Microsoft Word kimyoi saodat ziyouz com doc
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com кутубхонаси
158 daraxt va nabotot suratini olmoq va sotmoq durustdur. Jondor suratini solib to‘qilg‘on matoning bay’i durust. Ammo kiymagi makruhdur. Uchinchi shart ulki, mol sotg‘uvchining o‘z mulki bo‘lg‘ayki, birovning molini sotmoq fosiddur. To‘rtinchi sharti ulki, andoq nimarsani sotg‘ayki, olg‘uchig‘a topshurmoqg‘a qodir bo‘lg‘ay. Chunonchi qochgan qul va suvdagi baliqva havodagi qush va hayvon va kanizakni qornidagi bolasini sotmoq nodurustdur, olishga qodir emas va hayvonning yungini ujasida (ustida) turg‘uzib va sutni emchagida turg‘uzib sotmoq nodurustdur. Va garovga qo‘yilgan narsani to garovdan olmaguncha sotmoq nodurustdur va kanizakning bolasi kichik bo‘lsa, onasini bolasidan ayirib sotmoq nodurustdur. Birini-biridan ayirmoq nodurustdur va haromdur. Beshinchi shart ulki, oladurg‘on molning mikdori va sifati ma’lum bo‘lg‘ay. Chunonchi bir to‘da qo‘ylar orasidan bir qo‘yni va yo bir boylam matoning orasidan ta’yin qilmay bir matoni olmoq va sotmoq nodurustdur. Balki sotuvchi ishorat qilib ushbu xomni va yo ushbu qo‘yni munchag‘a sottim degay. Yong‘oqni, pistani, bodomni va lo‘viyani po‘sti birla sotmog‘i durust. Uchinchi rukn - ijob va qabuldurki, to oldim va sotdim demaguncha bay’ mun’aqid (qat’iy, mahkam) bo‘lmas. Bo‘lg‘ayki, sotuvchi «sotdim» va olg‘uvchi «oldim» va yo «qabul qildim» degay va yo ushbu ma’nog‘a dalolat qiladurg‘on bir lafzni degay. Bas, kam baho va og‘ir bahoda bay’i ta’otiy durust debdurlar. Bay’i ta’otiy uldurki, pulni mol egasiga berib, molni xaridor olmog‘i, oldim va sotdim demasa ham joyizdur. Masalan: bir pulni bir nong‘a berib, nonvoy ul kishiga non bersa, oldim va sotdim demagiga hojat yo‘q. Ikkinchi aqd - aqdi rizodir. Bir nimarsakim, kayliy (maxsus g‘alla o‘lchaydigan idish) va yo vazniy bo‘lsa, o‘z jinsig‘a bir nimarsani ziyodasig‘a sotmoq va olmoq haromdur. Kayliy deb paymonlab (bir idishda o‘lchab) sotadurg‘on narsani, vazniy deb, tarozuda tortib sotadurg‘en nimarsani ayturlar. Nimarsaki, hazrati rasul alayhissalom kayliy debgurlar, chunonchi bug‘doy va arpa va tuz, xurmo va mosh bu nimarsalar kayliydur. Agarchi, urf-odatda qop, idish, chelaklab sotmoqni tark qilib, tarozuda tortib sotmoq joriy bo‘lsa ham vazniy deb bo‘lmas, va ul nimarsaki hazrati rasul alayhissaloi vazniy debdurlar, chunonchi oltin va kumush hamisha vazniydur. Agarchi tortib sotmoqni tark qilib, qoplab sotmoq joriy bo‘lsa ham, kayliy deyilmas. Bu mazkurdan o‘zgasini urf-odatg‘a qaramoq kerak. Agar xalq orasida kayliy bo‘lsa kayliy, vazniy bo‘lsa vazniylikig‘a hukm qilinur. Bas, kayliyni kayliyga, vazniyni vazniyga, xoh naqd bo‘lsun, xoh nasya bo‘lsun, barobar sotmoq haloldur. Agar bir nimarsasi kam bo‘lsa hammasi haromdur. Bas, bir hayvonni go‘shtini yana bir qismi (boshqa) hayvonning go‘shtiga barobar va ziyoda sotmoq joizdur. Charbi yog‘ini va quyruq (dumba) yog‘ini ziyodasig‘a sotmoq joizdur va yog‘ni go‘shtg‘a sotmoq va nonni bug‘doyg‘a va ung‘a sotmoq durustdur. Agarchi, biri nasya bo‘lsa ham ribo bo‘lmas. Xo‘jasining va qulining orasida va musulmon dorul-harbda pulini puli juzonaga, ya’ni foydag‘a bersa ribo bo‘lmas. Uchinchi aqd - bay’i salam (oldindan pul berib turish) deb, bug‘doy va arpaga pul berib, to‘rt-besh oy, aqalli bir oydan keyin bug‘doy va arpani Oltonga ayturlar. Bay’i musallam fihi derlar va salamni, ya’ni pulni ra’silmol derlar va sotuvchini musallimi ilayhi atarlar va olg‘uvchini rubbus-salam (mol egasi) atarlar. Bilgilki, bay’i salam yetti shart birlan durust bo‘lur. Avvalg‘i shart - jinsi ma’lum bo‘lg‘ay. Chunonchi, bug‘doy, arpa deb ta’yin qilg‘ay. Ikkinchi shart - nav’i ma’lum bo‘lg‘ay, chunonchi obiy va yo boroniy degay. Uchinchi shart - sifati ma’lum bo‘lg‘ay, chunonchi sara yo miyona (o‘rtacha). To‘rtinchi shart - miqdori ma’lum |