Cədvəl 1. Kalium və sezium nitratların kristalloqrafik məlumatları
Maddə
Mo
di
f
ik
asiy
a
Sinqoniya
Kristal qəfəsin parametrləri
Fəza qrupu
a, Å
b, Å
c, Å
KNO
3
II
III
I
II
III
I
Rombik 4,411
9,17
6,42
Romboedrik
7,148
- -
44
0
35
/
Romboedrik
4,35
- -
76
0
56
/
CsNO
3
II
I
II
I
Triqonal 10,87 - 7,76
Kub 8,98
- -
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
77
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Morfoloji tədqiqatlara qarşılıqlı çevrilən modifikasiya kristalları arasında tarazlıq temperaturunu
təyin etməklə başlanılmışdır. Baxılan nümunədə II
III çevrilmələri zamanı II və III modifikasiya
kristallarının tarazlıq temperaturu üçün T0=450±1K alınmışdır.
Optik mikroskop altında aparılan təcrübələr göstərmişdir ki, K
0,985
Cs
0,015
NO
3
kristalında II
III
polimorf çevrilməsi T
çev
>T
0
temperaturunda rombik quruluşa malik ana kristal daxilində romboedrik
qəfəsli yeni kristal rüşeyminin yaranması və böyüməsilə baş verir (şəkil 1).
Şəkil 1-dən göründüyü kimi III-modifikasiya kristalının ruşeyimi (kristal mərkəzi) ana kristalın
daxilində yaranır. Bu ruşeyim əvvəlcə ana kristalın [100] istiqamətində sürətlə böyüyür və bu
istiqamətdə böyümə başa çatdıqdan sonra [001] istiqamətində hər iki tərəfə davam edir. Bu çevrilmə
zamanı kristalın digər hissəsində (qarşı tərəfdə) III fazanın İkinci bir rüşeyimi yaranır ki, onun da
böyüməsi [001] istiqamətində baş verir (şəkil 2 a, b).
Çevrilmənin sonunda III modifikasiya monokristalı alınır (şəkil 2, c). Təcrübələr göstərir ki,
Tçev
II polimorf çevrilməsi baş verir. Bu çevrilmə zamanı
da III modifikasiya kristalı daxilində II modifikasiyanın kristal rüşeyimi yaranır və bu rüşeyim də
əvvəlcə ana kristalın [100] və sonra [001] istiqamətində böyüyür. Hər iki keçid zamanı [100]
istiqamətində böyümə sürəti [001] istiqamətindəkindən çox-çox böyük olur:
[100]>>[001].
Morfoloji tədqiqatların təhlili göstərir ki, kalium nitrat kristalında K atomlarının Cs atomları ilə
qismən əvəz olunması nəticəsində alınan K
0,985
Cs
0,015
NO
3
kristallarında II
III polimorf çevrilmələri
ana kristal daxilində III və II modifikasiya kristallarının kristal rüşeyminin yaranması və böyüməsilə
baş verir. Yaranan kristal rüşeyimi əvvəlcə ana kristalın [100] kristalloqrafik istiqamətində böyüyür və
bu istiqamətdə böyümə başa çatdıqdan sonra [001] istiqamətində davam edir. Yeni modifikasiya
kristalının rüşeyimi bir qayda olaraq ana kristalın defektli yerində yaranır və həmin defektlər
böyüməyə istiqamətləndirici təsir göstərir.
Təcrübələr onu da göstərir ki, K
0,985
Cs
0,015
NO
3
kristalında II
III çevrilməsi T>T0=450±1K
temperaturda baş verir. Lakin KNO
3
-də bu keçidin temperaturu 400K-dir. Deməli kalium nitratda K
atomlarının Cs atomları ilə qismən əvəz olunması çevrilmə temperaturunun ~50K artmasına səbəb
olmuşdur.
Çoxsaylı müşahidələr zamanı müəyyən edilmişdir ki, KNO3-də olduğu kimi K
0,985
Cs
0,015
NO
3
kristallarında III və II modifikasiyalar arasında I-aralıq modifikasiya mövcud deyildir. K
0,985
Cs
0,015
NO
3
kristallarında II
III polimorf çevrilmələri enantiotrop olub, monokristalmonokristal tiplidir.
a)
c)
b)
II
III
III
Şəkil 2.
III
III
III
II-kristal
100
001
a)
III
d)
c)
III
II
b)
II
III
Şəkil 1.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
78
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
MÜRƏKKƏB FORMALI Ga
1-x
Al
x
N-GaN- Ga
1-x
Al
x
N KVANT
QUYUSUNDA HAL SIXLIĞI VƏ KİMYƏVİ POTENSİAL
T.H.İSMAYILOV
Bakı Dövlət Universiteti
tariyel.i@gmail.com
AZƏRBAYCAN
S.İ.ZEYNALOVA
AMEA Fizika İnstitutu
sebine-zeynalova@mail.ru
AZƏRBAYCAN
Son illər süni yaradılmış yarımkeçirici əsaslı aşağıölçülü elektron sistemləri (nanostrukturlar)
həm informasiyanın ifrat sıx yazılışı, həm də spintronikanın cihaz və qurğularının yaradılması ilə bağlı
olaraq intensiv tətqiq olunur. Bu strukturlara maraq onların unikal xassələrinin fundamental aspektdən
öyrənilməsi ilə yanaşı, həm də prinsipial olaraq onların nanoektronikada və inteqral optikasında
tətbiqinin yeni imkanları ilə də bağlıdır. Belə sistemlərdə yükdaşıyıcıların hərəkəti ən azı bir koordinat
boyunca məhdudlaşmış olur. Bu məhdudiyyət ölçü kvantlanmasına gətirib çıxarır ki, nəticədə
yükdaşıyıcıların, fononların eləcə də digər kvazizərrəciklərin enerji spektri köklü sürətdə dəyişir və bu
da, öz növbəsində, nanosistemlərin bir sıra, keyfiyyətcə yeni, fiziki xassələrinin, o cümlədən kinetik və
optik xassələrinin yaranmasına səbəb olur. Nanostrukturlar yeni prespektivli qurğuların, görünən,
yaxın və orta infraqırmızı diapazonlarında işləyən kvant quyu, kvant nöqtə əsaslı lazerlərin həm də
THz diapazonunda şüalanma mənbələrinin, yeni fotoqəbuledicilərin və yüksək sürətli şüalanma
modulyatorlarının yaradılması üçün əlverişli obyektlərdir. Kvant nöqtələrindən və kvant məftillərindən
hazırlananan lazerlər və işıq diodları gələcək optoelektronikada çox ümidvericidirlər, belə ki, onlar
daha kiçik ölçülü, daha sürətli və daha etibarlıdırlar. Nanostruktur əsaslı yaddaş qurğularının
yaradılması istiqaməti yüksək sıxlıqlı informasiya yaddaşının alınması ilə bağlı sürətlə inkişaf edən
sahədir. Məsələn, bir elektronlu tranzistor adi fleş yaddaş elementinin nanoölçülü analoqu olan, nano-
fleş yaddaş formasında yaddaş elementi kimi tətbiq edilə bilər. Nanostrukturların əsas özəlliklərindən
biri də odur ki, onların həndəsi ölçülərini və konfiqurasiyalarını dəyişməklə xassələrini idarə etmək
olar. Strukturların parametrlərinin, ilk növbədə yükdaşıyıcıların və fononların enerji spektrinin
məqsədəyönlü şəkildə seçilməsi mümkünlüyü, nəticə etibarilə, nanostrukturların kinetik və optik
xassələrinin idarə olunması üçün geniş imkanlar açır.
Hazırda çox müxtəlif tətbiqlərlə bağlı olaraq
Ga
1-x
AL
x
N-GaN-Ga
1-x
Al
x
N
kvant quyuları
intensiv tədqiq olunmaqdadır. Bu mövzuya aid eksperimental işlərdə alınan nəticələri izah etmək üçün
əsas etibarı ilə sonsuz dərin quyu və ya parabolik potensiallı quyu modellərindən istifadə olunur. Limit
hallarda aldığımız nəticələr düzbucaqlı sonsuz dərin quyu və ya parabolik potensiallı quyu üçün
alınmış nəticələrlə üst-üstə düşür.
Təqdim olunan işdə hər iki potensialı özündə ehtiva edən =
potensallı kvant quyusu
modelinə baxılmışdır. Burada
−quyunun gücüdür. –kvant quyusunun enidir. Bu potensial üçün
Şredinger tənliyi həll olunmuş, yükdaşıyıcıların enerji spektri və dalğa funksiyaları tapılmışdır.
Şredinger tənliyinin həlli enerji spektri üçün aşağıdakı ifadəni verir.
= (
+ (4 − 2) )
(1)
Burada = 1,2,3, ..,
=
ℏ
∗
, – kvant quyusunun eni, =
∗
ℏ
+ 1 − 1 ,
−
quyunun gücüdür. (1) enerji spektrinə uyğun hal sıxlığı hesablanmışdır. Daha sonra elektron qazı
üçün konsentrasiyanın aşkar şəkli tapılmış və onun əsasında elektron qazının kimyəvi potensialı
hesablanmış, onun üçün kvant quyusunun enindən (L) və ( =
) parametrindən asılı analitik ifadə
alınmışdır. Cırlaşmış və cırlaşmamış elektron qazı halları araşdırılmışdır.
Aşağıda Ga1-xALxN-GaN-Ga1-xALxN kvant quyusundakı cırlaşmış elektron qazının kimyəvi
potensialının uyğun olaraq, quyunun enindən (Şək.1) və quyu parametrindən (Şək.2) asılılıqları
göstərilmişdir.
∗
= 0.2
götürülmüşdür. Görünür ki, (şəkil 1) cırlaşmış halda kimyəvi potensial
quyunun eninin artması ilə monoton olaraq azalır, quyu parametrinin artması ilə isə artır
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
79
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
( )
,
eV
POLİETİLENQLİKOL-LİMON TURŞUSUNUN NA DUZU-SU
İKİFAZALI SİTEMİNİN HAL DİAQRAMINA ŞƏKƏRLƏRİN TƏSİRİ
F.S.NƏSİROVA,
T.O.BAĞIROV
Bakı Dövlət Universiteti
fidan03nasirova@gmail.com
AZƏRBAYCAN
Z.M.BABAŞOVA
Qafqaz Universiteti
AZƏRBAYCAN
G.Ş.ƏYYUBOVA
Elmi Tədqiqat Aerokosmik
İnformatika İnstitutu
AZƏRBAYCAN
Elmi ədəbiyyatda hidrofobluğu kəmiyyətcə qiymətləndirmək üçün maddələrin ikifazalı
sistemlərdə qeyri-bərabər paylanması metodundan istifadə edilməsi təklif olunmuşdur. İkifazalı
sistemlər dedikdə, müəyyən şəraitdə alınmış su-qeyri-polyar, polimer-polimer-su və polimer-duz-su
ikifazalı sistemləri başa düşülür. Qeyd etmək lazımdır ki, su-üzvi birləşmə ikifazalı sistemlərində
maddələrin qeyri-bərabər paylanması metodundan istifadə etdikdə sistemin qeyri-polyar fazasının
denaturasiyaedici təsiri nəticəsində bioloji molekulların və strukturların nativ xassələri dağılır və
onların nisbi hidrofobluqlarını təyin etmək mümkün olmur və hətta mümkün olsa belə heç bir məna
kəsb etmir. Ona görə də sistemin fazalarının əsasını (70÷90 faizini) su təşkil edən və biostrukturlar
üçün «doğma» olan polimer-polimer-su və son zamanlar polimer-duz-su ikifazalı sistemlərindən
istifadə edilməsi təklif olunmuşdur.
Ümumiyyətlə, su-polimer ikifazalı sistemlərinin (SPİS) tətbiqi ön plana keçdiyindən, bu
sistemlərin özlərinin fundamental elmi tədqiqi və metodun təkmilləşdirilməsi sahəsində görülən elmi-
tədqiqat işləri gecikmişdir və bu da onların yeni tətbiq imkanlarının aşkar edilməsinə mane olmuşdur.
Təqdim olunan işdə polietilenqlikol-limon turşusunun Na duzu-su ikifazalı sistemlərində fazalara
ayrılmanın mexanizmini, onun molekulyar aspektlərini, yeni alınmış ikifazalı sistemlərin hal
diaqramlarını tədqiq etmək olmuşdur.
Kiçikmolekullu birləşmələrin, o cümlədən, müxtəlif şəkərlərin, spirtlərin, karbamid və bu növ
digər maddələrin polimer-su sistemlərinin fiziki-kimyəvi xassələrinə təsirinin sistemli tədqiqi bu
sistemlədə qarşılıqlı təsir problemlərinin izahına və faza keçidlərinin öyrənilməsinə geniş imkanlar
yaradır. Bu tədqiqatları aparmadan iki polimerin və ya polimerlə hər hansı duzun sulu qarışığında
ikifazalı sistemin alınması haqqında E.Məsimov və B.Zaslavski tərəfindən, eləcə də B.Bolognes və
digərləri tərəfindən verilmiş hipotezləri nə təsdiq, nə də inkar etmək mümkündür. Bu birləşmələrin
təsirini öyrənməklə həm də SPİS-də paylanma metodunun tətbiq imkanlarını genişləndirmək olar.
(
)
L, m
Şəkil 1. Cırlaşmış elektron qazı üçün kimyəvi
potensialın kvant quyusunun enindən (L)-dən asılılığı
(L=5nm-20nm intervalında).
Şəkil 2. Cırlaşmış elektron qazı üçün kimyəvi
potensialın -dan asılılığı, (
= ,
= 0.1, 0.2, … 3)
(L 5
20
i t
l d )
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
80
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, bir çox hallarda ikifazalı sulu sistemləri almaq üçün polimer-
polimer-su ikifazalı sistemlərə nisbətən həm ucuz, həm də bioloji hissəcikləri ayırma qabiliyyətinə
görə effektiv olan ikifazalı polimer-duz-su sistemlərindən geniş istifadə olunur. Belə sistemlərdən olan
PEQ-C
6
H
5
O
7
Na
3
-H
2
Oikifazalı sistemin hal diaqramının binodallarına bəzi şəkərlərin təsiri tədqiq
olunmuşdur. İşdə İspaniyanın “Panreac” firmasının istehsalı olan HO-(CH
2
CH
2
O)
n
Hpolietilenqlikol
(PEQ-6000) istifadə edilmişdir. Alınmışdır ki, şəkərlərin təsiri ilə sistemin binodal əyrisi koordinat
başlanğıcına tərəf sürüşür, ikifazalı sistem faza əmələ gətirən komponentlərin daha kiçik
konsentrasiyalarında baş verir. Qeyd edək ki, şəkərlər sırasından fazalara ayrılma prosesinə ən çox
təsir edən saxaroza olmuşdur. Eyni zamanda saxarozanın müxtəlif konsentrasiyalarının sistemin
binodal əyrisinə təsiri tədqiq olunmuşdur. Müəyyən olunmuşdur ki, saxarozanın kosentrasiyası
artdıqca fazalara ayrılma faza əmələ gətirən komponentlərin daha kiçik konsentrasiyalarında baş verir.
Beləliklə, xarici amillərdən saxarozanın PEQ-C
6
H
5
O
7
Na
3
-H
2
Osisteminin binodal əyrilərinə təsirinin
sistemli tədqiqi nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, saxaroza suyun strukturuna strukturlaşdırıcı təsir
göstərir və fazalara ayrılma prosesini sürətləndirir.
Qeyd edək ki, elmi ədəbiyyatda karbamidin və karbamiddə azot atomunun kükürd atomu ilə əvəz
olunmuş tiokarbamidin sistemə əlavə olunması faza əmələ gəlmə prosesinə təsiri tədqiq edilmişdir.
Məlum olmuşdur ki, karbamid komponentlərin suda həll birgə olmasını yaxşılaşdırdığı halda
tiokarbamid fazalara ayrılma prosesinə demək olar ki, təsir etmir. Bu, ola bilsin ki, kükürd atomunun
su mühitində hidrogen rabitəsinə girə bilməməsi ilə əlaqədardır. Alınan nəticələr yenə də ikifazalı
PEQ-limon turşusunun natrium duzu- su sistemində iki tarazlıqda olan müxtəlif su strukturlarının
yaranması ilə izah oluna bilər. Belə strukturların yaranması su molekullarının fazaəmələgətirən
komponentlərin yaxınlığında müxtəlif cür oriyentasiya olmaları ilə əlaqədardır. Karbamid suyun
strukturunu dağıtdığından fazalaraayrılma prosesi komponentlərin konsentrasiyalarının daha böyük
qiymətlərində baş verir.
Alınan nəticələrin şəkərlərin suyun strukturuna təsirinə aid elmi ədəbiyyatda olan nəticələrlə
müqayisəsi göstərir ki, fazalara ayrılma prosesində əsas rolu iki su strukturunun yaranması oynayır və
bununla da SPİS-də fazalara ayrılma prosesi üçün B.Zaslavski və E.Məsimov tərəfindən verilmiş
hipotez təsdiq olunur.
PbTe ƏLAVƏSİNİN AgSbSe
2
BİRLƏŞMƏSİNİN
XÜSUSİ MÜQAVİMƏTİNƏ TƏSİRİ
A.A.SƏDDİNOVA, A.İ. ƏLİYEVA
AMEA Fizika İnstitutu
physics@mail.ru
AZƏRBAYCAN
AgSbSe
2
üçqat birləşməsi nizamsız NaCl quruluşlu yarımkeçiricilər ailəsinə aid olub, Fm3m fəza
quruluşuna malikdir. Darzolaqlı yarımkeçirici olan AgSbSe2 birləşməsi termoelektrik xassələrinə
xüsusilə, çox kiçik istilikkeçirməyə malik olmasına görə böyük maraq kəsb edir. Aşağı
istilikkeçirməyə malik olması onun nizamsız quruluşu ilə əlaqələndirilir.
Məlumdur ki, müxtəlif aşqarlar maddələrin zona parametrlərinə, səpilmə mexanizmlərinə,
həmçinin onların termoelektrik xassələrinə təsir edir. Bu təsirləri öyrənmək və eyni zamanda AgSbSe
2
birləşməsinin termoelektrik xassələrini daha da yaxşılaşdırmaq məqsədilə ona PbTe əlavə etmişik.
İşdə tədqiq olunan AgSbSe2 birləşməsi və AgSbSe
2
)
0.8
(PbTe)
0.2
bərk məhlulu 99,99% təmizlikli
maddələri kvars ampulada ərimə temperaturundan yuxarı temperaturda təqribən 10 saat saxlayıb sonra
otaq temperaturuna kimi yavaş-yavaş soyutmaq üsulu ilə alınmışdır. Alınmış birləşmələr məsaməli və
gümüşü parlaqlığa malikdir. Nümunələr məsaməli alındığı üçün otaq temperaturunda 2MPa təzyiq
altında preslənmişdir. Tədqiq olunan nümunələr uyğun olaraq 8.6x3x6mm və 7.5x4x3.5mm
ölçüsündədir.
AgSbSe
2
və AgSbSe
2
)
0.8
(PbTe)
0.2
üçün
xüsusi müqavimətin və termoelektrik hərəkət
qüvvəsinin temperatur asılılıqları tədqiq edilmişdir. Tədqiqatlar 80-350K temperatur intervalında,
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
81
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
sabit cərəyanda, dördzondlu potensiometrik metodla aparılmışdır. Şəkil 1-də AgSbSe
2
birləşməsi üçün
(T) xüsusi müqavimətin temperatur asılılığı verilmişdir.
100
200
300
200
400
600
800
1000
Om
.cm
T (K)
Şəkil 1. AgSbSe2 birləşməsində xüsusi müqavimətin temperatur asılılığı.
Şəkildən göründüyü kimi,
xüsusi müqavimət 77-220 K temperatur intervalında yavaş-yavaş,
temperaturun sonrakı artması zamanı isə kəskin azalır. Eyni zamanda, termoelektrik hərəkət
qüvvəsinin ilkin tədqiqindən də görünür ki,
(T) asılılığındakı kəskin azalma oblastında termoelektrik
hərəkət qüvvəsinin işarəsinin inversiyası baş verir.
(T) asılılığının 215K temperaturdan başlayaraq
özünü belə aparması keçiricilikdə qarışıq xarakterin yaranmasını güman etməyə imkan verir.
Şəkil 2-də isə AgSbSe
2
)
0.8
(PbTe)
0.22
bərk məhlulunun
(T) xüsusi müqavimətinin temperatur
asılılığı verilmişdir.
100
200
300
1,8
2,0
2,2
2,4
2,6
2,8
, Om.cm
T (K)
Şəkil 2. AgSbSe2)0.8(PbTe)0.2 bərk məhlulunun xüsusi müqavimətinin temperatur asılılığı.
Şəkildən görünür ki, PbTe əlavə edilməsi
xüsusi müqavimətin qiymətinin təxminən 2 tərtibdən
çox azalmasına gətirib çıxarır. Biz düşünürük ki, bu azalma əlavə elektroaktiv aşqar mərkəzlərinin
əmələ gəlməsi ilə əlaqədardır. AgSbSe
2
)
0.8
(PbTe)
0.2
bərk məhlulunun termoelektrik hərəkət qüvvəsinin
ilkin tədqiqi də bu əlavə elektroaktiv aşqar mərkəzlərinin donor təbiətli olmasını deməyə imkan verir.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
82
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
PHYSICAL PROPERTIES OF R-F SPUTTERED ITO AND
ELECTROCHEMICALY DEPOSITED ITO/CdS THIN FILMS
J.A.GULİYEV, G.KH.MAMEDOVA, SH.O.EMİNOV,
KH.D. JALİLOVA, A.A.RAJABLİ, N.J.ISMAİLOV
Institute of Physics NAS Azerbaijan
ceferqulyev@box.az
AZƏRBAYCAN
In the current study, we have fabricated nanostructures of Glass/IndiumTin Oxide (ITO)
/Al
2
O(AAO) and Glass/ITO/CdS directly on transparent Soda lime glass substrates by combining the
radio frequency (r-f) magnetron sputtering of both ITO and aluminum thin films with the
electrochemical anodization of Al and electrochemical deposition of CdS thin films on glass/ITO
substrate. Afterwards, it was simultaneously analyzed how the growth conditions and further
annealing temperature affects the electrical and optical properties of ITO, CdS and AAO thin films.
This was carried out in order to evaluate the contribution of an each component of
Glass/ITO/AAO/CdS structure on properties of the whole system during the temperature treatments
which it undergoes during fabrication of solar cell.
ITO and Al thin films were prepared by using Leybold semi-automatic Z550 cathode sputtering
system equipped with 2xPK150 magnetron sputtering cathodes with diameter 150 mm, one for DC
and one for radio frequency (rf). ITO films have been deposited on 1.5x2 cm
2
dimension soda-lime
glass slides by rf power using In
2
O
3
-SnO
2
target in Argon-Oxygen (Ar-O
2
) mixture with various ratio
of O
2
flow flux using Ar gas for 2 minutes for all samples. After deposition the films were annealed in
tube furnace in air and Argon for 10 min at temperature 400°C. Aluminum films deposition was
carried out on glass substrates that had been pro-coated with ITO layer without breaking the vacuum.
Electrochemical anodization of Al was conducted in a simple, homemade two-electrode cell which
was provided with electrical motor for intensive stirring of solution. For fabrication of AAOtemplates
the glass-ITO-Al substrate (the anode) and an inert electrode (Pt-mesh) were placed opposite to each
other in a 0.3 M oxalic acid solution. The process wasconducted under constant cell potential of 40 V
at 3-5ºC and intensive stirring of solution for 5-10 min. depending on thickness of Al layer. Pore
widening and barrier-layer etching were performed in an 5% orthophosphoric acid solution at 60ºC.In
order to fabricate CdS thin films the glass slides covered by ITO layer used as working electrode,
were cleaned in acetone ultrasonically. The electrolyte for CdS deposition was composed of 0.055M
CdCl
2
and 0.19M elemental sulfur, dissolved in dimethyl sulfoxide (DMSO) at 120 °C. Sulfur was
dissolved in the solution at 150⁰C during 1 hour. Under dc electrodeposition condition, a constant
current density of 15 mA/sm
2
was applied for 10-100 sec. Glass-ITO substrate was mounted vertically
on the beaker containing the solution. After the deposition was complete, the substrates were removed
from the cell and were allowed to dry in air. The dried samples were rinsed with acetone with aim to
remove the excess Sulfur from the surface and finally dried.The samples were then dipped in saturated
CdCl
2
in methanol solution and annealed in air at 400°C for 10 minutes. The aim of this step was to
facilitate the recrystalization and purification of CdS films and condition the surface prior to CdTe
deposition. The EDX spectra and Raman spectrum of CdS thin film obtained in backscattering
geometry by using con-focal measurement system at room temperature. The sample is exhibit
relatively sharp crystal-like peaks at 300 cm
-1
and 600 cm
-1
corresponding to the 1LO and 2LO phonon
modes correspondently. The FWHM (full-width half-maxima) of Raman peak at the 1LO phonons
was estimated to be 40 cm
-1
.
Because our findings could be applied to the last generation of energy harvesting and storage
devices such as nanostructured solar cells and supercapacitors, as well as thin films manufacturing,
they are likely to be interest to the researchers in the field of material sciences, nanotechnology,
applied physics and electronic engineering.
Dostları ilə paylaş: |