Microsoft Word giriw. docx
Yüklə 5,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Minimum m
|
Cədvəl
Ailə başçısını itirməyə görə təqaüdlərin hesablanması Təqaüdçülərin kateqoriyaları Təqaüdün əsas məbləği Minimum məbləğ Hər iki valideynini itirmiş, yaxud vəfat etmiş tənha ananın hər uşağma Hər iki valideynin orta aylıq əmək haqqımn 60% Yaşa görə minimum pensiyanın 100%
Ümumi səbəbdən, peşə xəstəliyi, əmək zədəsi nəticəsində vəfat etmiş şəxslərin hər ailə üzvünə Orta aylıq əmək haqqının 30%
Yaşa görə minimum pensiyanın 80%
Müharibədə həlak olanların və onlara bərabər tutu-lanların hər ailə üzvünə Orta aylıq əmək haqqının 60% Yaşa görə minimum pensiyanın 100% Vəfat etmiş hərbi qulluqçuların hər ailə üzvünə Orta aylıq əmək haqqının 30% Yaşa görə minimum pensiyanın 80%
Mənbə: ARDSMF Bu şəxslərə həmçinin təhsil, tibbi xidmət, əmlak və yaşayış sahəsi, əmək hüququ üzrə tə'minatlar verilir. Xidmətlərinə görə təqaüdləryaşagörə pensiyaalmaqhüququverənyaşa çatandan ə vvəl əmək qabiliyyətini tamvə yaqismənitirilməsinə səbəbolanişlərdə çalışanlar ayrı-ayrı peşə sahibləri üçünmüəyyənedilmiş şərtlərlə təyinedilir. 65-cimaddəyə ə sasən
xidmətlərinə görə
pensiyalaraşağıdakı qaydadahesablanır(cədv.). ş ləməyənpensiyaçıların sosial müdafiəsiningücləndirilməsihaqqında 24 dekabr 1999-cuilSərəncama əsasənpensiyavə müavinətlərinin ümumiməbləği 50 minmanatdanazolan işləməyənpensiyaçıların (IIIqrup ə lilliyə
görə pensiyaalanlardanbaşqa) pensiyavə müavinətlərinin ümumiməbləğidövlətbüdcəsininvəsaitihesabına əlavə edilməklə 50 minmanata çatdırılıb. Sosialtəqaüdləraşağıdakı ə məkqabiliyyətiolmayanişləməyənvətəndaşlaratəyinedilirvə ödənilir: - ümumixəstəliknəticəsində I, IIvə IIIqrup əlillərə; - 65 yaşına çatmış kişilərə, 62 yaşına çatmış qadınlara; - 55 yaşına çatmış, 3 və daha çoxuşaqdoğub 8 yaşınadəktərbiyə etmiş analara; - uşaqlıqdan əlilolanların 55 yaşına çatmış analarına, onlarhəminuşaqları 8 yaşınadəktərbiyə etmişlərsə; - ailə başçısını itirmiş uşaqlara; - vəfat etmiş ailə başçısının 8 yaşına çatmış uşaqlarına, qardaşlarına, bacılarına, nəvələrinə qulluq edən və işləməyən valideynlərdən birinə və ya ərə (arvada), yaxud babaya, nənəyə, qardaşa, bacıya yaşından və əmək qabiliyyətindən asılı olmayaraq. Sosial pensiya əmək qabiliyyəti almaq hüququ olmayan 1,11 və III qrup uşaqlıqdan əlillərə və eləcə də 16 yaşına çatmamış əlil uşaqlara da tə'yin olunur. "Vətəndaşlarm pensiya təminatı haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 91-ci maddəsi sosial pensiyaların aşağıdakı qaydada məbləğini müəyyən etmişdir.
Cədvəl
Azərbaycan Respublikasında sosial sığortalar sahəsində tənzimlənən münasibətlər, sosial sığortanın hüquqi, iqtisadi və təşkilati əsasları 18 fevral 1997-ci Xidmət illərinə görə pensiyanııı hesablanması Xüsusi staja görə ə lavələr
Xidmət illərinə görə pensiyaların minimum məbləği Xidmət illərinə görə pensiyala- rın maksimum həddi Orta aylıq ə mək haqqının 60% Pensiya tə'yin edilməsi üçün tələb ediləndən artıq xüsusi iş stacının hər tam ili üçün orta aylıq əmək haqqının 1%
Yaşa görə mini-mum pensiyanın 100% Orta aylıq əmək haqqının 80% Cədvəl
Yaşagörə Social pensiyalar Ailə başçısını itirməyə görə sosial pensiyalar I qrııp əliliyə və II qrup ə lilliyə görə sosial pensiyalar II qrup ümumi xəs- təlikdəıı ə lilliyə görə sosial peıısiyalar 16 yaşına
çatmamış uşaqlara sosial pensiyalar III qrııp
ə lilliyə
görə sosial pensiyalar Yaşa görə pıinimu m pensiyanın 80%
Yaşa görə miııimum peıısiyanın 80%
Yaşa görə miniıııum pensiyanın 100%
Yaşa görə miniıııuın pensiyanın 80%
Yaşa görə minimum
pensiyanın 100%
Yaşa görə minimum
pensiyanın 50%
Mənbə: AR DSMF
ildə qəbul edilmiş "Sosial sığorta haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən olunur. I qrup əlilllərin, 16 yaşına çatmamış əlil uşaqların pensiyalarının üzərinə yaşa görə minimum pensiyanın 50% - i məbləğində qulluq əlavəsi hesablanır. Sosial sığorta vətəndaşların itirilmiş əmək haqlarının, gəlirlərinin və ya əlavə xərclərinin kompensasiya edilməsinə, habelə itirilməsinin qarşısının alınmasına ygnəldilmiş təminat formasıdır. Sosial sığorta məcburi dövlət sıcortası və könüllü (əlavə) sığorta formalarmda olur.
Məcburi dövlət sosial sığortası işəgötürənlər tərəfındən bütün fərdi əmək müqaviləsi (kontraktı) üzrə işləyənlər barəsində həyata keçirilir. Sosial sığorta hadisəsi baş verdikdə aşağıdakı sığorta ödəmələri verilir: - "Vətəndaşların pensiya təminatı haqqında" Azərbaycan Respublikasmın Qanununa uyğun olaraq dövlət pensiyaları; - könüllü (əlavə) sosial sığorta əsasında dövlət pensiyalarına əlavələr; - ə
- haiməliliyə və doğuma görə müavinət; - uşağın anadan olmasına görə birdəfəlik müavinət; - qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş yaş həddinə çatana qədər uşağa qulluqla ə laqədar müavinət; - dəfn üçün müavinət; - sığorta olunanların sanatoriya-kurort müalicəsi üzrə xərclərinin tam və ya qismən ödənişi. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə sosial sığorta üzrə təminatın növləri də müəyyən edilə bilər. kinci növ təminat vətəndaşların əvvəlki ödəicilərindən asılı olmayaraq müvəqqəti və ya həmişəlik əhalinin ehtiyacı olan aztə'minatlı təbəqəsinə kömək olunmasım nəzərdə tutur. Bu tədbirlər dövlət büdcəsinin vəsaitləri hesabına həyata keçirilir. Bu kateqoriyada olan ailələrin müavinət alması hüququ forması üçün bəzi hallarda ailənin aylıq gəlirinin məbləği nəzərə alınır. Dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına aşağıdakı müavinətlər ödənilir: - uşaq doğulduğu aydan başlayaraq 16 yaşına çatanadək (18 yaşınadək təqaüd almayan məktəblilər) verilən müavinətlər; - işləməyən təqaüdçülərə verilən müavinət; - uşağın valideyni müddətli hərbi xidmətdə olduğu müddətdə verilən müavinət; - müharibə əlillərinin, şəhid ailələrinin uşaqlarına verilən müavinət; - 70 yaşından yuxarı tənha, ahıl vətəndaşlara aylıq əlavə müavinət; - sosial təqaüdçülərə, Çernobıl qəzası əlillərinə, I və II qrup vətəndaşlara aylıq ə lavə müavinət; - 1941-1945 ci illər Böyük Vətən müharibəsi iştirakçılarına, fədəkar əməyinə görə orden və medallarla təltif edilmiş vətəndaşlara aylıq müavinətlər. Sosial sığorta vəsaitləri hesabına maaliyyələşdirilən əsas təminat növü vətəndaşlarm pensiyalarının ödənilməsidir. "Məhkəmə və hüquq-mühafızə orqanları işçilərinin dövlət icbari şəxsi sığortası haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanunu bu işçilərin sosial müdafıəsini gücləndirmək məqsədilə onların həyatının və sağlamlığının dövlət icbari şəxsi sığorta qaydalannı və şərtlərini müəyyən etmişdir. Hər bir məhkəmə və hüquq-mühafızə orqanları işçisi onların 5 illik əmək haqqı məbləğində sığorta edilir. Sığorta haqqı, işin aparılması üçün sığortaçının xərcləri də nəzərə alınmaqla, sığorta məbləğinin bir faizi miqdarında müəyyən edilir. Sığorta hadisələri baş verdikdə sığorta məbləğindən faizlə aşağıdakı sığorta ödənişləri verilir: a)
sığorta olunan məhkəmə və ya hüquq mühafızə orqanlarında xidmətdə olduğu zaman həlak olduqda (vəfat etdikdə) — 100 faiz; b) sığorta olunan xidmətdə olduğu zaman aldığı zədələnmə, yaralanma və ya xəsarətə görə xidmətdən çıxdıqdan sonra üç il ərzində öldükdə - 100 faiz; v) sığorta olunana əlillik təyin olunduqda: - I qrup - 80 faiz; - II qrup - 60 faiz; - III qrup - 40 faiz; q) sığorta olunan: - ağır yaralandıqda - 20 faiz; - yüngül yaralandıqda — 10 faiz. Məhkəmə və hüquq-mühafızə orqanları işçilərinin dövlət icbari sığortası hər il dövlət büdcəsindən nəzərdə tutulmuş vəsait hesabına aparıhr. "Bəzi kateqoriyalardan olan vətəndaşlara verilən aylıq və birdəfəlik müavinətlərin məbləği barədə" Fərmana əsasən: - valideynlərdən biri şəhid olmuş ailədə hər bir uşağın 16 yaşı (şagirdlər üçün 18 yaş) tamam olanadək onların hər birinə aylıq müavinət 35 min manat məbləğində müəyyən edilmişdir; - Çernobıl qəzası nəticəsində I və II qrup əlil olmuş, yaxud vəfat etmiş valideynlərin uşaqlarına, habelə; Çernobıl qəzası nəticələrinin aradan qaldırılması iştirakçılarını dispanser qeydiyyatında olan uşaqlanna hər uşaq üçün aylıq müavinət 25 min manat məbləğində müəyyən edilmişdir; - "Çernobıl qəzasmın ləğvində iştirak etmiş və həmin qəza nəticəsində zərər çəkmiş vətəndaşların statusu və sosial müdafiəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununun 14-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş əlillərə hər il müalicə ilə əlaqədar olaraq verilən birdəfəlik müavinət 30 min manat müəyyən edilmişdir. "Hərbi qulluqçuların" pensiya təminatı haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu müvafıq icra hakimiyyəti orqanlarının zabit heyəti, gizirləri, miçmanları və xidmətindən artıq xidmət edən hərbi qulluqçuları, habelə müvafıq icra hakimiyyəti orqanlarımn sıravi və rəis heyəti, onların ailələri üçün Azərbaycan Respublikasının ə razisində vahid dövlət pensiyaları sistemini müəyyən edir. Hərbi qulluqçulara əlilliyə görə pensiyalar, onların ailələrinə isə ailə başçısının itirməyə görə pensiyalar, xidmət illərinə görə pensiyalar təyin edilir. 20 il və daha çox hərbi xidmət və ya orqanlarda xidmət etməyə görə pensiyanın minimum məbləği Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilən minimum əmək haqqının 150 faizi məbləğində tə'yin edilir. Ə lilliyə görə pensiyaların minimum məbləğləri aşağıdakı kimi müəyyən edilir; a) I və II qrup müharibə əlillərinə və xidməti vəzifələrini yerinə yetirərkən əlil olmuş hərbi qulluqçulara — yaşa görə minimum pensiyanın 200 faizi, III qrup ə lillərə - yaşa görə minimum pensiyanın 150 faizi; b) digər əlillərə, o cümlədən xidməti vəzifələri yerinə yetirməklə bağlı olmayan hadisə nəticəsində əlil olmuş şəxslərə: - I və II qrup əlillərə - yaşa görə minimum pensiyanın 100 faizi məbləğində; - III qıup əlillərə - yaşa görə minimum pensiyanm 50 faizi məbləğində. Ailə başçısını itirməyə pensiyalar aşağıdakı məbləğlərdən az ola bilməz: - ailənin əmək qabilləyəti olmayan hər bir üzvü üçün - yaşa görə minimum pensiyanın 75 faizi; - valideynlərinin ikisini də itirmiş hər uşaq üçün, habelə hərbi əməliyyatlar zamanı və ya xidmət vəzifələrini yerinə yetirərkən həlak olmuş hərbi qulluqçunun ailəsinin əmək qabiliyyəti olmayan hər bir üzvü üçün - yaşa görə minimum pensiyanın 100 faizi. 21 may 1999-cu il tarixində Azərbaycan Respublikası Prezidenti "Məcburi köçkünlərin və onlara bərabər tutulan şəxslərin sosial müdafıəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununu imzalamışdır. Qanunun məqsədi Azərbaycan Respublikasında məcburi köçkünlərin və onlara bərabər tutulan şə xslərin məskunlaşdırılması, sosial müdafıəsi tədbirlərinin və bununla əlaqədar dövlət orqanlarımn vəzifələrini müəyyən edir. Məcburi köçkünlər və onlara bərabər tutulan şəxslərə aşağıdakı sosial müdafiə tədbirləri tətbiq edilir: - müvəqqəti yaşayış sahəsi ilə təmin edilməsi; - məşğulluğun təmin edilməsi; - sosial təminat; - tibbi təminat; - təhsil hüququnun tə'min edilməsi; - nəqliyyat və mənzil-kommunal güzəştləri; - vergi güzəştləri. Məcburi köçkünlərə əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirməyə görə sosial sığorta ödəmələri iş stajından asılı olmayaraq əmək haqlannm tam həcmində ödənilir. Azərbaycan Respublikasının Məcburi köçkünlərin Sosial Müdafıə Fondu Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Qərarı ilə 6 dekabr 1999-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin yanında yaradılmışdır. Fondun əsas məqsədi məcburi köçkünlərin mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılmasını, onlar üçün iş yerlərinin açılmasmı təmin edən tədbirlərin həyata keçirilməsi, əsasən sosial infrastrukturun bərpasına yönəldilmiş mikrolayihələrin yerinə yetirilməsi üçün vəsait ayırmaq istifadəsini təmin etməkdən ibarətdir. Məcburi köçkünlərin sosial müdafıəsinin gücləndirilməsi haqqında Sərəncama ə sasən yemək xərci üçün verilən aylıq müavinət 2000-ci ilin yanvar ayının 1-dən 20 min manat məbləğində müəyyən edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti "Məcburi köçkünlərin birdəfəlik və mütəmadi pul yardımları, ərzaq və sənaye məhsulları ilə təmin edilməsi" Qaydasını təsdiq edmişdir. Bu Qərara əsasən məcburi köçkünlərə mütəmadi pul yardımları dövlət büdcəsi hesabına ödənilir. Azərbaycanda büdcədənkənar dövlət fondlarının hüquqi — normatıv bazası 31 dekabr 1991—ci il tarixli 40 saylı Azərbaycan Respublikasmın qanunu ilə yaradılmışdır. Ə lillərin Sosial Müdafiəsi Fonduna ödəniş 1994 - cü il 24 iyun tarixli 83 saylı qanunla tənzimlənirdi. Bu qanuna əsasən fondun vəsaiti mülkiyyət formasından asılı olmayaraq müəssisə, idarə və təşkilatlann mənfəətindən ayırma və büdcə vəsaiti hesabına formalaşır. 1991 - ci ildə Azərbaycan Respublikası öz dövlət müstəqillyini elan etdikdən sonra ölkənin müstəqillik əldə etməsinin davamı olaraq yeni iqtisadi münasibətlərə keçid, özəl sektorun yaradılması və inkişaf etdirilməsi bu səbəbdən də ona əlverişli maliyyə dəstəyi verə biləcək milli maliyyə qurumlarının yaradılması zərurətinin
ə sas vəzifələrindən qarşıya çıxdığı bir zamanda 12 oktyabr 1992 - ci ildə "Azərbaycan Respublikası Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun əsasnamə " - nin təsdiq edilməsi ilə sahibkarlığa o cümlədən kiçik və orta biznesə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına güzəştli kreditlər verəcək ilk maliyyə qurumunun əsası qoyulmuş və bu qurumun fəaliyyəti ilə bağlı lazımı tədbirlər görülməsi Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə tapşırılmışdır. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1997 - il 29 sentyabr tarixli 110 nömrəli qərarı ilə " dövlət büdcəsinin kiçik sahibkarlığa investisiya yardımı" maddəsində nəzərdə tutulan vəsaitin bölüşdürülməsi və istifadəsi haqqında əsasnamə təsdiq edildikdən sonra Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun vəsaitlərinin yerləşdirilməsi qaydalarında edilmiş dəyişikliklər nəticəsində sahibkarlıq subyektlərinə güzəştli kreditlərin verilməsi Dövlət Antiinhisar Siyasəti və Sahibkarlığa Kömək Komitəsinin təklifləri ə sasında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarları ilə Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyi tərəfındən ayrılan vəsait hesabına keçirilmişdir. Azərbaycan Respublikasmın SSR - nin tərkibinə daxil olduğu dövrdə burada ə sasən büdcə vəsaiti hesabına təşkil olunan xüsusi dövlət fondları yaradıldı. Lakin mülkiyyət formalarının dəyişməsi respublikada indiyədənək mövcud olmayan problemlərin yaranmasına gətirib çıxartdi. Buraya işsizliyin artması, qeyri - istehsal sahələrində sosial problemiərin kəskinləşməsi, büdcə kəsirinin sürətlə artması və s. aiddir.
1994-cü ildən başlayaraq Azərbaycan Respublikasında büdcədənkənar fondların yaradılması dövlət tərəfındən tənzimlənməyə başlandı. 1994 - cü il fevral aynın 16-da Yol fondunun yaradılması haqqında prezident fərmanı ilə Azərbaycanda büdcədənkənar fondların yaradılması prosesi təşəkkül tapmağa başladı. Bu fondların yaradılması üçün dünya təcrübəsindən istifadə olunsada ölkəmizim milli xüsusiyyətləri nəzərə alındı. Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun fəaliyyətinin Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafına prioritetləri və mərhələlər üzrə həlli tələb olunan vəzifələrlə uzlaşdırılması, sahibkarlığa dövlət dəstəyinin gücləndirilməsi və bu fəaliyyətin
genişləndirilməsinin təmin edilməsi məqsədi ilə ümummilli lider Heydər Əliyevin 2002-ci il 27 avqust tarixli, 779 nömrəli fərmanı ilə " Azərbaycan Respublikası Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu haqqında əsasnamə " -nin və " Azərbaycan Respublikası Sahibkağlığa Kömək Milli Fondunun vəsaitinin istifadəsi qaydaları "- nın təsdiq edilməsi ilə Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun fəaliyyəti və sahibkarlıq subyektlərinin investisiya layihələrinin güzəştli şərtlərlə maliyyələşdirilməsi mexanizminin yenidən qurulması bu maliyyə qurumunun inkişafında dönüş nöqtəsi olmuşdur.
|