Microsoft Word Materiallar Full

Ş

də PXB-lərin 

5

 ECD2 B, Back Signal (EC

RNATIONA

              

və təbii şəraitd

dırılmadır [1].

dioksinlər ayrı

ə son məhsul 

izmlərin təsiri

sullardan sayı

lunu oynayan 

sində korrozi

çün ən effekti

  məhdudlaşd

mlarını əvəz et

ndensləşmə  p

um-hidroksid i

nı molekulda

ına nail olmaq

yağlarının təm

si mühüm akt

məhlulunun h

upelco) və  h

ə aparılmışdır

əkil 1. Qaz X

qarı

ümumi qatılığ

10

CDSTD\ECDSTD000075.D)

L SCIENTIF

də çox çətin p

.Lakin bu zam

ılır. Mikroorq

kimi su, karbo

nə qarşı davam

ılır [3]. Çünki

məhsullara çe

iyanı sürətlən

iv katalizator p

dırır. PXB-lər

tməklə onları 

prosesləri üçü

ilə reaksiyalar

a xlor atomla

q olmur. 

mizlənməsinə

tuallıq  kəsb  e

hazırlanması ü

heksandan ist

r.  Şəkil 1-də

Xromatoqrafı (A

ışığının (100 m

ğının udulma d

15

)

 13

.167

 15.2

89

 16

.935

17

321

FIC CONFER

125 

parçalanırlar. 

man tam yanm

qanizmlərin işt

on qazı və xlo

mlıdırlar. PXB

i bu proses nə

evrilə bilər. L

ndirən hidrog

palladium hes

rin utilizasiya

hidroksi- və

ün xammal k

rı nəticəsində

arının sayı  az

 radiolitik üsu

edir. Tədqiqat

üçün tərkibind

tifadə olunm

ə PXB-lərin 

Agilent Techn

mkq/l)  standa

dozasından as

20

 17

.321

 17.9

06

 21.0

56

RENCE OF Y

 

PXB-lərin uti

ma getmir və n

tirakında (bio

or alınır [2]. L

B-lərin zərərs

əticəsində hal

akin kifayət q

gen-xloridin 

sab olunur, lak

ası üçün istif

ya alkoksi-tö

kimi istifadə

 əvvəlcə etok

zaldıqca  əvəz

ulların tətbiqin

t  işində PXB

də 12 PXB ola

muşdur.Nümun

bu xromatoq

nologies 7820

art xromatoqra

sılılıq qrafiki v

25

 23

.9

90

 24

.778

 25

.060

 26.3

45

YOUNG RES

        18-19 A

ilizasiyası üçü

natamam oksi

oloji üsul) mo

Lakin molekul

izləşdirilməsi 

ogenüzvi birl

qədər aktiv və

alınması  bu

kin qiymətili m

fadə olunan 

örəmələrə çevi

etməkdir [4

ksi-, daha sonr

etmə  də  çəti

ni araşdırmaq 

B-lərin heksan

an standartdan

nələrin analiz

qrafda çəkilm

0A) ilə çəkilm

amması. 

verilmişdir. 

30

3

 29.1

77

 31

.564

SEARCHER

April 2014, B

ün istifadə olu

idləşmə məhsu

lekulunda az 

lunda 5 və dah

məqsədilə ka

əşmələr toksi

stabil kataliza

u üsulun pra

metal olması o

kimyəvi met

irmək, alınan 

4]. PXB-lərin

ra isə hidroks

nləşir və  nət

məqsədilə PX

nda  məhlulunu

n (CEN PCB 

i Qaz Xrom

miş standart x

miş 12 PXB 

 

35

40

RS 

aku, Azerbai

unan ənənəvi 

ulları, hətta P

sayda xlor at

ha çox xlor at

atalitik hidrog

ki olmayan b

atorların alınm

aktiki istifadə

onun bu məqs

todlardan biri

məhsullardan

n dimetilsulfo

i-törəmələr al

ticədə  bütün 

XB-lərin radia

unradioliz pro

Congener Mi

matoqrafı (Ag

xromatoqramm

 

min

ijan 

üsul 

PXB-

omu 

omu 

eno-

aşqa 

ması, 

əsini 

sədlə 

i  də 

n isə 

oksid 

lınır. 

xlor 

asiya 

osesi 

ix 1, 

ilent 

ması 

---

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

126 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

Göründüyü kimi, 16,5 Mrad udulma dozasında PXB-lərin ümumi miqdarının təxminən90%-i parçalanır. 

 

ƏDƏBIYYAT 

1.   Н.П. Аршинов, А.В. Васин, А.И. Папуша и др. // Электрика, 2006, №3, с. 28 – 32. Oпыт обеззараживания ПХБ из 

крупногабаритных силовых трансформаторов. 

2.  K. Kimbara et al. Japan Railway & Transport Review, 1998, N 17, p. 17 – 19 

3.  А.В.  Мехаев,  М.Г.  Первова,  О.П.  Таран  и  др.,  Химия  в  интересах  устойчивого  развития 19, 2011, с. 179 – 

186.Жидкофазное  дехлорирование  токсичных  техногенных  продуктов  с  использованием  нанодисперсных 

палладиевых катализаторов на основе  “Сибунита”. 

4.   Забелина  О.Н.,  Кириченко  В.Е.,  Первова  М.Г.  и  др.,  Журнал  прикладной  химии, 2006, т. 79, №5,  с. 801-

808.Иследование продуктов взаимодействия полихлорированных бифенилов с этaнолом и гидроксидом калия в 

диметилсульфоксиде. 

 

 

 

 

 

 

NİKEL TƏRKİBLİ KATALİZATORLAR ÜZƏRİNDƏ 

HEKSANINHİDROİZOMERLƏŞMƏSİ 

 

Elşən ZEYNALOV 

ADNA, “Neftin, qazın geotexnoloji problemləri və kimya” ETİ 

[e-mail]

 

 

Mövcud tədqiqat işində nikel tərkibli katalizatorlar üzərində heksanın hidroizomerləşməsi prosesi öyrənilmişdir. 

Müqayisəli təhlil aparmaq məqsədilə müxtəlif temperatur və hidrogen : xammal nisbəti götürülmüşdür. Aparılmış 

tədqiqatlar  əsasında müəyyən edilmişdir ki, heksanın hidrozomerləşməsi üçün nisbətən aşağı temperatur və az miqdarda 

hidrogenin xammala nisbəti tələb olunur.  

Neftin dərin emal proseslərinin  əsas istiqamətlərindən biri mühərrik yanacağı kimi istifadə olunan neft xammalının 

tərkibində izoquruluşlu karbohidrogenlərin miqdarının artırılması hesab olunur. Bunun üçün normal parafin 

karbohidrogenlərinin katalitik izomerləşməsi prosesindən istifadə olunur [1,2]. 

Metal tərkibli katalizatorlar üzərində izomerləşmə reaksiyalarının müntəzəm getməsi üçün onu hidrogen mühitində 

aparmaq lazımdır. Bu onunla əlaqədardır ki, hidrogenin metalda adsorbsiya və dissosiasiyasının yaranması  və metaldan 

hidrogen hissəciklərinin daşıyıcıya keçidi baş verir [3]. 

Mövcud tədqiqat işində müxtəlif nikeltərkibli sənaye katalizatorlarının – Ni/kizelqur və NiCr

2

O

3

 üzərində müxtəlif 

temperatur və H

2

 : xammal nisbətində n-heksanın hidroizomerləşməsi prosesi aparılmışdır. 

NiCr

2

O

3 

 əsasən hidrogentərkibli qazın oksigen, dəm qazı və karbon qazından zərif təmizlənməsi prosesində, aromatik 

karbohidrogenlərin hidrogenləşmə, metanın karbon qazı ilə konversiyası reaksiyasında, alçaq molekullu spirtlərin 

dehidrogenləşmə reaksiyasında, oksigen tərkibli (benzol, fenol, anilin) birləşmələrin hidrogenləşməsində, həmçinin təbii 

qazın tərkibinin stabilləşdirilməsində istifadə olunur. 

Ni/kizelqur neft-kimya və kimya sənayesində asetilen birləşmələri qarışığının izopren və 1,3-butadienə hidrogenləşməsi 

üçün, karbonilli birləşmələr qarışığının butanol və s. çevrilməsi üçün, həmçinin qida sənayesində bitki yağlarının, heyvan 

yağlarının və yağlı turşuların hidrogenləşməsi üçün istifadə olunur. 

N-heksanın hidroizomerləşməsi 5 sm

3

 katalizator iştirakı ilə  axarlı reaktorda, 200-250

o

C temperaturda,  H

2

 : n-C

6

H

14

 = 

(2 ÷ 3) : 1 nisbətində tədqiq edilmişdir.Katalizator kimi Ni/kizelqur və NiCr

2

O

3

/C katalizatorlarından istifadə olunmuşdur. 

Prosesə lazım olan hidrogen generator vasitəsilə sistemə verilir. Hidroizomerləşmə reaksiyasının maye məhsullarını 

içərisində inzen kərpici (İNZ-600) üzərinə hopdurulmuş vazelin yağı hopdurulmuş sorbentlə doldurulmuş 1 m uzunluğu 

olan şüşə kalonka ilə təchiz edilmiş “CHROM–5” xromatoqrafının köməyi ilə analiz edilmişdir.  

Aparılmış  tədqiqatlar nəticəsində  hər iki katalizator üzərində hidroizomerləşmə prosesinin göstəriciləri(izomerlərin 

çıxımı və konversiya) hesablanmışdır. Alınmış nəticələrə əsasən Ni/kizelqur (şəkil 1,a) və NiCr

2

O

3

/C (şəkil 1,b) üzərində n-

heksanın hidroizomerləşmə prosesinin göstəricilərinin asılılıq qrafiki verilmişdir. 

 

 

 

---