Microsoft Word Materiallar Full

PAROL

İ

Q

il

un mühafizəsin

artıq hər kəsin

mızın bildiyi ü

məlumatların

zsə, özünüzə

ə  bilindiyi haq

fadə edərək m

çıxmaqdadır. 

çılığı istifadəs

FIC CONFER

549 

ank alqoritmi i

ank alqoritmin

stərilmişdir.  T

bəzi probleml

Rank alqoritmi

рсов для обра

Extracting  K

World Wide W

g Order into T

— Vol. 4. — №

a large-scale h

Екатеринбур

L TƏHLÜK

 

İlkin YOLÇU

Qafqaz Univer

lkin_qax90@m

 AZƏRBAYC

nin etibarını a

n müxtəlif məq

üzrə  fərdi məl

n qorunması ü

aid müxtəlif 

qqında nələr  b

meydana gətird

( Kompüterlə

sində  əhəmiyy

RENCE OF Y

 

ilə qiymətlənd

nin köməyi ilə

TextRank alq

ləri üzə çıxartd

inin üstün cəh

аботки русско

Key Terms F

Web. — 2009

Texts. Procee

№ 4. — P. 404

hypertextual W

рг,  Россия  И

KƏSIZLIY

UYEV  

rsiteti 

mail.ru 

CAN  

artırmaq üçün

qsədlər üçün i

lumatlar (ban

üçün   həm ist

saytlarda isti

bilirik və par

diyimiz və adı

ər, Cib Telefo

yətlə diqqət  y

YOUNG RES

        18-19 A

dirilmiş qraf 

ə mətnin açar s

qoritminin ara

dı. Bu da mətn

həti onun dah

ого языка http

From Noisy 

9. — P. 661–6

edings of the 2

4–411. 

Web search en

Извлечение  т

YI 

n tədbirlərdən 

istifadə etdiyi

nk, hesab, nöm

tifadəçi, həm 

ifadəçi adların

ollarımızı yar

ına parol/şifrə

onları, Kredit 

yetirilməsi laz

SEARCHER

April 2014, B

 

sözlərinin seç

aşdırılması qra

nin morfoloji 

a dəqiq lingvi

p://nlpub.ru/ 

and Multi-th

70. 

2004 Confere

ngine. Compu

терминов  из 

və etibarlı pa

i özünə aid bir

mrə,  şəxsiyyət

də server bax

nız,  şifrələrini

radarkən onla

ə dediyimiz bu

Kartları, İnter

zım olan möv

RS 

aku, Azerbai

çilməsi məsələ

afın doldurulm

analizi üçün d

istik biliklər t

heme Docume

ence on Empir

uter Networks

русскоязыч

arolun yaradılm

r və ya birdən

t nömrəsi, ün

xımından  tək

iz  var. Yaxş

rı necə güclü

u açarlar günd

rnet bankçılığ

vzudur. Bankl

ijan 

əsinə 

ması 

daha 

tələb 

ents. 

rical 

s and 

чных 

ması 

n çox 

nvan, 

k yol 

şı bu 

ü edə 

dəlik 

ğı və 

ların 

---

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

550 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

müştərilərinə  təqdim etmiş olduqları  təhlükəsizlik tədbirlərinə baxmayaraq istifadəçinində son dərəcə diqqətli və  şüurlu 

olması lazımdır. Ümumiyyətlə, internet mühitində təhlükəsizlik, istifadəçi diqqəti ilə başlayır. Hətta təhlükəsizlik səviyyəsi 

mükəmməl olan bir sistemdə belə diqqətinizdən qaçıracağınız kiçik bir səhv sizin bütün məlumatlarınızı itirmənizə səbəb 

ola bilər. Məlumatlarımızın səlahiyyətimiz xaricində  əl çatmaz olması  və onların təhlükəsizliyi bu yaradılan  şifrələrin 

təhlükəsizliyi ilə həqiqətən mütənasibdir. İndiki vaxtda şüursuzca yaradılan parollar internet xakkerləri olaraq adlandırılan 

kəslər tərəfindən praktik bir şəkildə  qırılmaqda və maddi, mənəvi zərərlərlə bir çox şüursuz istifadəçini baş-başa 

buraxmaqdadır.  İnternetdə  hər girdiyimiz sayt üçün, uzun parollar meydana gətirmək və bunları davamlı  dəyişdirmək, 

bizlər üçün işgəncə kimidir. Lakin günümüz də edilən fırıldaqçılıqların az hesab edilməyəcək qədər böyük bir hissəsi, 

internet üzərindən edilməkdədir. Fikrimcə parol oğurluğu, şifrə qırma və parol təxmin etmə, IT sahəsinin hələ də ən ciddi 

təhdidləri arasında iştirak edir. Parol təyin etmə və yeniləmə mövzusunu bir vərdiş halına gətirmək məsləhətdir. 

Etibarlı bir internet üçün, parollarınız dəyişik kombinasiyalardan meydana gəlməlidir. "

$½&?#%!" kimi simvolların 

yanına, hərf və ədədlərdə əlavə olunaraq uzun bir parol yaradılmalıdır. Nümunə parol : "

$%fg4&!4kld5%4ds,.&$54rp?/lg4!$" 

Bu parolu gördüyünüzdə əminəm sizdə mənim kimi "bu qədərdə yox artıq" dediniz. Amma var artıq. Etibarlı bir internet 

istifadəsi üçün bunlara diqqət yetirməlisiniz. 

Proqram və təchizat əsaslı keylogger (klaviaturada basılan düymələri yazan proqram) proqramı ilə, bütün şifrələrinizi 

əldə edə bilərlər. Bu da, adınız istifadə edilərək bir çox zərərli işin edilməsini təmin edəcəyi kimi, bank hesablarınızın 

istifadə edilərək, maddi zərər əldə etmənizə də səbəb ola bilər. 

Bu səbəblə, yuxarıda göstərilən nümunə parol kimi parollar meydana gətirməlisiniz. Bu parolları xatırlamaq az qala, 

haradasa qeyri-mümkün olduğundan, bir yerə qeyd edin. Amma bu qeyd etdiyiniz yerlər, kimsənin çata bilməyəcəyi bir 

yerdə olmalıdır. 

Güclü parol:  

Güclü parol, təsadüfi simvollar ardıcıllıqdan ibarətdir. Aşağıdakı göstərilən prinsiplər parollarınızın güclü olmasını 

təmin edə bilər. Parolumuzu necə güclü edə biləcəyimizlə əlaqədar bəzi maddələri sadalayaq:  

  Səkkiz simvoldan uzun olmalıdır. Qısa parollar, uzun parollara görə daha asan təyin olunur.  

  Hərflər,  ədədlər və simvollardan meydana gəlməlidir. Ardıcıl və ya təkrarlanılan birləşmələr ("12345678", 

"222222", "abcdefg" kimi) və ya klaviaturada yan-yana dayanan hərflərdən meydana gəlməməlidir. Hərf yerinə ədədlərin 

istifadə edildiyi bilinən sözlər olmamalıdır. ("M1cr0

$0ft" və ya "P@ssw0rd" kimi). Çox təəssüf ki, bu hiylələri kompüter 

xakkerləri də bilirlər.  

  Sizin xatırlamanız asan, ancaq başqalarının təxmin etməsi çətin olmalıdır. 

  İstifadəçi adınız, yoldaşınızın adı və ya ad gününüz olmamalıdır.  

  Xatırlanılması asan olmalıdır. Xatırlanılması üçün qeydə alınması lazım olan, səhv yazıla biləcək və ya başqaları 

tərəfindən tapılıb istifadə edilə biləcək hərflər, ədədlər və simvolların təsadüfi birləşmələri olmamalıdır.  

  Nə vəziyyət olursa olsun parolunuzu bir başqasıyla paylaşmamalısınız. Siz bu mövzuda dürüst ola bilərsiniz, amma 

sizin parolunuzu bilən adam pis niyyətli olmasa da diqqətli olmaya bilər və sizi çətin vəziyyətdə buraxa bilər. Parolu 

paylaşmaq vəzyətindəysək, yenidən parolu dəyişdirmək lazımdır.  

  Parollarınızı bilmədiyiniz  kompüterlərdə istifadə etməyin. Xakkerlərin ən çox istifadə etdiyi üsullardan biri, hədəf 

kompüterlərə keylogger kimi oğru proqramlar qurub, kompüteri istifadə edən istifadəçilərin məlumatlarına çatmaqdır.  

  Parolunuzu heç bir zaman e-poçt yoluyla bir ünvana məktubla göndərməyin. Bəzi pis məqsədli kəslər  İnternet 

saytları kimi görünərək pullarınızı sizdən tələb edə bilər. Qətiliklə bu yolla parolunuzu göndərməyin.  

  Parolunuz oğurlansa və ya başqa biri tərəfindən istifadə edildiyinə dair şübhəniz varsa dərhal səlahiyyətli orqanları 

məlumatlandırın.