Microsoft Word forma muhazire docx

Kartoqrafiya 

Ə

hlimanov R.M. 

 

kəsilmədən müstəvi üzərində təsvir etmək üçün kağızda müəyyən qanunlarla katroqrafik 

şə

bəkə qurulur. 

Meridian və paralellərin şərti olaraq kağız üzərində göstərilmiş təsvirinə kartoqrafik 

şə

bəkə deyilir. 

Qlobus  üzərində  qurulmuş  meridian  və  paralellər  şəbəkəsi  coğrafi  şəbəkə  adlanır. 

Coğrafi  şəbəkənin  müstəvi üzərində  müəyyən  riyazi qanunlarla  təsvir edimə  üsullarına 

kartoqrafik proyeksiya deyilir. 

Kartoqrafik  şəbəkənin  əmələ  gətirdiyi  trapeslərin  birindən  digərinə  keçdikdə 

miqyas  dəyişir.  Lakin  meridian  və  paralellər  elə  qurulmalıdır  ki,  miqyasın  dəyişməsi 

arası kəsilmədən və sıçrayışsız olsun, yəni yer üzərindəki hər hansı bir Asıfır nöqtəsinə 

xəritədə  yalnız  bir  A  nöqtəsi  uyğun  gəlsin  və  ya  əksinə.  Başqa  sözlə  desək,  müstəvi 

üzərindəki təsvir fasiləsiz, aralıqsız və qarışıqsız olmalıdır. Belə halda yer üzərindəki hər 

bir  trapes  kartoqrafik  şəbəkədə  yalnız  öz  damasına  uyğun  gələcəkdir.  Deməli  Yer 

səthinin  təsvirini  verən  bir  sıra  digər  üsullardan  (məs,  fotoqrafiya,  mənzərə  şəkli  v.  s) 

fərqli  olaraq,  xəritədə  yer  səthinin  təsviri  müəyyən  riyazi  qanunlar  vasitəsilə 

göstərilir.Ona  görə  də  xəritə  üzrə  hər  hansı  bir  obyektin  vəziyyəti,  forması  və  ölçüləri 

haqqında məlumat almaq olar. 

2)  Xəritə  tərtibində  kartoqrafik  şərti  işarələrdən  istifadə  edilməsi.  Xəritə 

məzmununun  elementləti  (müxtəlif  konturlar,  relyef  və.  s  obyekt  və  hadisələr) 

xəritələrdə  xüsusi  şərti  işarələrlə  təsvir  edilir.  Məsələn,  eyni  bir  ərazinin  müxtəlif 

miqyaslı aerofotoşəklinə diqqət etsək, görərik ki, miqyasın kiçilməsi ilə əlaqədar olaraq 

orada  bəzi  xırda  obyektlər  seçilmir.  Xəritənin  miqyasında  göstərilə  bilməyən,  lakin 

xəritədə  təsvir  ediməsi  lazım  gələn  obyektlər  isə  kartoqrafik  şətri  işarələr  vasitəsilə 

təsvir  olunur.  Bundan  başqa,  xəritədə  şərti  işarələr  vasitəsilə  yalnız  fotoqrafiyada  əks 

oluna  bilən  obyektlər  deyil,  həm  də  bir  çox  başqa  hadisə  və  proseslər  (məs,  havanın 

tempraturu, küləyin istiqaməti, maqnit əqrəbinin inhirafı v. s.) də təsvir olunur. 

Melikov Behruz

---