www.ziyouz.com кутубхонаси
30
FASL Dilning sharofati va xosiyatlari bayonida Kishikim, bu mazkur ma’nolarni bilmabdur, nabiylik va valiylik haqiqatidan hech
xabar topmabdur. Magar beovoz eshitmak, nubuvat va valoyat dil olamining darajoti
va sharofati jumlasidandur, bas, bu ma’noning xusulida uch xosiyat bordur. Biri ulki,
nimarsaiki hamma xalq tushida ko‘rar, payg‘ambar yo valiy ani bedorlikda kashf
qilur. Ikkinchi ulki, hamma xalqning dili o‘z badaniga asar qilur, ul toifaning dili
boshqa odamlarga ham asar qilur.
Uchunchi ulki, tamom xalq o‘qimoq va o‘rganmak birla ilm kasb qilurlar. Ul azizlar
(fazilatlarni) kishidan o‘rganmasligi mumkin. Haqtaolo ularning botinlariga bevosita
bildirur. Bas, ravo uldurkim, kishi ziyrak va sofdil bo‘lsa, ba’zi ilmlarni kishidin o‘rganmay
bilur. Bu nav’ ilmlarni ilmi laduniy atarlar. Chunonchi, Haq taolo aytibdur:
Va allamnohu min loduna ilman. Va biz unga (payg‘ambarlarga) laduniy ilmdan (ba’zilarini) bildirdik. (Kaxf, 65). Har kishikim, o‘zida bu uch xosiyat bo‘lsa, ul kishi payg‘ambari izom va yo avliyoi
kiromlar jumlasidandur. Va agar bu uch darajaning biri hosil bo‘lsa, chandon tafovut
bordurkim, ba’zilarga ozrog‘i hosil bo‘lur, ba’zilarga bisyor. Xazrati rasuli akram (s.a.v.)
ni kamoli va sharofatlari ul sababdindurkim, bu uch daraja onhazrat (s.a.v.) da hosil
erdi. Bas, Haq taolo xohladikim, hamma xalqg‘a onhazrat alayhissalomning
nubuvvatlarini bildurg‘ay, toki payg‘ambar (s.a.v.) ga itoat etsalar saodati abadiy
topg‘aylar.
Bas, bu uch xususiyatdin har kishiga ato qilibdur, chunonchi, tush ko‘rmak bir
xosiyatdur, farosati rost ul yana bir xosiyatdur, ilm olishda mutolaai rost yana bir
xosiyatdur.
Odamga mumkin ermasdurkim, o‘z jinsida ermas nimarsalarga tasdiq qilg‘aylar. Va
har nimarsaki, ani suratidin oynai dil manzara ko‘rsatmasa, ani tasavvur qila olmaslar.
Ushbu vajhdinlurki. hazrati Haq subhonahu va taoloning zoti haqiqatini o‘zilii o ‘ y a a
mavjudot kamoxaqquhu (Haqday) bila olmas. Bu ma’no haqiqatining sharhi bisyordurki,
«Maoniyi asmaulloh» otlig‘ kitobimda ravshanlik birla bayon qildim.
Bas, maqsad ulki, joiz tutarmenkim, anbiyo va avliyolarda bu uch xususiyatdin
o‘zga yana xosiyatlar bo‘lg‘aykim, bizlar ani bilmag‘aymiz. Charoki, bizning vujudimizda
uch xosiyatlardin manzara va nishona bo‘lmag‘ay. Chunonchi, Haq subhonahu va
taoloning o‘zidin o‘zga mavjudot o‘ziday bilolmas. Mungao‘xshash, anbiyo qadri
sharofatlarini anbiyolar bilurlar.
Bizlarning ilmimiz juzviydurkim, anbiyolar qadri sharofatlarini qamrab ololmas.
Chunonchi, Haq subhonahu va taolo bizlarda uyquni xalq qilmasa, bir kishi bizlarga
uyqu ahvolini hikoyat aylab, desakim, uyqu deb bir nimarsani aytarlarki, kishi
o‘zidan bexud bo‘lib, harakat qilmaydur, va eshitmaydi, va so‘zlamaydi va andisha
qilmaydurkim, tongla na bo‘lg‘usidur. Vaqtiki bedor bo‘lsa, kelgusini ko‘radur va
eshitadur va xamma nimarsaga qodir bo‘ladi, bas, bu hikoyatlarga odamlar bovar
qilmaslar.
Charoki, odam o‘zi ko‘rmagan nimarsaga (aqli) bovar qilmas. Chunonchi, Haqazza va
jalla bu ma’nodin xabar beribdurkim:
Bal-kazzabu bimo lam yuhitu bi-ilmihi va lamo ya’tihim ta’viluhu.