HD224014 ULDUZUNUN SPEKTROSKOPİK DƏYİŞKƏNLİKLƏRİ
Ə.Ş.BALOĞLANOV, Y.M.MƏHƏRRƏMOV, Ə.M.XƏLİLOV, Ə.R.HƏSƏNOVA
AMEA N.Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanası
baloglanov-eli@rambler.ru
AZƏRBAYCAN
AMEA N.Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının 2 metrlik teleskopunun kasseqren
fokusunda müasir CCD kamerası ilə
Cas (F8Ia G2Ia0e) hipernəhəng ulduzunun 2005, 2013, 2014
və 2015-ci illərdə spektral müşahidələri aparılmışdır. Bir müşahidə gecəsi ərzində 2-6 sayda spektrlər
alınmış və onların hamısı cüt-cüt toplanmışdır. Bütün toplanmış spektrlərdə əsasən hidrogen xətlərinin
Balmer seriyası üzrə H
, H
xətləri və NaID dublet xətləri işlənmişdir. Spektral ayırdetmə R=15000
və siqnalın küyə nisbəti S/N=150
200-dür. Alınmış bütün spektrlər DECH-20 və DECH-20t paket
proqramları vasitəsilə işlənmişdir. Şüa sürəti üçün xəta
2 kms, ekvivalent en üçün isə 5%-dən çox
deyil.
HD224014 (
Cas) hipernəhəng ulduzu üçün son məlumatlara görə onun effektiv temperaturu
Teff = 7000K, ulduzun radiusu R=400R, ulduzun işıqlığı Log L
L=5.7, uluzadək məsafə d=2500
parsekdir. Bundan əlavə,
Cas - ın görünən ulduz ölçüsü mv ~ 4.5 –dir. Lakin bu parlaqlıq
gözlənilmədən dəyişə bilir.
İndiyədək
Cas ulduzunun spektral və fotometrik tədqiqi, o cümlədən ulduzun fundamental
parametrlərinin təyini ilə A.A.Boyarçuk, M.E.Boyarçuk, L.S.Lyubimkov, T.Kato, C.de Jager,
F.Musayev, A.Lobel, E.Zsoldos, J.R.Percy, Y.Sheffer, D.L.Lambert və başqaları məşğul olmuşlar. Bu
işlərdə tədqiqatçılar
Cas ulduzunda radial pulsasiyanın baş verməsi, ulduzda kütlə itgisinin
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
59
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
hesablanması, ulduzun parlaqlıq əyrisinin qurulması, həmçinin ulduzda maraqlı spektral dəyişkən-
liklərin baş verməsini tədqiq etmişlər.
Yuxarıda qeyd olunan işlərin davamı kimi biz də 2005-ci ildən etibarən
Cas ulduzunun spektral
tədqiqi məqsədilə onun 10 günlük spektrlərini əldə etmişik.
Spektrlər işlənərkən müəyyən edilmişdir ki, H
, H
və NaID xətləri profillərinin quruluşunda, bu
xətlərdəki şüa sürətində, ekvivalent endə, xəttin dərinliyində və digər spektral parametrlərin
qiymətlərində nəzərəçarpacaq dəyişmələr baş verir.
Apardığımız ölçmələr göstərdi ki, H
və H
xətlərinin udulma komponentlərində şüa sürətinin,
ekvivalent enin və qalıq intensivliyinin qiymətləri uyğun olaraq -77
-29 kms, 0.77 1.25Å, 0.42
0.62 və -62
-44 kms, 1.77 2.45Å, 0.27 0.35 intervallarında dəyişir. H xəttinin şüalanma
komponentində isə şüa sürəti, ekvivalent en və qalıq intensivliyi uyğun olaraq 12
38 kms, 0.04
0.10 Å və 1.06
1.13 intervallarında dəyişmişdir.
Ölçmələrin analizi göstərmişdir ki, bəzi hallarda H
və H
xətlərinin hər ikisində, bəzən isə
birində şüa sürəti kəskin dəyişir. Nümunə üçün qeyd edirik ki, 17.10.2013 və 18.10.2013-cü il tarixli
spektrlərdə şüa sürəti H
-da uyğun olaraq -29 km
s və -35 kms, H
-da isə -49 km
s və -55 kms-dir.
Göründüyü kimi bir gün ərzində hər iki xəttdə şüa sürəti 6 km
s dəyişmişdir. 11.08.2015 və
19.08.2015-ci il tarixli spektrlərdə isə şüa sürəti H
-da uyğun olaraq -54 km
s və -53 kms, H
-da isə -
52 km
s və -44 kms-dir. Burada isə H xəttində şüa sürətinin dəyişməsi xəta daxilindədir, H
xəttində
isə 8 km
s dəyişmə baş vermişdir.
Bundan əlavə, H
və H
xətləri profillərinin quruluşları da güclü dəyişkənliyə malikdir. Bəzən H
xəttinin qırmızı qanadında şüalanma komponenti yaranır və yox olur. H
xəttində isə bənövşəyi
qanadda əlavə udulma komponenti yaranır, xəttin konturu boyunca sürüşür və yox olur. NaID dublet
xətti isə həmişə qoşalaşmış formada müşahidə olunmuşdur. Belə ki, bu xətlərin qırmızı qanadlarında
həmişə nisbətən zəif ikinci udulma komponentləri vardır. Bəzən həmin əlavə udulma komponentləri
yox olma səviyyəsinə qədər zəifləyir və qısa müddətdən sonra yenidən güclənir.
Alınmış nəticələrin analizi baş verən dəyişkənliklərin kvaziperiodikliyə malik olmasını ehtimal
etməyə əsas verir.
Hesab edirik ki,
Cas ulduzu spektrlərində aşkar olunmuş həmin hadisələr bu ulduzun
atmosferinin H
və H
xətlərinin formalaşdığı effektiv qatlarında güclü maddə axınlarının olması və
ulduzu əhatə edən örtüyün həyəcanlanmasının təsirindən və ya ulduz atmosferində gedən digər
mürəkkəb fiziki proseslər səbəbindən baş verə bilər.
InGaTe
2
BİRLƏŞMƏSİNİN KİNETİK EFFEKTLƏRİNİN TƏDQİQİ
Ü.S.ABDURƏHMANOVA
Azərbaycan Texniki Universiteti
uulker12@mail.ru
AZƏRBAYCAN
VI
III
III
C
B
A
2
tip birləşmələrin tipik nümayəndəsi olan InGaTe
2
birləşməsi tetraqonal sinqoniyada
kristallaşır, qəfəs sabitləri a=8,3945, c=6,8352Å fəza qəfəsi I4/mcm-dir Bu birləşmənin energetik
spektrinin və bəzi xassələrinin tədqiqi barədə dövri ədəbiyyatda məlumatlar olsa da onun elektrik
xassələrinin sistemli tədqiqi barədə məlumatlar mövcud deyildir. Bu işdə InGaTe
2
birləşməsinin
elektrik keçiriciliyinin, Holl və termo-ehq əmsalının temperatur asılılıqlarının tədqiqi barədə məlumat
verilir. InGaTe
2
birləşməsi işində təsvir olunan üsulla alınmışdır.
Birləşmənin elektrik keçiriciliyinin (σ), Holl (R) və termo-e.h.q. əmsallarının (α) temperatur
asılılıqları 300-1000K temperatur intervalındatədqiq edilmişdir. σ, R və α-nın ölçülməsində yol verilən
xətalar müvafiq olaraq 4, 7 və 5% olmuşdur.
Aparılan tədqiqatlar zamanı alınan nəticələrin təkrarlanması və onların dəqiqliyi aşağıdakı kimi
yoxlanılmışdır: ölçmələr aparıldıqdan sonra nümunə tutqacda qalmış və müəyyən müddətdən sonra
ölçmələr yenidən təkrarlanmışdır; nümunəni tutqacdan götürüb ona yeni kontaktlar birləşdirilmiş və
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
60
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
ölçmələr yenidən təkrarlanmışdır. Əksər nümunələrdə aparılan ölçmələrin nəticələri normal olaraq
təkrarlanır və maksimum kənaraçıxma ölçü xətaları tərtibində olur.
InGaTe
2
birləşməsinin məxsusi elektrik keçiriciliyinin və Holl əmsalının temperatur asılılıqlarının
eksperimental tədqiqinin nəticələri şəkil 1-də verilmişdir.
Şəkil 1. InGaTe
2
birləşməsinin məxsusi elektrik keçiriciliyinin
(a) və Holl əmsalının (b) temperatur asılılıqları
Şəkil 1. a)-da görünür ki, tədqiq olunan 300-1000K temperatur intervalında məxsusi elektrik
keçiriciliyi artır, bu artma 300-620K temperatur intervalında qismən zəif olur. Bu artma aşqar
səviyyələrində mövcud olan aşqar elektronlarının keçirici zonaya keçməsinin nəticəsidir.
Şəkil 2. InGaTe
2
birləşməsində sərbəst yükdaşıyıcılarının konsentrasiyasının temperatur asılılığı
Temperaturun sonrakı artması ilə valent zonasındakı məxsusi yükdaşıyıcıların qadağan olunmuş
zonanın eninə bərabər və ondan çox enerji udaraq keçirici zonaya keçməsilə əlaqədar daha kəskin
artır. Holl əmsalının temperatur asılılığı şəkil 1b-də verilib. Göründüyü kimi Holl əmsalı qismən aşağı
temperaturlarda (300-600)K, temperaturun artması ilə zəif, daha sonra isə məxsusi keçiriciliyin
başlanmasına uyğun temperaturdan sonra isə kəskin olaraq azalır. Qeyd olunmalıdır ki, xüsusi elektrik
keçiriciliyinin və Holl əmsalının temperatur asılılıqlarına əsasən təyin edilmiş qadağan olunmuş
zonanın eninin qiymətləri; 1.38 və 1.40 eV bir-biri ilə kifayət qədər yaxşı uzlaşır.
Holl əmsalının qiymətinə əsasən n=
3
19
10
625
.
0
sm
R
düsturu ilə hesablanmış sərbəst
yükdaşıyıcıların konsentrasiyasının temperatur asılılığı şəkil 2-də verilmişdir. Göründüyü kimi aşağı
temperaturlarda konsentrasiya temperaturdan zəif asılı olur, yəni cüzi artır. Amma məxsusi
keçiriciliyin başlanması ilə əlaqədar olaraq kəskin surətdə artır ki, bu da elektrik keçiriciliyinin və Holl
əmsalının temperatur asılılıqları ilə yaxşı uzlaşır. Xüsusi elektrik keçiriciliyinin və Holl sabitinin
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
61
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
məlum qiymətlərinə əsasən hesablanmış Holl yürüklüyünün temperatur asılılığı şəkil 3b-də verilib.
Alınmış nəticə göstərir ki, yürüklüyün temperatur asılılığı
lg
~
2
3
T
qanunu ilə dəyişir. Bu isə o deməkdir ki, InGaTe
2
birləşməsində yükdaşıyıcıların
uzununa akustik fononlardan səpilməsi üstünlük təşkil edir.
Termo-ehq əmsalının temperatur asılılığı məlum Pisarenko düsturu ilə kifayət qədər yaxşı izah
edilir.Termo ehq əmsalının şəkil 3a-da verilmiş eksperimental nəticəsi göstərir ki, bu əmsal aşqar
keçiricilik oblastında artır, müəyyəm maksimumdan keçərək məxsusi keçiricilik oblastında azalır.
Termo-ehq əmsalının temperatur asılılığında müşahidə edilən bu xüsusiyyət
VI
III
III
C
B
A
2
tip
birləşmələr üçün xarakterik əlamətdir. Bu asılılığı aşağıda verilmiş Pisarenko düsturu ilə izah etmək
olar:
n
h
kT
m
r
e
k
3
2
/
3
*
)
2
(
2
ln
2
5
Burada k- Bolsman sabiti, e- elektronun yükü, m*-effektiv kütlə, n-sərbəst yükdaşıyıcıların
konsentrasiyası, T- mütləq temperaturdur. Düsturdan və şəkil 2-dən göründüyü kimi aşağı
temperaturlarda konsentrasiya praktiki olaraq sabit qaldığından, temperaturun artması ilə α-artır, lakin
məxsusi keçiriciliyin başlanması ilə əlaqədar olaraq sərbəst yükdaşıyıcıların sayının eksponensial
qanunla artması termo-ehq əmsalının azalmasına səbəb olur.
Şəkil 3. InGaTe
2
birləşməsinin termo-e.h.q. əmsalının (a) və yükdaşıyıcıların Holl effektinin (b) temperaturdan asılılığı
Beləliklə, σ, R,α və n-in temperatur asılılıqlarının eksperimental nəticələrinin bir-birini təsdiq
etməsi aydın görünür.
InSe-GaSe
SISTEMININ FIZIKI-KIMYƏVI ANALIZI
P.F.ƏLİYEVA
Azərbaycan Texniki Universiteti
fira_salmanova@mail.ru
AZƏRBAYCAN
InGaSe
2
birləşməsinin mövcud olması və bir sıra xassələrinin tədqiqi barədə dövri ədəbiyyatda
müəyyən məlumatlar mövcuddur Belə ki, həmin birləşmənin elektrofiziki və istilik parametrlərinin
temperatur asılılıqları, VAX-ın tədqiqi, optik xassələri, habelə elektron spektrinin tədqiqi barədə
məlumatlar vardır. Amma həmin birləşmənin həqiqətən də mövcud olmasını təsdiq edən fiziki-
kimyəvi analizin nəticələri barədə məlumatlar mövcud deyildir. Bunu nəzərə alaraq təqdim etdiyimiz
bu işdə diferensial-termik, mikrostruktur, xassə-tərkib və rentgenofaza analiz üsulları ilə InSe-GaSe
sisteminin hal diaqramının tədqiqi barədə məlumatlar verilir.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
62
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
InGaSe
2
birləşməsinin alınmasında ilkin birləşmə olan InSe binar birləşməsi 6600
0
C-də əriyir,
sıxlığı 5.55 q/sm
3
-dur. Rentgenofaza analizi göstərmişdir ki, InSe birləşməsinin qalın nümunələri
tetraqonal sinqoniyada kristallaşırlar, qəfəs sabitləri a=0.4002nm, c=2.4946nm, birləşmənin nazik
təbəqələri heksaqonal sinqoniyada kristallaşırlar, qəfəs sabitləri a=1.920nm, c=0.400nm-dir. Bu
birləşmədə 2500C-də monoklinik fazaya keçid baş verir. Bu sinqoniyada qəfəs sabitləri a=0.411nm,
b=0.461nm, c=1.102nm, α=87.20-dir.
Şəkil1. In
1-x
Ga
x
Se sistemi ərintilərinin mikrobərkliklərinin tərkibdən asılılıqları
GaSe birləşməsi 9600
0
C-də əriyir, alınma texnologiyasından asılı olaraq heksaqonal sinqoniyada
kristallaşır, qəfəs sabitləri a=0,373nm, c=1.588nm, qəfəsdəki atomların sayı 4, fəza qəfəsi P6-dır. Bu
birləşmənin bəzən triqonal snqoniyada kristallaşması və aşağıdakı qəfəs parametrlərinə malik olması
aşkar edilmişdir. Yəni a=0,3739nm, c=2.3862nm, qəfəsdəki atomların sayı 6, fəza qəfəsi R3m-dir.
Şəkil 2. InSe-GaSe sisteminin hal diaqramı
InSe-GaSe sisteminin diferensial-termik analizinin aparılması üçün stexiometriyaya müvafiq
olaraq çəkilmiş qarışıqlar HF-in sulu məhlulu ilə diqqətlə yuyularaq qurudulmuş, ampulalara
doldurulmuş, havası 0,0133Pa–a qədər sorulmuş və ağzı lehimlənmişdir. Ərintilərin hər birinin kütləsi
2q olmuşdur. Qarışıqlar 5mol% addımla hazırlanmış və eyni rejimdə sintez edildikdən sonra HTP-74
pirometrində ərimə temperaturları təyin edilmişdir. Tədqiq olunan ərintilərin mikrobərklikləri
avtomatik yükləyici qola malik olan PMT-3 cihazının köməyilə ölçülmüşdür. Hər bir faza üçün yük,
mikrobərklik yüklənmə asılılığının öyrənilməsi əsasında seçilmişdir. Əvvəlcədən seçilmiş yük üçün
hər bir fazada nümunələrin cilalanmış və kimyəvi təmizlənmiş səthinin 15-dən 25-ə qədər izi
götürülmüş və izlərin diaqonalının orta qiyməti
Hμ =
∙ .
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
63
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
düsturu ilə hesablanmışdır. Burada Hμ – mikrobərklik (Mpa-la); P – yük 1(kq-la); d – üzlərin
diaqonalının uzunluğudur (mnm-lə). Alınmış nəticələr şəkil 1-də verilmişdir. Göründüyü kimi InSe
qəfəsində In atomlarının 4%-nin Ga atomları ilə əvəz edilməsi halında mikrobərkliyin artması
müşahidə edilmişdir ki, bu da göstərilən konsentrasiya oblastında InSe birləşməsi əsasında lənn
olunannın mövcud olmasını təsdiq edir. Diferensial-termik analizin nəticələri şəkil 2-də verilmişdir.
Şəkildən göründüyü kimi InSe-GaSe sistemində ilkin birləşmələrin 1:1 nisbətində 1125K-də
konqruyent əriyən InGaSe2 birləşməsi əmələ gəlir və InSe-nin əsasından GaSe-nin 4 mol% həll
olması müşahidə edilir. Bu birləşmənin rentgenofaza analizinin nəticələri göstərmişdir ki, bu birləşmə
tetraqonal sinqoniyada kristallaşır və a=8,0138, c=6,9534, fəza qəfəsi I4/mcm-dir. Hal diaqramı
həmçinin sistemin mikrostruktur analizi ilə də təsdiq edilmişdir. Nəticələr şəkil 3-də verilmişdir.
Şəkil 3. In
1-x
Ga
x
Se sistemi ərintilərinin mikroquruluşları
İZOTAKTIK POLIPROPILEN VƏ TITAN NANOHISSƏCIKLƏRI
ƏSASINDA ALINMIŞ METAL/POLIMER NANOKOMPOZITLƏRININ
TERMIKI VƏ MEXANIKI XASSƏLƏRI
A. B.ƏHMƏDOVA, M.Ə.RAMAZANOV,F.V.HACIYEVA
Bakı Dövlət Universiteti
flora_1985@mail.ru
AZƏRBAYCAN
Son illər perspektiv nanomateriallar sırasında metal-polimer əsaslı nanokompozitlər xüsusi yer
tutur. Bu nanokompozitlər tərkibində 0,1-100 nm ölçüdə nanohissəciklərin xüsusiyyətini özündə
birləşdirərək adi polimer kompozitlərdən fərqli olaraq adi polimer kompozitlərdən fərqli olaraq yeni
fiziki – mexaniki, termiki, elektrik, optik və digər xüsusi xassələrə malik olur ki, bu da həmin
materialların geniş istifadəsi üçün yeni imkanlar açır.Polimer matrisalarda yerləşdirilmiş nanohissə-
ciklərin fiziki və kimyəvi xassələri polimer faza ilə qarşılıqlı təsiri nəticəsində dəyişə bilir.
Polimer matrisalarda nanohissəciklərin alınması zamanı texnologiyadan asılı olaraq onların elektrik,
maqnit və fiziki-kimyəvi xassələri kəskin dəyişir.Nanohissəciklər polimer matrisada paylanarkən
polimer matrisanın və nanohissəciyin özündən fərqli olan yeni fazalararası təbəqə formalaşır
ki,həmin bu təbəqənin quruluşu və qalınlığından asılı olaraq polimer nanokompozitlərin xassəsi
dəyişir. Metal/polimer əsaslı nanokompozitlər qarışıq ion və elektron keçiriciliyinə malik olaraq bir
çox sahələrdə, o cümlədən litium-ion akkumulyatorlarının, yüksək effektivli yanacaq elementlərinin
hazırlanmasında aktiv materiallar kimi və texnikanın digər sahələrində geniş tətbiqini tapır.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
64
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
İşdə izotaktik polipropilen və titan nanohissəcikləri əsasında sintez edilmiş və nanokompozit-
lərinin termiki və mexaniki xassələri tədqiq edilmişdir. Titan nanohissəcikləri naqillərin elektrik
partlayışı üsulu ilə alınmışdır. Polimer nanokompozisiya materiallarının sintezi aşağıdakı kimi
aparılmışdır: izotaktik poplipropilen həll edicisi olan toluolda 1200
0
Сtemperaturda həll edilmişdir.
Titan nanohissəcikləri polimer məhluluna müxtəlif həcmi miqdarlarda (1%,3%,5%,7%,10%) əlavə
edilmiş və 1 saat ərzində homogen qarışıq əmələ gələnə qədər maqnit qarışıdırıcıda qarışdırılmışdır.
Homogen qarışıq Petri qabına keçirilmiş və vakuum sobasında 24 saat ərzində qurudulmuşdur.
Alınmış nanokompozit külçələrdən poilpropilenin ərimə temperaturunda və 10 Mpa təzyiqdə isti
presləmə üsulu ilə nanokompozit nazik təbəqələr alınmışdır. Nanokompozit təbəqələrin isti presslə-
mədən sonra soyudulması suda aparılmışdır və soyudulma sürəti 200 qrad/dərəcə təşkil etmişdir.
Nanokompozitlərin termiki xassələri termogravimetrik analiz (TGA) və differensial-termogravi-
metrik (DTG) analizmetodu ilə tədqiq edilmişdir TGA nəticələrdən görünür ki, nanokompozitlərin
kütlə itkisi bir mərhələli prosesdir.Müəyyən edilmişdir ki, titan hanohissəcikləri polipropilen polimer
matrisinin termiki davamlılığını və mexaniki xassələrini artırır. Metal/polimer nanokompozitlərin
termiki davamlılığı və mexaniki xassələri titan nanohissəciklərinin polipropilendə həcmi miqdarı
artdıqca artır. Termogravimetrik analiz (TGA) və differensial-termogravimetrik (DTG)metodu ilə
müəyyən edilmişdir ki, polipropilenin maksimal termiki davamlılığı titan nanohissəciklərinin 3%
həcmi miqdarında müşahidə olunur.Titan nanohissəciklərini polipropilen matrisinə daxil etdikdə onun
destruksiya temperaturu yüksək temperaturlara doğru sürüşür. 3% qədər titan nanohissəcikləri
polimerdə termodavamlılığı ilkin polimerə nisbətən 620
0
C temperatura qədər artırır. Titan nanohis-
səciklərinin polipropilenin matrisində həcmi miqdarı artdıqca polipropilenin termostabilliyi azalır.
Həmçinin nanokompozitlərin quruluşu difraktometrik (XRD), atom-qüvvət (AQM) və skanedici
elektron mikroskopiyası (SEM) metodları ilə tədqiq edilmişdir.Nanokompozitlərin quruluşu və termiki
və mexaniki xassələrin arasında əlaqə müəyyən edilmişdir. XRD nəticələrdən müəyyən olunmuşdur
ki, polimer nanokompozitlərdə nanohissəciklərin miqdarı artdıqca onların kristalliklik dərəcəsi artır.
Nanokompozitlərin SEM analizi təyin olunmuşdur k, titan nanohissəciklərinin polimerdə miqdarı
artdıqca aqlomeratların və nanoklasterlərin sayı və miqdarı çoxalır. AQM tədqiqatlar göstərir ki, titan
nanohissəciklərin polipropilen matrisinə daxil edilməsi zamanı daha nizamlı struktur formalaşır. Titan
nanohissəciklərinin sonrakı artımı polimer nanokompozitlərinin quruluşunun qeyri-bircinsliyinə
gətitib çıxarır. Belə ki, titan nanohissəciklərinin matrisdə 1% və 3% həcmi miqdarında səthin orta
kələ kötürlüyü 40-60 nm; 5% üçün isə 80-100 nm təşkil edir.
Şəkil 1. Polipropilen+Ti əsaslı nanokompozitlərin AQM 2D təsviri a) PP+3%Ti; b) PP+5%Ti
Beləliklə müəyyən edilmişdir ki, titan nanohissəcikləri kiçik miqdarlarında (3% həcmi miqdara
qədər) polimerdə quruluşformalaşdırıcı rolunu oynayır və kiçik miqdarlarda polimer və
nanohissəciklər arasında fazalararası qarşılıqlı təsir daha güclü olur. Titan nanohissəciklərinin sonrakı
artımı polipropilenin fiziki strukturunun dağılmasına gətirib çıxarır.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
65
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
0
20
40
60
80
100
100
1000
Dostları ilə paylaş: |