Microsoft Word kimyoi saodat ziyouz com doc

FASL 
Oxirat haqiqatini tanimoq bayonida 
Bilgilki, oxirat haqiqatini hech kim taniyolmas, to haqiqiy o‘limni 
topmaguncha. Va haqiqiy o‘limni bilmas, to tiriklik haqiqatini tanimaguncha. 
Va ruhni tanimoq haqiqati o‘zligini tanimokdurkim, ba’zisini sharh qildim.
Bilgilki, yuqorida mazkur bo‘ldikim, odam tani ulovdur. Ikki aslidin biri ruq, yana biri 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy 
www.ziyouz.com кутубхонаси 
55
qolipdur. Bas, ruhsuvoriyga o‘xshashdur. Qolip-badan ulovga o‘xshashdur va ruhning bu 
dunyoda badanga hojati bordur. Va anda bihisht va do‘zax ham bordur. Ul ruxning 
qolipidan tashqari o‘z zotiga ham hojati bordur. 
Va shu dunyoda ham do‘zax va bihisht, saodat va shaqovat bordur. Ammo ne’mat va 
lazzatlardurkim, dilga qolip vosita bo‘lmay hosil bo‘lur, anga bihishti ruhoniy ot qo‘ydum. 
Alam va shahovatkim, qolipsiz, badansiz ruhga yetar, otashi ruhoniy atadim. 
Ammo ul bihisht va do‘zaxkim, qolip vositasi birla bo‘lur, hammaga 
ma’lumdurkim, ul bihishtda rango-rang mevali daraxtlar va sharobi taxur va huru 
qusur (qasrlar), anvoi turluk ne’matlar bordur. Va do‘zax ichida chunonchi: mor (ilon) 
va kajdum (chayon), otash va zaqqum va samum (halokatli shamol) va mundin o‘zga 
ham azob va uqubatlar ma’lumdur. 
Bihisht va do‘zaxning sifati Qur’on va xabarlarda mashhurdur. Hammalari 
fahm qilur. «Ihyo» otlig‘ kitobda o‘limning zikrida bularni mufassal bayon qildim. Bu 
yerda o‘lim haqiqatini bayon qilgumdur. Ruhiy bihisht va do‘zaxga ishorat 
qilgumdurki, bularni har kishi bilmas. Ushbu ma’nidan hadisi qudsiyda xabar 
beribdurkim: 
U’iddat li ibodiys-solihiyna mo lo aynun ra’at va lo uzunun sami’at va lo xatara ala 
qalbi basharin. 
Ya’ni: Tayyor qildim solih bandalarim uchun andog‘ nimarsalarnikim, hech ko‘z 
ko‘rmagan va quloq eshitmagan, va hech kishining xotiriga kelmag‘on bo‘lg‘ay. 
Bas, bu davlat va ne’matlar bihishti ruhoniyda bo‘lg‘usidur. 
:
Dilning ich tarafidan 
olami malaqut sariyga ravzana darcha- eshik ochilishiga hech shubha yo‘qtur- Va 
kishigakim, ul ravzana ochiqtur, oxiratning saodati va sharofatidin ravshan nasiba 
basirat va mushohada tariqasi birla hosil bo‘lg‘usidir. Taqlid va eshitishga hojati 
bo‘lmas. Chunonchi badanga bemorning saodati va shaqovati bo‘lurkim, ani sihat va 
maraz atarlar. Sihatlikning sababi kam yemak va parxez tutmak va kasallikning sababi 
- ko‘p yemak va beparhezlik qilmokdur. Munga o‘xshash mushohada birla ma’lum 
bo‘lurkim, inson dili, ruhida saodat ham, shaqovat ham bordur. Ibodat va ma’rifat 
saodatning dorusi. Jaxd va ma’siyat - gunoxlar saodatni xarob qiluvchi zahri qotildur. 
Bas, bu ilm bag‘oyat aziz va sharif ilmdurkim, ulamolar bu ilmdin g‘ofildurlar. Balki 
ko‘pchilik bu ilmga munkirdurlar, ular bihisht va do‘zaxi jismoniyni bilurlar, va oxiratni 
tanimoqda taqlid birla bilurlar. Ko‘pchilik odamlar ruh haqiqatini bilmaslar va bu so‘zlar 
sharhini arabcha («Ihyo’») kitobimda chandon dalillar birla tahqiq qildim. Bu kitobimda ham bir 
muncha bayon qilgumdur. 
Kishikim, ziyrak va dono bo‘lur, botinini ma’siyat , gunohlardan sof qilsa, bu ilmga 
yo‘l topib, kori oxirat dilga sobit va mahkam bo‘lg‘usidur. Aksari xalqning oxiratga iymoni 
za’if va sustdir. Agar xohlasang o‘lim haqiqatidan andak fahm qilg‘aysan. 
Bilgilki, odamda ikki ruh bordur. Birini ruhi hayvoniy atarmiz. Yana biri maloika 
ruhlari jinsidan, ani ruhi insoniy dermiz. Va ruhi hayvoniyning manba’i yurakdurki, bu 
go‘sht poradirkim, odamning chap yonida qo‘yg‘ondur. Va ruhi hayvoniy shunga 
o‘xshashkim, tiriklik badan ichidagi xiltlardindur. Aning mijozi mo‘‘tadildur. Va ruhi 
hayvoniy o‘ruq, ya’ni zavarib otlig‘ tomirning harakati vositasi birla dimog‘qa va 
hamma andomiga yetar. Va ruh hamma quvvat va his-harakatlarini ko‘tarib yurguchidir. 
Vaqtiki bu ruhtomir va dimog‘g‘a yetsa harorati kamroq bo‘lub, mu’tadilroq bo‘lg‘usidur. 
Ko‘z ul ruhdin quvvati basirat topar. Va quloq aningdin eshitmoqlik quvvatini kasb etar. 
Balki hamma hislar ul ruxdin quvvat topar. Bas, ruhi hayvoniyning misoli chirog‘qa 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy