Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco

Dialektika obyektiv və subyektiv dialektika
olmaqla 
iki yerə bölünür
. 
Obyektiv dialektika
insan şüurundan xaricdə və ondan asılı olmadan mövcud olan 
varlığın özünün dialektikası, subyektiv dialektika isə obyektiv dialektikanın sub-
yekt, insan, bəşəriyyət tərəfindən fərdi və ictimai şüurda əks olunmasıdır. 
Fəlsəfi elm olmaq etibarilə dialektika inkişaf edən və getdikcə dolğunlaşan bi-
liklər sistemidir. Bu sistemin əsasını müəyyən prinsiplər, qanunlar və kateqoriyalar 
təşkil edir. Dialektikanın prinsipləri onun əsasını təşkil edən başlanğıc müddəalar-
dır. Dialektikanın əsas prinsipləri bunlardır: 
hadisələrin ən ümumi əlaqəsi prinsi-

---

230
pi, obyektivlik prinsipi, inkişaf prinsipi, determinizm prinsipi, tarixilik prinsi-
pi, həqiqətin konkretliyi prinsipi, nəzəriyyə ilə praktikanın vəhdəti prinsipi 
və 
b. Bu prinsiplərdə gerçək aləmin ən ümumi əlaqə və münasibətləri əks olunmuşdur. 
Dialektikanın qanunları və kateqoriyaları da onun zəruri komponentləridir. Dialek-
tika həmçinin nəzəriyyə və metodun vəhdətidir. Buna görə də nəzəriyyənin funksi-
yasını yalnız fəlsəfi materializmə, metodun funksiyasını isə yalnız dialektikaya is-
nad verən nöqteyi-nəzərlər düzgün sayıla bitməz. 
Dialektika mürəkkəb struktura malik olub, dörd tərkib hissədən
 
ibarətdir. 
Əvvəla, 
dialektika təbiət haqqında, onun hərəkəti və inkişafının ümumi qanun-
ları haqqında fəlsəfi tə'limdir. 
İkincisi, 
cəmiyyət haqqında onun tarixi hərəkəti və 
inkişafının ümumi qanunları haqqında fəlsəfi təlimdir. 
Üçüncüsü, 
dialektika təfək-
kür haqqında, onun formaları və qanunları haqqında fəlsəfi təlimdir, yəni dialektik 
məntiqdir. 
Nəhayət,
dialektika idrak haqqında, onun forma və metodları haqqında 
fəlsəfi təlimdir. 
Dialektikanın strukturu haqqında deyilənləri yekunlaşdırıb aşağıdakı nəticəyə 
gəlmək olar.