Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

JAHANNAM - q. Do‘zax.
 
JAHM ibn SAFVON, Abu Muhriz (? - 745) - mashhur ilohiyotchi, jabariylar vakili, voiz. 
Umaviylarning Xurosondaga noibi Nasr ibn Sayyorga qarshi qaratilgan qo‘zg‘olonda 
qatnashib asirlikka tushgan va qatl etilgan. J.i.S. musulmonlar an’analarida Qur’onning 
yaratilganligi g‘oyasini birinchi bo‘lib aytgan Joid ibn Dirhamning shogirdi. U qazo va 
qadarga ishonish tarafdori bo‘lib, antropomorfizm (xudoni insonga o‘xshash qiyofada 
deb bilish)ning dushmani edi. J.i.S. ta’kiddashicha, insonning ixtiyori o‘zida emas, uning 
xohishi va orzulari amalga oshmaydi, u mustaqil harakat qilishdan mahrumdir. Imon-
Alloh haqidagi bilimdir, imonsizlik -Alloh haqida hech narsa bilmaslikdir. Agar inson 
Allohni tanigan-u, so‘ngra so‘zda undan yuz o‘girgan bo‘lsa ham, u imonli bo‘lib 
qolaveradi. Imon (Alloh haqidagi bilim) payg‘ambardan oddiy musulmongacha - hamma 
uchun birdir. Mu’taziliylar kabi J.i.S. ham xudoni ko‘z bilan ko‘rish imkoniyatini rad qildi, 
Qur’onning yaratilganligani va vahiy kelguncha aqliy bilim zarurligini e’tirof etdi. U Alloh 
imkoniyatlarining ham chegarasi borligi haqida mulohaza yuritdi. Vafotidan keyin uning 
nomi bilan ataluvchi jahmiya ilohiyot maktabi shakllandi. 9-a.da sunniylik va 
mu’taziliylik oqimlariga mansub ilohiyotchilar bu ta’limotni "rad etuvchi" juda ko‘p 
asarlar yozdilar. Ular ichvda Ahmad ibn Hanbal, Ibn Qutayba, Dorimiy va b. bor edi.

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
152
JIZYA (arab. - jon solig‘i) - dastlab arab xalifaligida, keyinchalik boshqa musulmon 
davlatlari (jumladan, O’rta Osiyo) da musulmon bo‘lmagan fuqarolardan olingan jon 
soligi. J. balogatga yetganlarga solingan (qariyalar, ayollar, bolalar, kul va ishga 
yaroqsizlar esa J.dan ozod qilingan). J., asosan, pul va natura tarzida undirilgan. J. 3 xil 
bo‘lib, yilda bir marta olingan. Ishga yaroqli er kishidan 12 dirham, o‘rta holdan 24 
dirham, boydan esa 48 dirham olingan. Zero, musulmon davlati, musulmon bo‘lmagan 
fuqarolarni ham huquqlarini himoya qilishi, ularni tashqi va ichki tajovuzdan saqlashi 
lozim. Shuning evaziga undan J. olinadi. 48 dirham beruvchi har oyda 4 dirhamdan, 24 
dirham beruvchi har oyda 2 dirhamdan, 12 dirham beruvchi har oyda 1 dirhamdan 
beradilar. Agar ular islomni qabul qilsalar J.dan ozod qilinganlar.