Microsoft Word Materiallar Full

 

 

 

 

---

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

504 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

AŞIQ ƏLƏSGƏR YARADICILIĞININ TƏRCÜMƏDƏ VERIİLMƏSİ 

 

Əsmər HƏBİBOVA 

BSU 

[e-mail] 

Bakı/AZƏRBAYCAN 

 

Azərbaycan aşıqları içərisində qoşmaları ingilis dilinə ən çox tərcümə olunmuş sənətkarlardan biri aşıq Ələsgərdir. Belə 

ki, 1972-ci ildə  Aşıq  Ələsgərin 25 qoşması  İrina Jeleznova tərəfindən ingilis dilinə  tərcümə olunmuşdur.Aşıq  Ələsgərin 

"She is killing me"("Öldürür"), "İn trouble you vill get" ("Düşərsən"),"You must have"("Gərəkdi"), "The vicked vorld" (" 

Çıxıbdı") şeirləri isə Dorian Rottenberq tərəfindən tərcümə olunmuşdur.  

Aşıq Ələsgərin ingilis dilinə tərcümə olunmuş qoşmalarından "Öldürür" qoşmasının birinci bəndinin birinci misrasında 

Aşıq Ələsgər "həzərat" sözü işlədib, tərcüməçi bu sözü "mənim dostlarım"(my friends) kimi, "dindirməyin"sözünü isə (and 

question not) sual olmasın kimi tərcümə etmişdir. 

 Bu bəndin ikinci misrasındakı "ceyran" sözünü tərcümə edərkən Dorian Rottenberq ceyranı dişi maral (doe) sözü ilə 

əvəz etmiş, alagöz sözünü isə gözəl (beautious) kimi çevirmişdir. Tərcüməçi bu bəndin üçüncü və dördüncü misralarının 

məzmununu bir yerdə tərcümə etməyə çalışıb. O, bu zaman "can almaq", "pünhan-pünhan öldürmək" birləşmələrini çıxarıb, 

həmin anlayışları birləşdirərək "öldürmək" kimi verib. Bu iki misranın ingilis dilinə  tərcüməsi belə  səslənir: "Heç kim 

bilmir ki, o məni qılıncsız, tüfəngsiz öldürür." 

Qoşmanın ikinci bəndinin tərcüməsində müəyyən qüsurlar var. Belə ki, bu bəndin birinci misrasında aşıq keçmişdə nə 

etdiyini, indi nə etmək lazım olduğunu özündən soruşur, tərcüməçi isə bu misranı aşığın, ümumiyyətlə, nə etmiş olduğunu 

bilmək istəməsi kimi təqdim edir. Tərcüməçi bu bəndin ikinci misrasını demək olar ki, mətndən çıxarmışdır. Belə ki, 

qoşmanın ikinci bəndinin bu misrası "xəncər alım, qara bağrım teyləyim"dir. Tərcüməçi isə bu misranı birinci misra ilə 

əlaqələndirərək "that she my very company should shun" kimi tərcümə etmişdir. Bu misra ingilis dilində belə səslənir: Mən 

nə etmişəm ki, mənim çox yaxın dostum məndən qaçır". Tərcüməçi bu bəndin üçüncü və dördüncü misralarını birləşdirərək 

ümumi məzmunu verməyə çalışıb. Ancaq bu misraların tərcüməsində  də qüsurlar var. Belə ki, Aşıq  Ələsgər canını yara 

qurban etmək istədiyini bildirir və bu istəyini "qurban kəsmək" anlayışı ilə əlaqələndirir. Tərcüməçi isə aşığın bu sədaqətini 

göstərən misralardakı  məzmununu yanlış  təqdim edir. Tərcüməyə görə, aşıq canını sevgilisinə qurban verməyə hazırdır, 

ancaq bundan öncə bilmək istəyir ki, niyə sevgilisi onu öldürür. 

Qoşmanın sonuncu bəndinin tərcüməsində Dorian Rottenberq bu bənddə ifadə olunmuş ümumi məzmunu çatdırmağa 

səy göstərib. Bəndin birinci misrasında tərcüməçi "bir gözəl" birləşməsinin tərcüməsindən imtina edərək, bu mənanı mətnin 

içərisində çatdırmağa çalışıb. Bunun üçün Dorian Rottenberq həmin misranın tərcüməsini aşağıdakı kimi təqdim edib: "I 

Alesker, have visited the same" (Mən Ələsgər həmin gözəli ziyarət etmişəm) 

Bəndin ikinci misrasında Aşıq  Ələsgər ölənədək sevgisindən dönməyəcəyini, usanmayacağını bildirir. Tərcüməçi bu 

misradakı "çətin dönmək" ifadəsini və "usanmaq" sözünü "I hardly can refrain" (çətin ki mən özümü saxlayım) kimi 

tərcümə etmişdir. Bu tərcümə isə nə məzmun nə də bədiilik cəhətdən uğurlu deyil. 

Bəndin üçüncü misrasında tərcüməçi "əzrail" anlayışını "Death`s bright angel" (ölümün parlaq mələyi) kimi vermişdir. 

Bu misrada işlənən "qanlı tutmaq" anlayışını isə müəllif fərqli biçimdə tərcümə etmişdir. Belə ki, Azərbaycan dilində "qanlı 

tutmaq" ifadəsi bir qayda olaraq günahkar bilmək anlamında işlədilir. Aşıq  Ələsgər bu birləşməni işlətməklə onun 

ölümündə  əzrailin günahkar olmadığını anasına çatdırmaq istəyir. Dorian Rottenberq bu mənanı "don`t blame (ittiham 

etmə) kimi təqdim etmişdir. Bəndin sonuncu misrasında Aşıq  Ələsgər sevgilisini "bir kipriyi peykan" adlandırır və 

ölümünün səbəbi olaraq onu göstərir. Dorian Rottenberq misranın məzmununu saxlayaraq "kipriyi peykan"anlayışını "her 

piercing glance" (onun iti baxışı) kimi tərcümə etmişdir.  

Aşıq Ələsgərin ingilis dilinə tərcümə olunmuş şeirlərindən biri də"Sənə qurban" adlanır. Bu qoşmanı ingilis dilinə İrina 

Jeleznova tərcümə edib.Aşığın bu şeiri lirik məzmunludur. Aşıq bu qoşmada sevgilisinə olan incə duyğularını bədii təsvir 

və ifadə vasitələri vasitəsilə zəngin bir dillə ifadə edib.Aşıq Ələsgər bu qoşmada xalq ədəbiyyatının üslubuna uyğun söz və 

ifadələr işlətdiyi kimi, klassik ədəbiyyatın  ənənəvi obrazlarından da yararlanmışdır.Tərcüməçi  İrina Jeleznova qoşmanın 

birinci bəndinin birinci misrasını (Bir sözüm var, sənə pünhan deməli) tərcümədə qoşmanın adı kimi verib (A word must in 

secret to you I impart).Tərcümədə diqqəti çəkən başqa bir əlamət odur ki, İrina Jeleznova bütün qoşma boyu "sənə qurban" 

birləşməsini "beloved" (sevimli, əzizim) kimi tərcümə edib. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatında "sənə qurban", "qurban 

olum", "canını qurban vermək" kimi deyimlər çox işlənir.Tərcüməçi bu incəliyə xüsusi diqqət verməlidir.  İngilis dilində 

olan "beloved" (sevgilim, əzizim) sözü də "qurban olmaq"anlayışını tam olmasa da, dolayısı ilə ifadə etmək gücündədir.