Microsoft Word kimyoi saodat ziyouz com doc

FASL 
Erlarning xotinlar zimmasidagi haqlari 
Bilgilki, yuqorida mazkur bo‘lgan xotinlarning erlardagi huquqi bayonida edi. Ammo 
erlarning xotinlardagi huquqi chandon ziyodadurkim, darhaqiqat, xotinlar erlarning 
bandasidur. Xabarda kelibdur: 
«Haq taolodan o‘zgag‘a sajda qilmoq ravo bo‘lsa edi, xotinlarni erig‘a sajda 
qilmoqg‘a buyurur edilar». Bas, xotinlarga lozimdurki, eridin ruxsatsiz xonasidan 
tashqari chiqmagay, hattoki tom tepasiga ham chiqmagay. Qamsoyalar birla 
aralashmagay va ko‘p so‘zlamag‘ay va zaruriyatsiz qo‘shnilarga muloqot qilmagay. 
Eriga yaxshi so‘zdan o‘zga hech nimarsa demagay va agar er-xotin orasida nizo va 
muxolifat bo‘lsa, ishrat va suhbat vaqtida nizo so‘zni hikoya qilmag‘ay va hamma 
ishlarda erining murodi va shodlig‘ig‘a rozi bo‘lg‘ay. Molda va badanda xiyonat 
qimmag‘ay va shafqatni rioya qilg‘ay va agar erining do‘sti so‘z so‘rasa, aslo 
ko‘rmagan va tanimagan kishidek javob bergay va erining hamma oshnolaridan o‘zini 
chetga olg‘ay va eri berganga qanoat qilg‘ay va ziyoda talab qilmag‘ay va o‘zini 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy 
www.ziyouz.com кутубхонаси 
155
hamisha pokiza tutg‘ay. Chunonchi, (o‘zini) suhbat va mubosharatg‘a loyiq tutg‘ay va 
qo‘lidan kelgan xizmatni bajonidil qilg‘ay. Va husni jamolig‘a fahonoz qilmag‘ay va 
eridan ko‘rgan yaxshilig‘iga noshukrlik qilmag‘ay. Va aytmagaykim «Man 
sendin nima ko‘rdim?» Besabab «Ani olib ber, muni olib ber» demagay. Hazrati 
rasul alayhissalom aytibdurlar: «Do‘zaxga qaradim, aksar xotinlarni do‘zaxda ko‘rdim. 
Birodarim Jabroil alayhissalomdan sababini so‘radim, aytdi: «Bu jihatdan do‘zaxga 
giriftor bo‘lurlarkim, musulmonlarga la’nat ayturlar va erlariga ozor berurlar». 
UCHINCHI ASL
Kasb va tijorat odoblari 
Bilgilki, dunyo-oxirat zodi rohini - yo‘l ozig‘ini tayyor qilmoqg‘a manzildur va odamiy 
yemak va kiymakka muhtojdur. Bas, libos va uy-joy, kasb va hunar qilmaguncha hosil 
bo‘lmas. Bo‘lg‘ayki, kasb va tijorat odoblarini bilgaysen. Va kishi hamma himmatini 
dunyo kasbiga sarf qilibdur, badbaxtlik va shaqovatning nishonasidur va kishi hamma 
himmatini oxiratga sarf qilibdur, baxt va saodat alomatidur. Va lekin mo‘‘tadilrog‘i uldurki, 
ham maosh (hayot kechirish) uchun justu-jo‘ va ham oxirat talabida guftu-go‘ qilg‘ay va 
maosh talabini farog‘at birla yaxshi ishlar qilishg‘a sabab bilgay. Ammo, onchakim 
kasb va tijorat odobida bilmak zarurdur, besh bobda bayon qilg‘umdur. 
* * * 
Bilgilki, o‘zingni va ahli ayolingni xalkdan beniyoz qilmoq va ularning muhimmotini 
(kerakli narsalarini) haloldan kasb qilmoqfi sabililloh jihod qilg‘ong‘a o‘xshashdur, va ko‘pincha 
ibodatdan afzalroqdur. Bir kuni hazrati rasuli akram s.a.v. namozi bomdoddan qaytib sahobalar 
birla o‘tirur edilar, bir baquvvat yigit bular oldidan tez o‘tib, bozorga borib do‘konda o‘tirdi. 
Sahobalar aytdikim, darig‘o, mundog‘ erta turib do‘kong‘a bormoq? Oxirat talabida bo‘lg‘ay 
erdi. Hazrati rasuli alayhissalom aytdilar: mundog‘ demangizlar, agar bu yigit o‘zini 
xalqdan beniyoz qilmoq va yo ota-onasi va ahli ayoli nafaqasi (ularni boqish) uchun bu 
ishni qilsa, Haq taologa ibodat qilg‘onidur. Va agar dunyog‘a faho qilmoq va tavongirliq 
(boylik) lofini urmoq uchun bu amalni qilsa, shaytonning fe’lidur. 
Va hazrati rasul alayhissalom aytibdurlar: «Kishi xalqdan behojat bo‘lmoq va yo 
hamsoya, qarindosh-urug‘lariga manfaat yetkizmoq uchun dunyoyi halol talab qilsa, ul 
kishining yuzi qiyomat kuni o‘n to‘rt kunlik oydek bo‘lg‘ay». 
Hazrati rasuli akram s.a.v aytibdurlar: «Luqmaning halolrog‘i hunarmandlar 
kasbidan hosil bo‘lg‘on nimarsadur, vaqtiki rostliqni pesha qilsalar». Va yana 
aytibdurlar: «Tijorat qilinglarki, tirikchilikning o‘n hissadan to‘qqiz hissasi tijoratdan hosil 
bo‘lg‘usidur». (U zamonda arablarda shunday edi). Yana aytibdurlar: Kim xalqdan 
hojat tilamakni va gadoliqni lozim tutubdur, Haq subhonahu va taolo ul kishining 
yuziga muhtojlik va kambag‘allikdan yetmish eshik ochar». 
Iso alayhissalom bir kishidan so‘radilarkim, «Nima ish qilursen?» 
Ul kishi aytdi: «Birodarim bordurki, ro‘zonamni (kundalik ehtiyojimni) ul tayyor 
qilib beradur». Iso alayhissalom: «Birodaring sendin obidroq ekan», dedilar. 
Hazrati Umar r.a. aytur: «Kasb va tijoratdan qo‘l yig‘manglar va aytmanglarki, 
sizlarg‘a Haqtaolo ro‘ziy beradur. Bas, osmondan oltin va kumush yog‘dirmoqg‘a Alloh 
taolo odat qilmabdur». Luqmoni hakim o‘z farzandig‘a vasiyat qilibdurkim, «Kasb va 
hunardan qo‘l yig‘mag‘il». Kim kambag‘al va hojatmand bo‘lsa, xaloyiq aning dini, 
mazhabida shak qilurlar. Dangasa va kambag‘alning aqli za’if bo‘lur (emish yo‘kligidan - 
M.M.) va xalq anga haqorat nazari birla boqarlar». Buzurglarning biridan so‘radilar: «Haq 
taolog‘a ibodat qilg‘uvchi fozilroqmu va yo diyonatli tijorat qilg‘uvchi fozilroqmu?» Ul aziz 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy