Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

127 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

Ni/kizelqur və NiCr

2

O

3

/C katalizatorları iştirakı ilə n-heksanın hidroizomerləşməsi prosesinin  

göstəricilərinin zamandan asılılığı 

 

 

 

a)                                                                                   b) 

Şəkil 1.  1 – 2-metilpentan və 3-metilpentan; 2 – 2, 2-dimetilbutan və 2,3-dimetilbutan; 3 – konversiya 

 

Şəkil 1,a-dan göründüyü kimi  Ni/kizelqur katalizatoru üzərində 250 

o

C-də 1 saat ərzində izomerlərin yekun çıxımı 35,8 

%-dən 4 saat ərzində 38,6 %-ə  qədər artmışdır. Konversiya isə uyğun olaraq 67,9 %-dən 71,8 %-ə  qədər artmışdır. 

İzomerlərin maksimal çıxımı (38,6 %) və ən yüksək konversiya (71,8 %) 4-cü saatda müşahidə olunur.  

Şəkil 1,b-dən görünür ki, NiCr

2

O

3

/C katalizatoru üzərində 250 

o

C-də 1 saat ərzində izomerlərin yekun çıxımı 37,0 %-

dən 4 saat ərzində 36,8 %-ə  qədər azalmışdır. Konversiya isə uyğun olaraq 69,0 %-dən 69,3 %-ə  qədər artmışdır. 

İzomerlərin maksimal çıxımı 3-cü saatda (38,4 %), ən yüksək konversiya isə 2-ci saatda (75,7 %) müşahidə olunur. Buradan 

belə bir nəticəyə  gəlmək olar ki, Ni/kizelqur katalizatoru üzərində izomerlərin çıxımı NiCr

2

O

3

/C katalizatoruna nisbətən 

daha yüksəkdir.  

Nikel tərkibli katalizatorlar üzərində n-heksanın hidroizomerləşmə prosesini daha dəqiq təyin etmək üçün müqayisəli 

tədqiqat aparılmışdır. Müqayisə üçün eyni temperaturda (200 

0

C-də) müxtəlif H

2

: n-C

6

H

14 

nisbəti (2 : 1 və 3 : 1) 

götürülmüşdür. Yuxarıda göstərilən qaydada hər iki katalizator üzərində  tədqiqatlar aparılmışdır. Alınmış  nəticələr 

aşağıdakı cədvəldə göstərilmişdir

. 

 

Cədvəl 1. Nikel tərkibli katalizatorlar üzərində n-heksanın hidroizomerləşməsinin müqayisəli təhlili  

Göstəricilər Katalizator 

 

Ni/kizelqur NiCr

2

O

3

/C 

H

2

 : n-C

6

H

14

 

2 : 1 

3 : 1 

2 : 1 

3 : 1 

İzomerlərin çıxımı, % küt. 

34,6 

37,0 

34,0 

36,7 

Konversiya  

60,6 

68,7 

59,1 

67,5 

 

Cədvəldən göründüyü kimi, hər iki katalizator üzərində H

2

 : n-C

6

H

14 

= 3 : 1 olduqda izomerlərin çıxımı və konversiya 

yüksəkdir. Əksinə H

2

 : n-C

6

H

14 

= 2 : 1 olduqda isə izomerlərin çıxımı və konversiya aşağıdır. 

Beləliklə, aparılmış tədqiqatlar göstərir ki, n-heksanın hidroizomerləşməsi prosesi üçün optimal şərait T = 200 

o

C 

olduqda H

2

 : n-C

6

H

14 

= 3 : 1 hesab olunur. Bu zaman izomerlərin çıxımı və xammalın konversiyası hər iki katalizator üçün 

məqsədəuyğun hesab edilə bilər. 

 

ƏDƏBİYYAT 

1.  E.T.Zeynalov. Nikel tərkibli katalizatorlar üzərində heksanın izomerləşməsi. H.Əliyevin anadan olmasının 90 

illiyinə həsr olunmuş “Azərbaycan 2020: neft-qaz sənayesinin inkişaf perspektivləri” adlı elmi-praktiki konfrans, 

2-7 may 2013, Bakı. 

2.  Н.А.Закарина, Л.Д.Волкова, А.М.Аутанов, Н.А.Корнаухова. Изомеризация н-гексана на никельсодержащих 

цеолитных катализаторах. Нефтехимия, №3, 2005. 

3. В.Г.Степанов,  Л.П.Пословина,  Ю.В.Малоземов.  Гидроизомеризация  н-гексана  на Pd-содержащих  цеолитах 

различных типов. Нефтехимия, Т.42, № 6, 2002. 

 

 

 

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1

2

3

4