Startyorlarning tuzilishi va ishlash prinsipi. Avtomobil elektros-
tartyorlarini uyg‘otish va boshqarish usuli, yuritma mexanizmining turi va
atrof muhit ta’siridan himoya qilinganlik darajasi bo‘yicha tasniflash mumkin.
Barcha turdagi startyorlarning elektrodvigatellari deyarli bir xil
tuzilgan bo‘lsa, ulardagi yuritma mexanizmlari tuzilish va ishlash
bo‘yicha bir-biridan ko‘p jihatdan farq qilishi mumkin.
Yuritma mexanizmlarni turi va ishlash prinsipi bo‘yicha quyidagi
guruxlarga ajratish mumkin:
• yuritma shesternyasini mexanik yoki elektromexanik usulda
majburiy ravishda harakatlantirish;
• shesternyani elektromexanik usulda majburiy ravishda maxo-
vikning tishli gardishiga ilashtirish va dvigatel ishga tushgandan keyin
shesternyani avtomatik ravishda ilashuvdan chiqarish;
• shesternyani inersiya kuchi ta’sirida harakatlantirish;
• shesternyani elektromagnit kuchlar ta’sirida, ya’ni elektrodvigatel
yakorini harakatlanishi hisobiga ilashuvga kiritish.
Hamdo‘stlik mamlakatlarida ishlab chiqarilayotgan avtomobillarda,
asosan, yuritma shesternyasini elektromexanik usulda majburiy
harakatlantirish hisobiga ilashuvga kiritish prinsipida ishlaydigan
startyorlar qo‘llangan (77-rasm). Bu turdagi startyorlarda dvigatel ishga
tushgandan keyin teskari burovchi moment ta’sirida yakor o‘zaklari va
cho‘lg‘amlari sochilib ketmasligi uchun erkin yurish muftasi o‘rnatiladi.
Erkin yurish muftasi burovchi momentni bir tomonlama, ya’ni startyor
yakoridan shesternya va u orqali dvigatel maxovigiga uzatadi. Dvigatel
ishga tushib, shesternya maxovik tomonidan aylantirilganda, erkin yurish
muftasi sirg‘aladi va teskari tomonga, ya’ni shesternyadan yakor valiga
harakatni uzatmaydi.
78-rasm. Startyorning yuritmasi: 1-akkumulator batariyasi; 2-saqlagich; 3-kalit; 4-startyor relesi.
