən həmin əraziyə düşən
günəş enerjisinin miqdarı ilə yanaşı xüsusi qorunan təbiət ərazilərindən 2500 m, hava limanlarından ən
azı 3000 m, şəhər mərkəzlərindən 5000 m uzaq olmalıdır. Bundan başqa torpağın xassələri, yamac
meyilliyi(3%-ə qədər), elektrikötürücü xəttlərə yaxın olması da nəzərə alınmalıdır.
Külək turbinləri yerləşdirilərkən isə ərazidə küləyin sürəti ilə bərabər təbii qoruqlardan 500 m,
hava limanlarından ən azı 2500 m, şəhər mərkəzlərindən 2000 m uzaq, həmçinin ərazinin meyillik
dərəcəsi(yamacın meyilliyi 3%-ə qədər), əsas elektrikötürücü xəttlərə yaxın olması ən vacib
məsələlərdəndir.
Yuxarıda qeyd olunmuş məlumatları toplamaq üçün CİS-dən istifadə olunur. Bərpa olunan enerji
mənbələrənin xəritələşdirilməsi, son zamanlar geniş yayılmışdır. Belə araşdırmaların aparılması CİS
olmadan çox çətindir.
Enerji əldə olunmasıda problemlərin həlli üçün CİS-dən istifadə etməklə bir çox araşdırmalarda
bərpa olunan enerji potensialının qiymətləndirilməsini, enerji sərfinin modelləşdırməsini, xüsusi enerji
infrastrukturu layihələrinin planlaşdırılmasını, binaların enerji tələbatının müəyyənləşdirilməsini, bərpa
olunan enerji stansiyaları üçün yer seçilməsini və ya vizual (görünüş) baxımından təsirin qiymətləndi-
rilməsi sübut olunmuşdur.
CIS-lə əldə olunan məlumatlar külək turbinləri quraşdırmaq üçün ən uyğun əraziləri müəyyən
etməyə imkan verir. Həmçinin CİS vasitəsilə ərazidə küləyin sürətini və elektrik xəttlərini vizual
olaraq görmək mümkündür.
Cədvəl 1. Tədqiqatın metodoloji ardıcıllığı
2004-cü ildə Azərbaycan Respublikasında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifa-
də olunması üzrə Dövlət Proqramının qəbul olunmasından sonra bərpa olunan enerji mənbələrindən
istifadə əsas hədəflərdən biri kimi müəyyən edildi.
Azərbaycanın təbii iqlim şəraiti günəş və külək enerjisindən istifadə etmək üçün çox əlverişlidir.
Beləki Azərbaycanda il ərzində günəşli saatların miqdarı 2400-3200 saatdır.
Müəyyən edilmişdir ki, Naxçıvan MR ərazisində fotoelektrik qurğusunun illik xüsusi elektro-
enerji hasilatı 246 kVt saat/kv.m, Kür-Abşeron ərazisi üzrə isə 230 kVt saat/kv.m, günəşli saatların
miqdarı isə bir ildə 3200 saat (Naxçıvan) və 2500 saatdır (Kür-Abşeron). Ərazinin hər kvadrat metrinə
düşən illik enerji miqdarı 2200-2600 kVt saat (Naxçıvan) və 1900-2200 kVt saat (Kür-Abşeron) təşkil
edir.
Respublikamızda küləkdən elektrik enerjisi istehsal etmək üçün yararlı ərazilər Abşeron yarıma-
dası və Xəzər dənizinin Azərbaycan sektoru sahilləri hesab olunur. Bu ərazilərdə il ərzində küləkli
günlərin sayı 245-280 gündür (4 m/s-dən çox).
Mərhələ1
Məlumatların
toplanması
Mərhələ 2
Toplanan
məlumatların
çeşidlənməsi
Mərhələ 3
Qərara qəbul etmək
üçün göstəricilərin
təhlili
Mərhələ 4
Hibrid sistem üçün
sahə seçilməsi
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
473
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Cədvəl 1.Azərbaycan Respublikasında külək rejiminin göstəriciləri (H-10 m)
Bölgü
Ərazilər
Orta illik külək
sürəti m/s
A
Abşeron yarımadası, Xəzərsahili ərazilər və adalar (Sumqayıt, Maştağa, Binə, Bakı, Puta,
Ələt, Pirallahı adası və s).
4-7.8
B
Kürsahili ovalıqlar (Ağstafa, Qazax, Tovuz, Göyçay, Yevlax, Gəncə, Tərtər, Sabirabad,
Salyan, Şirvan, Biləsuvar, Beyləqan, Şəmkir, Lənkəran, Astara, Culfa, Gədəbəy və s).
2.1-4
C
Dağlıq və düzən ərazilər (Füzuli, Ağdam, Yardımlı, Daşkəsən, Xankəndi, Lerik, Cəbrayıl,
Kəlbəcər, Zəngilan, Şahbuz, Quba, Xaçmaz, Siyəzən, Şamaxı, İsmayıllı, Qəbələ, Oğuz,
Şəki, Zaqatala, Balakən, Qax və s).
0.8-2.1
Xəzərsahili ərazilərdə küləyin orta illik sürəti 40-50 metr arası hündürlükdə saniyədə 7 metr/s
Abşeron yarımadasında isə 20-30 metr hündürlükdə isə bu göstərici 5.6-6.9 metr/s intervalında dəyişir.
Şəkil 1. Azərbaycan Respublikası ərazisində orta illik külək sürəti (H 20-30m)
Əvvəllər aeroçəkiliş materialları yalnız ağ-qara olduğu üçün ərazi haqqında informasiya əldə
etmək çətin idi. Lakin son zamanlarda müasir peyklər vasitəsilə keyfiyyətli şəkillər əldə etmək
mümkündür. Biz yeni nəsil peyklərdən istifadə edərək yeni tədqiqatlar apara bilərik. Beləki 8-kanallı
yüksək dəqiqliyə malik şəkillər 4-kanallı yüksək dəqəiliyə malik şəkillərə nisbətən bərpa olunan enerji
mənbələrinin hazırkı potensialını və yerini daha dəqiq müəyyən etməyə imkan verir.
Peyklərdən bərpa olunan enerji olunan enerji potensilaının öyrənilməsində də istifadə etmək
lazımdır. Burda əsasən ərazinin iqlim xüsusiyyətlərini, bərpa olunan enerji stansiyalarının yerləşdirmə
ərazilərinin müəyyən olunmasında, ərazinin relyefinin öyrənilməsində, qoruq ərazilərinin, mühafizə
olunan ərazilərin, sərhəd zonaların müəyyən olunmasında istifadəsi nəzərdə tutulmuşdur. Yeni nəsil
peyklərin müasir imkanları bazasında bu cür işlər Azərbaycanda aparılmamışdır. Bundan başqa
ərazilərdə əhalinin enerji tələbatı, əhalinin sayı müəyyənləşdiriləcək.
Beləliklə də, Azərbaycanda bərpa olunan enerji potensialı və onların yerləşmə ərazilərini özündə
əks etdirən geoinformasiya sistemi qurmaq olar. Bu sistem gələcəkdə ölkədə bərpa olunan enerji
stansiyalarının quraşdırılması zamanı uyğun ərazi seçməyə və bu sahədə aparılacaq təqdidat işlərinin
daha da asalaşdırmasına imkan verəcək.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
474
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
CLINICAL WASTE MANAGEMENT
Nigar TALIBOVA
Qafqaz University
ns.talibova@gmail.com
AZERBAIJAN
Clinical Waste Managemet is an important part of waste managemet as in contains hazadous,
sustances for humas and environment. It must not be mixed with other waste as it can be dangerous.
As it contains human and animal body parts it must be refrigerated. (Enviromental Protection
Department, 2010).
Clinical Waste can be made from different sources such as hospitals and clinics, surgery
departments, nursing homes, laboratories and medical teaching institutions. Such kind of waste is
hazardous because it can contain radioactive and infectious materials. As it can contain human and
animal body parts it can also be offensive. This waste is very harmful for the environment, too.
(Enviromental Protection Department, 2010).
Types of Clinical waste
Group
1- Used sharp pointed waste
2- Laboratory waste
3- Human and animal tissues
4- Infectious materials
5- Dressings
6- Other waste (Enviromental Protection Department, 2010).
Visited Hospitals in Azerbaijan
National Oncology Center
The information from this hospital has been given by Mr. Rustam Ismayilov head of the
department on economy. Municipal and Clinical waste is separated here. Municipal waste is kept in
white bags; Clinical waste is kept in red bags. Sharp incisive sharp pointed waste is put into yellow
boxes. In the next stage this waste is put into containers. And these carried by Municipal Services
Enterprise (MSE). The main difference of waste in Oncology Hospital is producing radiation waste.
How this waste made? There are 2 departments. Radionuclide Therapy, Radionuclide Diagnostic
Department. The patients are given medicines which contain Iodine (J) in order to diagnose a disease.
In this case patients are affected by the radiation at list a very little amount. Their excreta as well as
the water which they washed up are considered radioactive. That is why this waste is not mixed with
common sewerage. Special containers are determined for this waste. They are covered Lid (Pb). No
entrance is allowed inside. An emblem (radioactive danger) is on them. Only special employees in
special costumes are allowed inside. The waste is kept here and after some time it becomes harmless.
Department of Radioactive Therapy- used syringes at this department are mixed with other waste
because some radioactive substances can remain there. They are kept in special containers. They are
kept in dark spaces for some time and then they become harmless. Every radioactive isotope has it is
own decomposition duration and because of this it becomes harmless. Decomposition duration can last
from 10 day to 2 month. Ministry of Emergency Situation takes this waste under control. Tissues of
human body can be included into this waste. It is carried by MSE and burnt at Hazardous Waste
Polygon. (Ismayilov, head of the department, R. interview, 2015)
Dostları ilə paylaş: |