Microsoft Word Materiallar Full
Yüklə 18,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
YUNAN MƏNŞƏLİ SÖZLƏR VƏ ONLARIN QISA TƏSNİFATI
Xəzər Universiteti
Məqalə yunan mənşəli sözlər və onların qısa təsnifatına həsr edilmişdir. Qırx min illik tarixi olan Yunan dili Hind- Avropa dil ailəsinin Qreko-Qrabar qoluna aiddir. Hazırda dünyada on üç milyondan çox insan bu dildə danışır. Yunan dilində danışanların sayının o qədər də çox olmaması onun zənginliyinə heç də təsir etməmişdir. Bu dil Sokratın, Platonun, Aristotelin, Homerin dilidir və əsrlər boyu digər dillərin zənginləşmasinə də təkan vermişdir. Elə bir dil yoxdur ki, orada yunan mənşəli söz olmasın. Yunan mədəniyyəti, tarixi, fəlsəfəsi daim alimlərin diqqət mərkəzində olub, onlar dəfələrlə fəlsəfəsinin, yunan dilinin araşdırılmasına təkrar olaraq müraciət ediblər. Ta qədimdən indiyənədək ən əsas elmi terminlər, gündəlik həyatda işlətdiyimiz sözlərin çoxu yunan və roma dillərindən götürülmüşdür. Zaman ötdükcə elmi terminlər beynəmilən sözlərə çevrilmişdir, adi məişətdə işlətdiyimiz sözlər isə dilə o qədər hopmuşdur ki, hətta onun əcnəbi söz olduğu belə hiss olunmurdu.Məqalədə bəzi yunan mənşəli sözlərin digər dillər tərəfindən mənimsənilməsi və hansı dəyişikliklərə məruz qalması haqqında məlumat verilmişdir. Yunan əlifbasının tərkibində həm sait həm də samit hərflərin toplandığı ilk əlifba olması, Avropada və Yaxın Şərqdə bir çox əlifbaların yunan əlifbasının təsirindən yaranması, yunan dilində xüsusi isimlərin digər xalqlar tərəfindən öz dillərinə uyğun şəkildə mənimsənilməsi, soy adlarının sonluqlarının dəyişdirilməsinin düzgün olub olmaması barədə qısa araşdırmanın nəticəsi barədə məlumat da öz əksini tapıb. Beləki, antologiya, avtobioqrafiya, dialektologiya, morfologiya, semasiologiya, orfoqrafiya, orfoepiya, xronologiya, semantika, arxeologiya, qrammatika və bir çox terminlər olduğu kimi digər dillərə də ötürülmüşdür və bununla da etimologiya elmində dərin kök salmışdır. Məqalədə tetrad, şkola, pedaqoq, kosmos, uksus, lampa, krovat kimi sözlərin etimoloji xüsusiyyətlərindən əlavə onların tarixi haqqında da qısa məlumat verilib. Azərbaycan dilinə digər dillərin vasitəsi ilə keçən yunan mənşəli sözlərin az olmasına baxmayaraq onlar öz ilkin formasını itirmiş və dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Yunan dilində xüsusi adları iki qrupa ayırmaq olar. Birinci qrupa əsatirlərlə bağlı olan antik dövrün adları – Afroditi, Pinelopi, Sofoklis, Odisseas, ikinci qrupa provaoslav təqviminə daxil olan adları – Qeorqios, Vasilios və digərinin aid etmək olar. Digər dillər tərəfindən mənimsənilmiş şəxs adları və onların sonluqlarının (kişi cinsi üçün - os, us, as; (qadın cinsi üçün-a, e) assimiliyasiyaya uğraması da son zaman böyük maraq doğurur. Məqalədə bu məsələ barədə də açıqlama verilmişdir. Konfransda məruzə olunacaq bu tezisdəki problemin ortaya qoyulması və onun qismən də olsa incəliklərlə təsnif olunması, yunan mənşəli sözlər haqda və cəmi on üç milyon insanın danışdığı bu dilin zənginliyi haqda təssəvvür yaradacaq və yeni –yeni sözlərin araşdırılmasına təkan verəcək. Əslində məhz alınma sözlər dilin zənginləşməsi üçün ən yaxşı vasitədir. Bu fikirlə bağlı Səməd Vurğun haqlı olaraq qeyd etmişdir ki, “... heç bir dil yalnız öz xəzinəsi hesabına yaşaya bilməz. Təbiətdə heç bir dil saf, təmiz bir dil deyildir, çünki bütün xalqlar arasında iqtisadi, ictimai, siyasi əlaqələr olduğundan dillər bir–birinə təsir edir. Burada bir nazik məsələyə toxunmaq istəyirəm. Heç bir vaxt xarici sözlərin dilimizdə işlədilməyi bu dili sıxışdıra bilməz. Əksinə olaraq, dil zənginləşə bilər”. Həqiqətə qaldıqda isə bütün dillərdə alınma sözlər var və müasir dövrün, texnologiyanın, iqtisadiyyatın, elmin, və bir çox sahələrin inkişaf etdiyi bir dövrdə bu prosses daha da sürətlə davam edir və edəcəkdir.
|