ETNOPSİXOLOGİYA 246
amilləri də universal olaraq təsvir edilə bilməz. Bundan əlavə, risk
amilləri “uğur amilləri” ilə birbaşa qarşı-qarşıya qoyulmayıb və
kommunikasiyanın müəyyən bir qarşılıqlı təsir üçün müvəffəqiyyət
şərtlərinə riayət edilməməsinin qaçınılmaz nəticəsi deyildir.
İngilis dilinin daşıyıcıları və onların mədəniyyətini qəbul
edən, ingiliscə yaza əcnəbilər hətta faktları təsdiq edərkən,
qiymətləndirərkən də öz müşahidələrinin subyektivliyini daima
qeyd edirlər. Mətndə müəllifin “məni” hər zaman açıq və aydın
ifadə olunur və tez-tez qeyd edilir: “Mən hesab edirəm”, “Mənə elə
gəlir”, “Mən düşünürəm”. İngilis dilində yazanların hamısı yalnız
öz şəxsi təcrübəsindən və təsvir olunan gerçəkliklərin fərdi
qavraması barədə danışır, hekayənin bu şəxsi komponentini hər cür
vurğulayır. Onların heç biri öz fikirlərinin obyektindən
uzaqlaşmırdı. Bəlkə də buna görə heç kəs belə bir çətin təhlil üçün
elmi məqalənin janrını məqbul seçməyib, bununla belə, demək olar
ki, hər kəs şəxsi kommunikasiyasında bu problemlərlə bağlı
yazmağın nə qədər çətin olduğunu qeyd edirdi.
Belə bir fərdi yanaşma hekayəni çox canlı, itiağıllı, tez-tez
ironik və özünü gülməli, həm də emosional edir, amma bu, rus
emosionallığından fərqlənir: müəlliflərin mətndə ifadə etdiyi
duyğuları, ümumiyyətlə əgər onlar adını çəkirlərsə, əsasən bir
yerdə, müxtəlif səviyyədə ifadə olunan təəccübdə birləşir. Belə bir
təəssürat formalaşır ki, bütün bu ifadələrin arxasında böyük bir hiss
və emosiya durur (Mən təəccübləndim, Mən çox təəccübləndim,
Mən həddindən artıq çox təəccübləndim, Mən qarmaqarışıq
oldum), sadəcə fərqli ifadə olunurlar və onları anlamaq üçün uyğun
mədəni baza tələb olunur ki, bunu da xüsusi tədqiqat mövzusu
hesab etmək olar.
Göründüyü kimi, bütün bu sözlərin arxasında
(təəccübləndim, çox təəccübləndim, çox təəccübləndim,
təəccübləndim) duyğu və duyğuların geniş hissəsi var - onlar
sadəcə özlərini fərqli ifadə edirlər və onların anlayışı müvafiq
mədəni bazanı tələb edir. şübhəsiz ki, xüsusi tədqiqat üçün başqa
bir mövzu hesab edilə bilər.