Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
"DALOIL ul-XAYROT" - daloilxonada. o‘qilgan asosiy kitob. 15-a.da musulmon 
aqoidshunosi Muhammad ibn Sulaymon Jazuliy (7-1466) arab tilida yozgan. Muhammad 
(sav)ga atab o‘qiladigan salavot va madhiyalardan iborat. 7 qismga bo‘lingan bo‘lib, har 
bir qism haftaning ma’lum kunida o‘qishga mo‘ljallangan. Kitobda musulmonlarga 
tavsiya etilgan kundalik salavot aytish uslublari ko‘rsatib berilgani uchun dindorlar undan 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
67
muntazam foydalangan. Xorijiy Sharq mamlakatlarida "D. ul-x." hozir ham keng 
tarqalgan. Uning sharxlari va turkiy tilga qilingan tarjimalari ham mavjud. 
DALOILXONA (arab. daloil - dalillar) - O’rta Osiyoning yirik shaharlaridagi eski diniy 
maktab. D.ga savodi chiqqan bolalargana qabul qilingan. Unda dastlab (taxm. 1-2 oy) 
bolalarga Qur’onning ayrim sura va oyatlari, so‘ngra asosiy kitob - Daloil ul-xayrot" 
yodlatilgan. D.da o‘qish muddati aniq belgilanmagan. Qobilyatli, xotirasi kuchli talabalar 
kitobni 2-3 oy davomida yod olganlar. 
 
DARVISH, qalandar (fors. - turkcha -qashshoq, kambag‘al; arab. faqir) - o‘zini Alloh 
yo‘lida xizmat qilishga bag‘ishlagan va o‘zini o‘zi kamolotga yetishtirish yo‘liga kirgan 
inson. "So’fiy" so‘ziga sinonim. D.lik ta’limotining asosini zikr tushish orqali xudo bilan 
"yaqinlashish" va, hatto, u bilan "qo‘shilib ketish" mumkin, degan g‘oya tashkil qiladi. 
Eron, O’rta Osiyo, Turkiyada D. so‘zi tor ma’noda - shaxsiy mulki bo‘lmagan kambag‘al, 
daydi zohidni (16-asr boshigacha -"qalandar" atamasining sinonimi) anglatgan. D.ning 
boshlang‘ich ma’nosini bildirgan "kambag‘al" so‘zi so’fiylikning ixtiyoriy kambag‘allik, oz 
narsaga qanoat qilish haqidagi ta’limotidan kelib chiqqan. D. lar muayyan maslak 
(suluk)ka birlashgan va uning goyalarini targ‘ib qilgan. D. likning mashhur suluklari: 
naqshbandiylik, yassaviylik, kubroviylik va b. Ta’limoti, amaliyoti, odati va kiyimlaridan 
qat’i nazar, D.lar ikki guruh - daydi, doimo darbadarlik qilib yuruvchilarga va shayx, 
pirlar rahbarligida muqim yashovchilarga bo‘lingan. D.larning birinchi guruhi erta 
bahorda dunyo bo‘ylab safarga otlanganlar. Shuning uchun ularni "darbadar", eshikma-
eshik yuruvchi deb ham ataydi. Ikkinchi guruhi hunarmandlar, savdogarlar, turli 
darajadagi amaldorlar va b.dan iborat bo‘lib, uyda yashab, o‘z ishlari bilan 
shug‘ullangan. Ular har kungi ibodatni bajargan, hafta yoki oyning aniq belgilangan kuni 
umumiy zikr tushishga qatnashganlar. Inqilobdan oldin O’rta Osiyoda ham D.lik keng 
yoyilgan, D.larning faoliyati bilan bog‘liq qalandarxonalar va xonaqoxlar mavjud bo‘lgan. 
D.lik suluklarining ta’siri Pokiston, Hindiston, Indoneziya, Eron va Afrikaning ayrim 
mamlakatlarida hozir ham mavjud.