Microsoft Word kimyoi saodat ziyouz com doc

FASL 
Olamning tuzilishi bayonida 
Kavokib va taboyi’ (tabiat) va falakul kavokibning burjlarikim, taqsim etilgandur o‘n ikki 
qismg‘a. Va Arshkim, bulardin mug‘ayirroqdur (boshg‘acha, g‘aroyibroq), misoli 
podshohning hujrai xosi bo‘lg‘aykim, vazir ul hujrada o‘lturgay. Va bul hujraning atrofida 
ravoqi bo‘lg‘aykim va har toqida ul vazirning bir noibi o‘ltirgay. Va yetti naqibsuvor bu o‘n 
ikki toqining tashqari tarafidin aylangay. Bu naqiblar (rahbarga yaqinlar) vazirning noiblari 
farmonidadur. Va to‘rt piyoda kamonandoz bu yetti naqibdin yiroqroq muntazir 
turarlarki, hazrat podshoxdin nechuk farmon yetkusidur. Va to‘rt kamand - arqonini bu 
to‘rt piyodag‘a beribdurlar, tokim, farmon taqozosi birla ba’zisini podshoh dargohiga tortarlar, 
va ba’zisini yiroq qilurlar. 
Va falakul kavokib - yulduzlar ul hujraning ravoqidur. Va o‘n ikki burj o‘n ikki toqidur. 
Vazirning noiblari nechand farishtadurlar. Bularning rahbari vazirkim, farishtai 
muqarrabdur. Aning darajasidin pastroqdurkim, bularning har biriga bir ilmni, ishni 
topshiribdurlar. Va yetti sayyora yetti suvoriydurkim, naqiblarga o‘xshash hamisha bu toq 
atrofini aylanur va har tokdin bir nav’ farmon ularga yetar. 
Va ul nimarsakim, anosiri arba’a atarlar, chunonchi: suv, otash, havo, tuproq - to‘rt 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy 
www.ziyouz.com кутубхонаси 
44
chokar piyodadurkim, o‘z vatanlaridin safar qilmaslar. Va to‘rt tab’ekim, chunonchi: harorat 
va burudat - sovuqlik va rutubat - xo‘llik va yubusat likdur. 
To‘rt kamanddurkim, anosiri arba’a qo‘lidadur. Masalan, vaqtiki kimarsaning holi tag‘yir 
topib, dunyodin yuz o‘girib, g‘am va anduh g‘olib, dunyo ne’mati ko‘ngliga noxush kelib, oxirat 
g‘ami anga g‘olib kelsa, tabib ayturkim, bu kasallikni molihuliyo (melanxoliya, xafaqonlik) 
atarlar. Muning iloji aftimun sharbatidur. (Qizil rangdagi giyoh bo‘lib, mazasi taxir achchiq 
bo‘lur. Uning sharbati asab va ruhiy kasalliklarga davo bo‘ladi. - M. M. A. U.) Va tib tabibi 
ayturkim, bu illat qish xavosining quruq tabiatidin bo‘lg‘ay.To bahor bo‘lib,rutubat 
anga g‘olib bo‘lmaguncha mijozi salohg‘a kelmas.Va munajjim ayturkim, bu illat 
savdoning g‘olibligidin va savdo Atoruddin paydo bo‘lur. Vaqtiki, Atorud o‘z yo‘lida 
Mirrixg‘a yaqin bo‘lsa, yaxshi emaski, bu illat paydo bo‘lur. Vaqtikim, Atorud ikki daraja 
sa’dlik martabasiga yetmaguncha bu hol o‘nglanmas. ; 
Bas, bu toifaning hammasi rost ayturlar va lekin o‘z bilganlarini ayturlar. Va ammo ul 
toifakim, hazrati Haq taolo dargohida saodatli hukm qilibdurlar, bas, ikki naqib dono 
karvonkim, ani Atorud va Mirrix atarlar. Ul kimarsa vaqtiga yetib, piyoda dargohidin havo 
piyodasiga yetkururlaryush, xushk - quruqlik kamandini dimog‘i boshiga tashlab, dunyo 
lazzatlaridin yuz o‘girib g‘am-anduh tozyonasi (qamchi) birla so‘qib (urib) irodat, talab 
jilovi birla yetaklab, hazrati Ilohiyat dargohiga haydarlar. Bas, bu ilmi tib va ilmi tabiat va 
ilmi nujumdan ermasdur. Bas, bu ilmi nubuvvat bahri rashhalaridin (tomchilar)durki, 
hamma atrof mamlakat va hamma ummol (xizmatchilar) naqib va chokarlar Allohga 
tobe’durlar. Bas, donolar bilurkim, Tangri taolo insonni nima uchun yaratibdur va 
xalqni na yerga chorlar va qaysi ishdin man’ qilur? Bas, munajjim, tabib va tabi’yun 
toifasi har so‘zkim, ayturlar, rost ayturlar va lekin hazrati podshoi asror va aning 
sipohsolorlari ahvolidin xabar topmabdurlar. 
Haq taolo bu tariqa balo va bemorlik va savdoi mehnat birla xalqni o‘z dargohiga chorlar. 
Va ayturkim, ul og‘riq ermasdur, balki, lutf, marhamatim kamandidurki, avliyolarimni ul 
kamand birla o‘z dargohimg‘a tortarman. 
Innal baloa muakkalun bil - anbiyoi summal amsolu fal amsolu. 
Haqiqatan balo muakkaldur payg‘ambarlarga, andin keyin ularga o‘xshashlarga. 
(Ya’ni, azizlarga keluvchi balo, ofatlarni Haq dargohiga chaqiruvchi vakillardur). 
Bas, bularga bemorlik nazari birla qaramagilki, bular ul toifalardindurkim: 
Mariztu fa-lam ta’udni, yo Muso! - nidosi bular haqida nozildur. Ya’ni kasal bo‘ldim, 
bas, iyodat qilmading, ey Muso! (Bu yerda: «Kasalni borib ko‘rganingda meni ko‘rgan 
bo‘larding» ma’nosida - qudsiy hadis). 
Bas, avvalgi misol odamning o‘z badaniga podshohlig‘i misolidur. Ikkinchi 
misol: Odamning o‘z badanidin o‘zga mamlakatda podshohlig‘i misolidur. Ushbu 
vajhdin bularni bilmak ham hazrati Haq taoloni tanimoq jumlasidandur. Bu 
sababdin ruh ma’rifatining unvonini avvaldin qilduk.