Microsoft Word Materiallar Full

ÇİNGİZ ABDULLAYEVİN YARATDIĞI DRONQO SURƏTİ 

 

Təbəssüm MUXTAROVA 

AMEA, Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi 

[e-mail] 

 

Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə XX əsrin 50-ci illərində Cəmşid Əmirovun “Sahil əməliyyatı” əsəri ilə gəlmiş detektiv 

janrı ilk zamanlar zəif inkişaf etsə  də, 80-ci illərdə böyük populyarlıq qazandı. Bunun səbəblərindən biri Çingiz 

Abdullayevin 1983-cü ildə yazdığı, lakin DTK-nın arxivində qadağa qoyularaq saxlanılan “Mavi mələklər” əsəri idi. SSRİ 

dövründə,  ədəbiyyatın da biryönümlü, yalnız sovet ideologiyasına qulluq etdiyi, kolxoz-sovxoz quruculuğu haqqında 

yazılmış əsərlərin aparcı rol oynadığı, hər sözün hakimiyyət tərəfindən izlənildiyi belə dövrdə “Mavi mələklər” kimi əsərin 

yazılması DTK-nın arxivlərinin açılmasına bərabər iş hesab edilirdi. Sonradan yazıçının detektiv janrının siyasi detektiv 

qolunda yaradılmış  əsərləri də geniş  şöhrət qazandı. “Mavi mələklər” bu gün də populyarlığını itirmir. Bir fakt da qeyd 

olunmalıdır ki, Çingiz Abdullayev Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə detektiv janrının iki qolunun – siyasi detektiv və klassik 

detektiv – banisidir. 

Ç.Abdullayevin  əsərlərini iki böyük qrupa bölmək olar: birinci qrupa ayrı-ayrı  kəşfiyyatçılar, killerlər, sutenyorlar 

haqda olan əsərlər, ikinci qrupa isə ekspert-analitik Dronqonun iştirakı olan əsərlər daxildir. Dronqo personajının iştirak 

etdiyi  əsərlər onun yaradıcılığının böyük və aparıcı hissəsini təşkil edir. Çingiz Abdullayev bununla Azərbaycan 

ədəbiyyatına “canlı  xəfiyyə” Dronqo obrazını  gətirmişdir. Dronqo – balaca, lakin qorxmaz, mətanətli quşdur. Dünya 

ədəbiyyatı tarixində Şerlok Holms (A.Konan Doyl), komissar Meqre (J.Simenon), Erkül Puaro, miss Marpl (Aqata Kristi) 

və s. kimi “canlı  xəfiyyə” obrazları  sırasında Çingiz Abdullayevin yaratdığı Dronqonun da özünəməxsus yeri vardır. 

Yazıçının yaradıcılığı ilə müntəzəm tanış olan oxucu Dronqonun ötüb keçən ömrünü ilbəil izləyir, onun mənfi və müsbət 

cəhətlərini tanıyır, özünəməxsus xüsusiyyətlərinə  bələd olur. A.Konan Doyl təxəyyülünün məhsulu olan Şerlok Holmsu 

“canlandırdığı”, onu müəyyən ünvanda (Beyker-strit, 221 b) yaşatdığı kimi, Çingiz Abdullaev də Dronqoya “həyat 

---