Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

456 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

passivləşdirən insanların beynində 30 yaşdan sonra hər gün 100000 neyron ölür. Bir sıra insanların qocaldıqda “xərifləmə”si 

də bunula bağlıdır.  

Insan hər gün özünə qulluq etdiyi kimi intellektinin də itiləşməsinin qayğısına qalmalıdır. Tədqiqatçılar sübut etmişlər 

ki, daim yeniliklər axtaran təşəbbüskar insanlar hətta 60 yaşında belə 30 yaşlı cavanlar kimi düşünə bilir. Beynin daim eyni 

bir  şeylə  məşğul olması, başqa sözlə yeknəsəqlik onun funksiyasını  məhv edir. Nəticədə,  elə adamlara rast gəlirik ki, 

onların var-dövləti həddindən artıq olsa da öz bədbəxtliklərindən daha çox  şikayətlənirlər.   

Intellektin inkişaf etdirilməsini, beynin fəallığı, çevikliyi  təkcə “Ana dilı” dərslərinin tədrisi prosesində deyil, 

bütövlükdə təhsil sistemində nəzərə almalıdır. Biz hər gün uşaqların intellektinə təsir göstərən bədii əsərlər vasitəsilə onların 

intellektinin inkişaf etdirməli,  bütün dərslərimizi onların düşüncəsinə uyğun gələn oyunlar şəklində qurmalıyıq.  

“XX  əsrin təfəkkür psixologiyası fundamental nəzəri eksperimental tədqiqartlarla  əlaqədardır. Bu tədqiqatlarda 

şagirdlərdə nəzəri təfəkkürün inkişafı və tərbiyəsi probleminə xüsusi önəm verilir. Onlar göstərir ki, tədris fəaliyyəti kvazi-

tədqiqat fəaliyyətidir. Tədris fəaliyyəti eyni vaxtda formasına və məzmununa görə nəzəri fəaliyyətdir. Nəzəri təfəkkür onun 

başlıca komponentidir. Təlim prosesində  nəzəri təfəkkürün inkişafı  və  tərbiyəsi bu gün necə  də aktualdır?! Müasir təhsil 

nəzəriyyəsinin başlıca parafrazlarından biri belədir.  

Təfəkkür problemlərini sinif məkanında araşdıranda qeyri-adi prosesin dalğalarında iki paradoksla rastlaşırıq. Bizim 

fikrimizcə, onların, informasiya əsrində öz-özünə möcüzəli görünən bu paradoksların psixoprofilaktikası təfəkkürün inkişaf 

konsepsiyasının köklü nəzəri-praktik problemidir.  

Biliyin  əsas məzmunu necə  və hansı vasitələrlə  mənimsənilir, hansı  məntiqi formada ifadə olunur? Bu sualları 

araşdıranda istər fəlsəfədə, istərsə də psixologiyada təfəkkürün iki tempini-empirik və nəzəri təfəkkürü ayırd edirlər. 

Empirik və  nəzəri təfəkkür hansı  məziyyətlərlə bir-birindən seçilirlər? Müxtəlif xüsusiyyətlərlə. Lakin onlardan bu 

xüsusilə əlamətdardır: empirik təfəkkür sadəcə olaraq hadisəni, nəzəri təfəkkür isə mahiyyəti əks etdirir. 

- Mahiyyət səbəb, struktur-funksional və genetik münasibətlərin sistemi kimi özünü göstərir. Bu mürəkkəb 

münasibətlər sistemi artıq sadəcə olaraq müşahidə yolu ilə ayırd etmək mümkün deyildir.  

- Bu zaman insan dərk olunan obyektlərin daxili əlaqə və münasibətlərini təhlil (analiz) və tərkib (sintez) yolu ilə tədqiq 

edir və onların “çoxcəhətli xüsusiyyətlərini vəhdətdə”  əks etdirir. Empirik təfəkkürdən fərqli olaraq nəzəri təfəkkürdə 

anlayışların əmələ gəlməsi üsulları bambaşqadır. Onlar zahiri əlamətlərinə görə, oxşar əşyaların müqayisəsi yolu ilə deyil, 

öyrənilən sistem üçün səciyyəvi olan mühüm əlaqələrin, müəyyən bir sistemin daxilində isə bu əlaqələrin funksiyalarının 

təhlili və  tərkibi yolu ilə yaradılır. Bu isə refleksiyanı-təhlil və  tərkibin vasitələrini və onların nəticələrini tənqidi  şəkildə 

qiymətləndirməyi nəzərdə tutur.  

Nəzəri təfəkkür səviyyəsində insan artıq dünyanı sözün əsl mənasında elmi ölçülərlə izah edir. Özünün bu 

xüsusiyyətlərinə görə  nəzəri təfəkkür empirik təfəkkürdən kəskin surətdə  fərqlənir və  təfəkkürün elmi-texniki inqilab 

dövründə xüsusi əhəmiyyət kəsb edən başlıca növlərindən biri sayılır.”  

Ağlı necə məşq etdirmək olar? Bu sual müasir təhsilin qarşısında dayanan əsas vəzifələrdən biridir.  

V.Suxomlinski uşaq beynindəki zərif, həssas neyronların inkişaf dinamikasını göstərərək qeyd edir ki, balacanı 

düşündürmək üçün onun beyin yarımkürələri qabığının neyronlarının müəyyən qrupu ətraf aləmin obrazlarını (şəkillərini, 

predmetlərini, hadisələrini, sözlərini) qavrayır və siqnallar ən incə sinir hüceyrələri vasitəsilə gedir.  

“Neyronların sinir enerjisinin belə heyrət ediləcək sürətlə keçməsi məhz bizim fikir adlandırdığımız hadisədir, - uşaq 

düşünür... Uşaq beyninin hüceyrələri o qədər zərifdir, qavrayış obyektinə o qədər həssas reaksiya verir ki, qavrayış  və 

dərketmə obyekti yalnız görülə bilən, eşidilə bilən, toxunula bilən obraz olduqda onlar normal işləyə bilir. Təfəkkürün 

mahiyyəti fikrin səmtini dəyişməsidir; bu dəyişmə yalnız o zaman mümkündür ki, uşağın qarşısında ya əyani, real obraz 

olsun, ya da o qədər parlaq yaradılmış sözlü obraz olsun ki, uşaq, haqqında danışılanı sanki görmüş, eşitmiş, hiss etmiş 

olsun (nağılı uşaqlar ona görə belə çox sevirlər)”.  

Yaradıcı şəxsiyyət yetişdirmək üçün ; 

1. Yaradıcı və müstəqil düşünmə qabiliyyətini aşkara çıxarmaq; 

2. Fəallığı və marağı üzə çıxarmaq; 

3. Müstəqil olaraq şagirdlərin biliklərə yiyələnmək bacarığını müəyyən etmək; 

4. Təşəbbüskarlığı alqışlamaq- lazımdır. 

Belə bir şəxsiyyətin tərbiyəsi  üçün yeni dövrdə təlimin vəzifələri  şagirdlərə bilik və bacarıqların aşılanmasını təmin 

etməkdir. Şagirdlərin məlumatı müstəqil olaraq toplamaları, tənqidi təhlil etmələri, qiymətləndirmələri, nəticə çıxarmaları 

vacibdir.  

 

 

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

457 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

İBTIDAİ SINIF MÜƏLLİMİ HAZIRLIĞININ AKTUAL MƏSƏLƏLƏRİ  

 

Gültəkin ABDULLAYEVA 

ADPU 

[e-mail] 

 

Elmin, texniki tərəqqinin hərəkətverici, idarəedici qüvvəsi olan gəncliyi yetişdirmək məktəbin başlıca məqsədidir. 

Informasiya bolluğu  şəraitində yaşayan gəncin öz yerini harada tapacağı, fəaliyyətini necə quracağı hamını düşündürür. 

Şagirdlərlə  əqli keyfiyyətlərin inkişafı  və  təkmilləşməsi, təfəkkürün formalaşması üzrə  iş aparmadan onlarda fəal həyat 

mövqeyinin tərbiyə edilməsi çox çətindir. Qlobal iqtisadi böhran şəraitində müstəqil və  tənqidi düşünmək, dəyişən həyat 

şəraitinə tez reaksiya vermək, öz peşə fəaliyyətini effektiv şəkildə yerinə yetirmək, qarşıya qoyduğu məqsədlərinə çatmaq 

və s. tələblərə əməl etmək üçün, insan özünü və həyat bacarıqlarını inkişaf etdirməlidir. Bu cür inkişafın və özünüinkişafın 

vacib şərti təhsildir. Ona görə də bir çox tədqiqatçılar belə bir qənaətə gəlirlər ki, təhsil prosesi insanın bütün həyatı boyu 

davamlı olmalıdır.Fasiləsiz təhsil konsepsiyasına  əsasən (bağça, məktəb, ali təhsil müəssisəsi və s.) hər bir sahənin  əsas 

məqsədi insanı bir şəxsiyyət, cəmiyyətin subyekti, ölkə vətəndaşı kimi inkişaf etdirməkdir.  

Müəllim hazırlığına orta məktəbdən başlanmaldır. Pedaqoji peşəyə meyl göstərənlər məhz bu dövrdə 

müəyyənləşdirilməlidir. Təəssüf ki, bu gün “yaxşı” və “zəif” müəllim anlayışları hələ də işlədilir. “İşləyə-işləyə” öyrənəcək 

yanaşması  təhsilimiz üçün böyük təhlükədir. Müəllimin sinfə daxil olduğu ilk gündən pedaqoji fəaliyyətini uğurla qura 

bilməsi üçün mühüm bacarıqlara və müəyyən təcrübəyə malik olmalıdır. Belə ki, müəllim olmaq istəyən abituriyentin 

qabiliyyəti, xarici görünüşü,  şəxsiyyəti, fiziki sağlamlığı, bu sənəti düzgün seçib-seçməməsi, mədəniyyəti, həvəs və 

yaradıcılıq səyinin olması, pedaqoji səriştəsi, psixoloji hazırlığı,  ən  əsası isə ibtidai sinif müəllimi olacaq gənclərin xətti, 

orfoqrafik savadı, şifahi nitqi, mütaliəsi, səsi, əl qabiliyyəti və s. keyfiyyətləri nəzərə alınmalıdır. 

Şübhə yoxdur ki, öyrənənin inkişafında öyrədənin rolu əvəzsizdir. Müəllim yalnız hazır bilikləri verməklə 

kifayətlənməməli, şagirdlərin şəxsiyyət kimi inkişafına şərait yaratmalı, onlarla əməkdaşlığa, qarşılıqlı hörmət və anlaşmaya 

üstünlük verməli,  şagirdləri fəallaşdırmalı, təlimi onun maraq və  tələbatına uyğun qurmalıdır. Öyrədən məsləhətçi, 

istiqamətverən rolunda olmalı,  şagirdlərin  şəxsiyyətinə hörmət etməli, tədris fəaliyyətində humanizm prinsiplərinə 

əsaslanmalı, “subyekt-subyekt” münasibətlərini rəhbər tutmalıdır. Bu günün müəllimi tərbiyəçi-müəllim funksiyasını yerinə 

yetirməklə yanaşı, tədqiqatçı olmalı, öz fəaliyyətində  təlim-tərbiyə prosesinə yaradıcı yanaşmalı, təlimin yeni məzmunu, 

prinsipləri, metod və vasitələrini tətbiq edə, onları  ənənəvi üsullarla əlaqələndirə bilməli,  İKT-dən istifadə etməyi 

bacarmalıdır. 

Təhsil müəssisələrində  təlimin keyfiyyətinin təkmilləşdirilməsi müəllimin hazırlığından asılıdır. Təbii ki, başqalarını 

öyrətmək üçün daim özünü təkmilləşdirmək lazımdır. Müəllim təkcə  tədris etdiyi fənni və onun tədrisi metodikasını 

bilməklə kifayətlənməməli, hərtərəfli inkişaf etmiş şəxsiyyət olmalıdır. Müasir müəllim elə olmalıdır ki, dövrün tələblərinə 

cavab verməklə yanaşı, öz şagirdlərinin tələblərinə cavab verə bilsin. Hər bir pedaqoq peşə hazırlığının səviyyəsini 

müntəzəm olaraq kurs hazırlığı, seminar, praktikumlar, müsabiqələr vasitəsilə artırmalıdır. 

Müasir metodika və texnologiyalardan yaradıcılıqla istifadə olunan hər bir dərs, praktik məşğələ yüksək nəticə verir. 

Belə bir şəraitdə aparılan dərs ilk növbədə  hər bir şagirdin fərdi xüsusiyyətləırini nəzərə almağı  tələb edir. Pedaqoji 

fəaliyyətin əsas və həlledici qüvvəsi kimi şagirdin özü, onun şəxsiyyyəti və bacarığının inkişafı nəzərdə tutulur. Pedaqoji 

yaradıcılığın həyata keçirilməsi prosesində müəllimin özü də inkişaf edir ki, bu da onun fəaliyyətində yeni keyfiyyətlərin 

meydana çıxmasına gətirib çıxarır. 

Bəzən müəllim kifayət qədər nəzəri peşə bilikərinə malik olmasına baxmayaraq, praktik fəaliyyətində yüksək nəticələr 

əldə edə bilmir. Bu zaman müvəffəqiyyət  əldə etməyə, habelə peşə bacarıqlarının yüksəltməyə imkan verən pedaqoji 

faktorlara diqqət yetirmək  lazım gəlir. Peşə bacarıqlarının inkişafının əsas faktorları müəllimin reflektiv mövqeyidir; onun 

fasiləsiz təhsil sisteminə bağlılığıdır. Müəllimin reflektiv mövqeyi bütövlükdə  təhsil prosesinin keyfiyyətinə  təsir edən 

mühüm faktordur. Müəllim elə şərait yaratmalıdır ki, şagird intellektual və yaradıcı qabiliyyətini inkişaf etdirə bilsin və öz 

biliklərini, bacarıq və  təcrübəsini müxtəlif həyati situasiyalarda tətbiq etməyə hazır olsun. Hər bir müəllimin işinin  əsas 

məqsədi şagirdlərin intellektual və yaradıcı qabiliyyətini, onların mənəvi və vətəndaşlıq keyfiyyətlərini inkişaf etdirməkdir. 

 

 

 

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

458 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

QİYMƏTLƏNDİRMƏNİN MAHİYYƏTİ VƏ PEDAQOJİ –PSİXOLOJİ  XÜSUSİYYƏTLƏRİ 

 

Ayşə QULİYEVA 

Qafqaz Universiteti

 

[e-mail]

 

 

Şagirdlərin təlim fəaliyyətindəki müvəffəqiyyətləri kəmiyyət və keyfiyyət göstəriciləri ilə  səciyyələnir ki,bunlar da 

şagird nailiyyətinə verilən qiymətlərdə öz əksini tapır. Qiymət-şagirdin verilmiş tapşırığı nə dərəcədə yerinə yetirməsinin, 

təlim prosesindəki fəaliyyətinin göstəricisidir. Şagird nailyyətinin qiymətləndirilməsi məsələsi tarixən dünya pedaqoqlarını 

düşündürmüş,bunun üçün vahid bir sistemin yaradılmasına bir çox cəhdlər edilmişdir.Lakin, bu barədə vahid bir qərar 

alınmamışdır.1917-ci ilə  qədər Rusiyanın bir çox məktəblərində  şagirdlərin bilik və bacarıqlarını qiymətləndirmək üçün 

"kafi" və ya "qeyri-kafi" kimi sözlərə müraciət edilmiş, bu məqsədlə bəzən yazılı xasiyyətnamələrdən istifadə olunmuşdur. 

Sonralar Rusiyada və eləcə  də Azərbaycanda qiymətləndirmə  rəqəmlərlə aparılmağa başlanmış, bunun üçün altı ballıq 

(0,1,2,3,4,5) qiymətləndirmə sistemindən istifadə olunmuşdur. Sovet hakimiyyəti illərində  sıfır rəqəmi qiymətləndirmə 

sistemindən çıxarıldı  və  təhsil müəssisələrində beş ballıq sistemə keçid baş verdi.Tədricən bir rəqəmi də müəllimlər 

tərəfindən az istifadə olunmağa başlandı  və beş ballıq qiymətləndirmə sistemi dörd ballıq sistemlə  əvəz olundu. 1950-ci 

ildən sonra dörd ballıq sistemdə də müəyyən dəyişikliklər özünü göstərdi. Belə ki,dörd ballıq sistem olmasına baxmayaraq 

müəllimlər "2" rəqəmindən demək olar ki, istifadə etmir, bu isə faktiki olaraq beş ballıq sistemin üç ballıqsistemlə  əvəz 

olunması demək idi . Beləliklə, dörd-beş qiymətləri ilə oxuya bilməyən  şagirdlər üçün bu şkala iki ballı oldu. Bu cür 

qiymətləndirmə sistemi isə  şagirdlərin fəaliyyətinə stimullaşdırıcı  təsir etmək  əvəzinə onlara mənfi təsir göstərirdi. Belə 

ki,üç ilə dörd arasındakı pillə  əksər  şagirdlər üçün keçilməz bir sədd olurdu. Buna görə  də  bəzi müəllimlər beş ballıq 

şkalaya "plyus","minus" əlavə etməklə qiymətləndirmə aparırdılar. Bunu etməkdə  məqsəd isə beş ballıq sistemdə 

stimullaşdırıcı yolları axtarıb tapmaq olmuşdur. Lakin, həmin müəllimlərə on yaxud yüz ballıq sistem təklif olunsaydı belə, 

onlar yenə də həmin sistemlərə "plyus","minus" işarələrini daxil edərdilər. Buna görə də mövcud qiymətləndirmə sistemini 

dəyişdirməyə səy göstərməkdənsə,həmin sistemdən düzgün istifadə etmək daha məqsədəuyğun olardı. Qiymətə, şagirdin işi 

ilə əlaqədar olan çox və müxtəlif göstəricilər daxil olur. Bunlar aşağıdakılardır: 

- bilik, bacarıq və vərdişlərin həqiqi vəziyyətinə dair yoxlamanın nəticələri; 

- biliyin məntiqi və ardıcıl nitqlə dəqiq və mükəmməl ifadə olunması; 

- təlim prosesi zamanı əldə olunan bilik,bacarıq və vərdişlərin praktikaya şüurlu surətdə tətbiq edə bilmək bacarığı; 

- keçilmiş mövzuya dair əlavə mənbələrdən məlumatların toplanması; 

- müstəqillik, təşəbbüskarlıq və işə yaradıcı münasibət; 

- ev tapşırıqlarının yerinə yetirilməsi. 

Hər fənn özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir. Bu xüsusiyyətlərə uyğun olaraq ayrı-ayrı fənlərdən şagirdlərin bilik və 

bacarıqlarını qiymətləndirməyin meyarları  işlənmiş  və müəllimlərin istifadəsinə verilmişdir. Bununla yanaşı bütün fənlər 

üzrə şagirdlərin bilik və bacarıqlarına aid olan göstəricilər vardır ki,həmin gösrəricilərə əsasən beş ballıq qiymətləndirmə 

sistemində şagirdlərin qiymətləndirilməsi aşağıdakı kimi aparılır. 

  Şagird proqram materialını tam mənimsədikdə,mövzuya aid biliklərini əməli işə tətbiq etməyi bacardıqda,məntiqli 

nitqə malik olduğunu nümayiş etdirdikdə,davranışında heç bir qüsura yol vermədiyində "5" qiyməti yazılır. 

  Şagird proqram materialını şüurlu surətdə qavradıqda,biliklərini əməli işə tətbiq etməyi bacardıqda,lakin nitqində 

və davranışında nöqsanlara yol verdikdə "4" qiyməti yazılır. 

  Şagird proqram materialını  əsasən mənimsədikdə,biliyini  əməli işə  tətbiq etməyi bacarmadıqda,nitqində  və 

davranışında nöqsanlara yol verdikdə o, "3" qiyməti ilə qiymətləndirilir. 

  Şagird proqram materialını bilmədikdə,müəllimin mövzu ilə bağlı suallarına suallarına inamsız cavab 

verdikdə,davranışında və nitqində ciddi nöqsanlara yol verdikdə şagird "2" qiyməti ilə qiymətləndirilir. 

  Şagird proqram materialını tamamilə bilmədikdə,oxumaq üçün heç bir səy göstərmədikdə,davranışında qüsurlu 

nöqsanlara yol verdikdə isə "1" qiyməti yazılır. 

Şagird nailiyyətinin qiymətləndirilməsi  ənənəvi olaraq onların  əldə etdikləri bilik, bacarıq və  vərdişlərin kəmiyyətcə 

qiymətləndirilməsinə  əsaslanır. Lakin şagirdlərin təlimin nəticələrini müəyyən edən  şəxsi keyfiyyətlərinin 

qiymətləndirilməsi sistemi mövcud deyildir.Buna baxmayaraq təlimin məqsədlərinin əks olunduğu sənədlərdə təlim-tərbiyə 

prosesində formalaşmalı olan müxtəlif  şəxsi keyfiyyətlərdən bəhs olunur.Bu onunla əlaqədardır ki,şəxsi keyfiyyətlərin 

qiymətləndirilməsi praktiki olaraq çətin bir məsələdir. Bununla belə təlim prosesinin yekunları haqqında tam məlumat əldə 

etmək üçün şagirdlərin  şəxsi keyfiyyətlərinin qiymətləndirilməsi olduqca mühüm məsələdir. Buna görə  də  məktəblərdə 

psixoloji xidmətin üzərinə böyük vəzifələr düşür.  Şagird nailiyyətinin qiymətləndirilməsinin müxtəlif formaları mövcud 

olmuşdur.  Ənənəvi təlimdə  şagird nailiyyətinin qiymətləndirilməsi üçün istifadə olunan əsas formalar yoxlama yazı 

işləri(yaxud testlər) və  şifahi cavablar olmuşdur.İki qiymət növündən istifadə edilmişdir:cari və yekun qiymət. Cari 

qiymətin aparılmasında məqsəd ayrı-ayrı mövzu və bölmələrin şagirdlər tərəfindən nə dərəcədə mənimsənildiyini yoxlamaq 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

459 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

olmuşdur.Yekun qiymət isə  tədrisin nəticələrinin ümumiləşdirmək məqsədilə aparılmışdır. Nəticəyönümlü təlimdə isə 

qiymətləndirmə nisbətən başqa cür aparılır.Belə ki,burada şagird nailiyyətinin qiymətləndirilməsi  şagirdlərin biliklərə 

yiyələnmək,onlardan istifadə etmək,nəticə çıxarmaq bacarıqları haqqında məlumatların toplanması prosesi kimi qəbul edilir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şagird nailiyyətinə verilən qiymətin 

pedaqoji və ictimai əhəmiyyəti müəllimin bu işə böyük məsuliyyətlə yanaşmasını tələb edir.Qiymətləndirmə aparılan zaman 

şagirdin psixi və fiziki vəziyyətinin, cavab vermək üçün onun ümumi hazırlığının da nəzərə alınması lazımdır. Müəllim 

şagirdin cavab verməyə hazır olmadığına, lazımi səviyyədə cavab verə bilməyəcəyinə  əmin olduğu hallarda,onun 

müvəffəqiyyətinə qiymət verilməsi məqsədəuyğun hesab olunmur. Müvəffəqiyyətə qiymət qoyulması şəraiti nə müəllimi, 

nə də şagirdi əsəbləşdirməyən sakit və xeyirxahlıq şəraiti olsa daha məqsədə uyğun olar

.  

 

 

EĞİTİMDE DOĞRU  ELEŞTİREL BAKIŞIN ÖĞRETİLMESİ 

 

İlhami ATMACA 

Qafqaz Üniversitesi 

İatmaca25@hotmaıl.com 

 

Eğitimin temel  hedeflerinden biri de kendisine tabi olan, almaya ve öğrenmeye açık hale getirilmiş  kitleye; düşünmeyi, 

iyiyi kötüden ayırt edebilmeyi , hayatı , kendi ve başkalarının  davranışlarını kritiğe tabi tutabilmeyi, değerlendirmelerden  

elde ettiği sonuçlardan  faydalanmayı ve bunu bir ömür boyu devam ettirebilmeyi sağlamaktır. Tecrübe denen şey de 

insanın gerek kendi gerekse başkalarının  hayatlarından gözlem ve değerlendirmeler sonucunda elde ettiği  kazanımlardır.  

Kritik etmek hayata sadece eleştirel bakmak şeklinde de algılamamalı. Güzel ve doğru olanları görmek ve ona göre bir 

hayat kurma geyesi aslında tetkikçi eleştirme anlayışının temel felsefesi olmalı. Sağlam bir tenkit düşüncesiyle insan varlık 

ve hadiseler arasındaki münasebettlere de muttali olur. Hayatı ve eşyayı kanun ve kaideleri  sistem ve fikirleri daha sağlıklı 

yorumlama becerisi kazanır. Taklitçi ve körü körüne teslimiyetcilik anlayışı gelişmenin  yükselmenin  ve benimsemenin 

önünde büyük bir engeldir.  Olaylara geniş bir nazarla bakılmalıdır. Hadiselerin tesirinde kalmadan buradan insanlık adına 

ne çıkarılabilir diye düşünmelidir. Hurdacı bir harabeye girdiğinde oradaki değer ifade eden ne varsa onu almaya çalışır 

oranın estetiği ve  yaşanılabilirliği ile ilgilenmez. Unutmamak gerekir ki her düşüncenin, görüşün, fikirin, imkanın ve 

sistemin insanlık adına vereceği küçükte olsa bir faydası  vardır. Bu nazarla bakılabilirse  her iş ve hadiseden, düşünce ve 

fikirden  insanlık adına bir artı değer oluşturulabilir. Her türlü eleştirel düşüncede  maksat hakikate ulaşmak olmalı. Bu 

anlayışın oluşturulması işi küçük yaşlarda ele alınmalıdır. Aile müspet kritik etme  husunda  gerek okul  öncesinde gerekse 

okul sürecinde öğretmenin  vereceği  bu duygu ve dünceye destek olmalıdır. Eğitimciler müspet ve insaflı eleştirel 

düşünceyi yetiştireceği neslin en büyük kazanımlarından biri olarak görmelidir. 

Tenkide  tabi tutma  düşüncesi  her türli pozitif ilmin inkişafında bir ölçü olduğu gibi aynı zaman da sosyal, psikolojik, 

kültürel ve ahlaki  erdemlerin kazanılması ve yüceltilmesinde de temel  kaynaklardandır. Öğrencilerimizde kritik edebilme 

düşüncesini oluşturabilmek için önce öğretmenin bu düşünceye açık olması, demokratik bir ortam oluşturması gerekir.  

Sınıf  şartlarını    öğrenciler arası münasebetleri buna göre tanzim etmeli insana ve onun düşüncesine saygı gösterebilmeyi 

öğretmesi gerekir. Eğitimci  yanlışları karşısında geri dönebilme faziletine  sahip  olmalıdır. Unutulmamalı ki öğretmen 

yapıcı ve yerinde eleştirilere açık ise yetiştireceği öğrencileri de öyle  olacaktır. 

Geleceğin dünyasınada söz sahibi bir toplum yetiştirmek istiyorsak, öğrencilerimize medenice, kendinden başlayarak 

dışa doğru hayatı insafla  kritik etmeyi, müspet hareket edebilmeyi hayat felsefesi haline getirmelerini sağlamalıyız. 

İnsandaki dengeli bir özgüven duygusuda ancak böyle teşekkül edecektir. Kritik etme düşüncesine kendi  fiil ve 

davranışlarından  başlamayan hep dışarıda yanlış ve eksik aramaya kalkar. Oysa insan kendisinin savcısı olabilmeyi de 

bilmelidir. 

Bugün bir çok insanımız olaylar arasındaki münasebetleri sağlıklı kuramadıkları için görmeleri gereken  büyük resmi 

hiçbir zaman görememekte, ayrıntı ve teferruatta boğulmaktadır. Büyük düşünüp yüksek ideal ve hedefler 

oluşturamamaktadır. Lokal , günübirlik hadise ve işlerle ömrünü israf  etmektedir.  Yeterince mutlu ve başarılı bir birey de 

olamamaktadır. Eğitimcilerimiz ideal bir insan yetiştirebilmek için yüksek bir ilmi birikimle, inançla, aşkla, sabırla, eşya ve 

hadiseleri, ilmi eserleri ve kainat kitabını tetkik etmeli, kollektif şuurla  tecrübe ve birikime önem vererek  “riyazi düşünce” 

eşliğinde sanatın penceresinden bakarak mutlu bir topluluk oluşturma gayreti içinde olmalıdır. 

 

 

 

 

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

460 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

ИНТЕГРИРОВАННЫЙ УРОК КАК СРЕДСТВО ПОЗИТИВНОЙ МОТИВАЦИИ                   

В ОБУЧЕНИИ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ 

 

Самира МЕЛИКОВА 

Бакинский Славянский Университет 

Педагогика и методика начального образования 

Доц. Д.Б. Джавадова 

[e-mail]

 

 

На сегодняшний день перед современной педагогической наукой стоит проблема повышения интереса школь-

ников к учебе. Одной из причин потери интереса является не всегда пригодность традиционных приемов обучения 

для  современных  школьников,  ведь  у  учеников  сегодня  сильно  развито  чувство  самосознания  и  собственного 

достоинства,  они  о  многом  имеют  представление,  поэтому  занятия,  базирующиеся  на  авторитарном  режиме, 

бездоказательных  утверждениях,  вызывают  лишь  досаду    и  скуку.  Это  послужило  причиной  для  преподавателей 

искать новые методы и средства, которые способствовали бы развитию интереса к предмету. 

Последние годы  отличаются поисками  и  использованием активных  методов, которые позволяют  значительно 

повысить эффективность обучения. 

С развитием методики в частое употребление входит и новая терминология. Поэтому неудивительно, что и в 

методике преподавания время от времени появляются такие слова-названия как  “технология учебного процесса”,  

“методист-исследователь”, “мультимедийные  средства”“ИКТ”  и  т.д.  Одной  из  последних  новаций  такого  рода 

является интеграция учебного процесса. Великий чешский педагог Ян Амос Каменский писал: «Все, что находится 

во взаимной связи, должно преподаваться в такой же связи». 

Латинское слово «integratio» принято к употреблению в 2 значениях: 

1.  процесс  взаимного  приспособления  и  объединения  национальных  хозяйств  двух  и  более  государств  с 

однотипным общественным строем; 

2.  объединение в целом каких-либо частей, элементов. 

Исходя из вышесказанного, интеграция в методике преподавания – это процесс приспособления и объединения 

определенных элементов или частей разных видов учебной деятельности в единое целое при условии их целевой и 

функциональной однотипности. 

 Идеей интеграции обучения является то, чтобы дать молодому поколению целостное представление о природе, 

обществе  и    своем  месте  в  них.  А  для  формирования  этого  представления  необходимо  формирование 

интегративного  сознания,  т.е.  такого  рода  сознания,  которое  заключается  в  способности  человека  воспринимать 

действительность как совокупную целостность каких-либо частей, связанных между собой.    

Практика показывает, как трудно осуществлять эти связи, как часто школьник «за деревьями не видит леса». 

Интегрированные  уроки  могут  проводиться  в  форме  экскурсий,  ролевых  игр,  бесед  и  пр.  На  интегрированных 

уроках  используются  такие  способы  воздействия  на  учащихся  как  театр,  видео-художественный,  музыкальный 

ряд, телевидение, чтение и показ документов эпохи. 

 Но  не  все  уроки  приемлемы  для  интеграции.  В  основе  интегрированных  уроков  должна  быть  близость 

содержания  ведущих  тем  разных  предметов  и  их  логическая  взаимосвязь.  Например,  русский – литература, 

литература – природоведение,  математика – природоведение,  и  др.  Но  эти  уроки  нельзя  проводить  часто,  они  

теряют  свою  новизну  и  это  снижает  интерес  учащихся  к  урокам  такого  рода.  Наиболее  благоприятны  для 

интеграции  уроки  литературы,  музыки,  ИЗО.  Именно  на  интегрированных  уроках  у  учеников  развивается 

абстрактное  мышление,  формируются  эстетические  чувства,  любовь  к  родному  языку,  литературе,  природе, 

музыке, расширяется кругозор. 

Интеграция  в образовании  необходима,  т.к.  у  современных школьников  из-за множества учебных дисциплин 

формируется фрагментарность мировоззрения и трудности с адаптацией в современном интегрированном мире. 

Интеграция  должна  проводиться  постепенно,  от  внутрипредметной  к  межпредметной.  Подготовка  к  урокам 

такого рода кропотлива. А для этого  преподаватель: 

1.  должен в полной мере владеть содержанием своего предмета; 

2.  хорошо знать содержание учебного предмета, с которым будет интеграция; 

3.  уметь создать для себя единую картину мира, единое пространство; 

4.  если же урок проводится несколькими учителями-предметниками, то между ними важна психологическая 

связь, должно быть взаимопонимание с полуслова. 

Интегрированный  урок  должен  быть  построен  таким  образом,  чтобы 60-80% учебного  времени  занимало 

творчество учащихся.