Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“X
ə lv ə t ə ç ə kilm ə k, Tanr ı - dan ba ş qa h ə r hans ı bir varl ı ğ ı n – ist ə r m ə l ə k olsun, ist ə rs ə d ə insan olsun – kim- s ə nin olmad ı ğ ı yerd ə v ə zamanda ruh ə n Tanr ı il ə söhb ə t etm ə kdi ”. İslam təsəvvü- fünün ilk qurucularından olan Zinnun Misri isə xəlvətə çəkilməyi belə mənalandı- rır: “M ə n insan ı Tanr ı sevgisin ə x ə lv ə td ə n daha göz ə l qovu ş duran bir ş ey görm ə - dim. Kim x ə lv ə ti sev ə rs ə ixlas ı n sütunlar ı ndan yax ş ı ca yap ı ş m ı ş v ə do ğ ruluq 154 rüknl ə rind ə n birind ə z ə f ə r ə yeti ş mi ş dir dem ə kdir”. Xəlvətə çəkilmək bəzən 40 gün davam edərdi. Qırx gün müddətinə xəlvətə çəkilməyə ərbəin də deyilirdi. Ər- bəin ərəbcə qırx deməkdir. Xəlvətə çəkilmə müddətinin 40 gün davam etməsi Mə- həmməd peyğəmbərin söyləmiş olduğu bir hədisə əsaslanırdı: “Q ı rx gün bütün ə m ə ll ə rini s ə mimi sevgi il ə Allah üçün ed ə n kims ə nin ür ə yind ə n dilin ə do ğ ru hikm ə t bula ğ ı axar”. Bəzi qaynaqlar xəlvətə çəkilmənin tarixinin Musa peyğəm- bərlə başladığını yazır. Musa peyğəmbər Tanrı ilə danışmazdan öncə qırx gün oruc tutmuş və Sina dağına xəlvətə çəkilərək ibadət etmişdi. Qırx gün xəlvətə çəkilməyə çilə də deyilmişdir. Lakin çilə sözü sonralar işlənmişdir. Çilə sözü farsca çehel sö- zündəndir və bu sözün də anlamı qırx deməkdir. Xəlvətə çəkilən mürid sufi və ya dərviş öz istəyi ilə deyil, mürşidin göstərişi ilə xəlvətə çəkilirdi. Bəzən mürşidin göstərişi ilə eyni vaxtda bir neçə mürid xəlvətə çəkilərdi. Bu zaman xəlvətə çəkilən mürid haqqında “ərbəinə girdi” – deyilirdi. Bu da “qırx gün müddətinə xəlvətə çə- kildi” – anlamını verirdi. Adətən Ramazan ayı başlamazdan on gün öncə xəlvətə çəkilirdilər. Həm Ramazandan öncə on günü, həm də Ramazan ayı boyunca ərbəini oruc tutmaqla keçirərdilər. Bu müddətdə dərviş dünyanı və dünya malını düşün- məkdən tamamilə vaz keçər, yalnız Yaradanı düşünər və bütün gününü ibadətlə ke- çirərdi. Qırx gün xəlvətə çəkilən mürid bu müddətdə həm də özünü tanımağa, iç imkanlarını və mənəvi gücünü ortaya çıxarmağa çalışardı. Beləcə qırx günü tamam edərdi. Ərbəini uğurla tamamlayan müridlər mürşidin qarşısına çıxarılar və xəlvətin bitməsi xüsusi törənlə qeyd edilərdi. Xəlvət, xəlvətə çəkilmək Xəlvətiliyin bir təri- qət kimi meydana çıxmasından min illər öncə və təriqət yaranandan sonra da bir çox təriqət mənsubları olan sufilər – təmizlənmək, saflaşmaq, kamilləşmək və Tan- rıya yaxın olmaq istəyən insanlar - tərəfindən sıx-sıx işlənən və həyata keçirilən an- layış və metod idi. Qaynaqlarda İmam Qəzalinin on il insanlardan uzaq xəlvət hə- yatı yaşadığı, Mövlanə Cəmaləddin Ruminin dəfələrlə ərbəinə girdiyi, Əhməd Yə- səvinin 63 yaşında yer qazıb xəlvətə çəkildiyi qeyd olunur. Bizim eradan doqquz yüz il əvvəl yaşamış Zərdüştün də - Tanrı ilə baş-başa qalması üçün - on il müddə- tinə mağaraya-xəlvətə çəkilməsi haqqında bilgilər var. Göründüyü kimi xəlvətdə olmaq, xəlvətə çəkilmək adəti Xəlvətiliyin ayrıca bir cərəyan kimi meydana çıxma- sından xeyli əvvəllər də mövcud olmuşdur. Məhz dini düşüncənin bu özəlliyinə əsaslanaraq 14-cü yüzillikdə Xəlvətilik İslamda xüsusi bir cərəyan kimi meydana çıxdı. Xəlvətiliyin ən böyük özəlliyi bu təriqətin bütünlüklə Azərbaycan türkləri tərə- findən yaradılması, inkişaf etdirilməsi və yayılmasıdır. Bu təriqətin Azərbaycan hü- dudlarını aşaraq bir çox ölkələrdə tanınması və yayılması da ünlü Azərbaycan sufi- si Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|