Microsoft Word Materiallar Full

İSA MUĞANNANIN "CƏHƏNNƏM" ROMANI HAQQINDA 

 

Şəmil SADIQOV 

AMEA , Ədəbiyyat İnstitutu 

[e-mail] 

 

İsa Muğannanın "Cəhənnəm"  əsəri müstəqillik dövrü ədəbiyyatımızın dəyərli  əsərlərindən olduğu qədər 

ədəbiyyatşünaslığımız baxımından da  maraqlı  əsərdir. Modernist romana xas olan "keçmişə qarşı indiki zamanın daha 

üstün tutulması" metodu tam şəkildə əks olunub.  

 "İdeal" romanından sonra İsa Muğannanın mövzusunun artıq yerdən yox, göylə yerin vəhdətindən alındığını görmək o 

qədər çətin deyil. Qulu Ağsəsin təbirincə desək, İsa Hüseynovun bütün yazdıqlarının mayası yerdən, torpaqdan götürülüb. 

Yəqin elə ona görə biz İsa müəllimi sevir və təqdir eləyirik. Çünki biz yer adamlarıyıq, boyumuz torpaqdan olsa-olsa onca 

qarış yuxarıdı. Muğannaya (özü demiş) bütün yazdırılanların mayası isə göydən, Tanrıdan tutulub. 

Azərbaycan nəsrinə yeni bir yozum, ədəbi baxış, üslüb gətirən yazıçının "Cəhənnəm"  əsəri bədii estetik zövq 

baxımından çox maraqlı əsərdi. İlk olaraq əsərin adı adamın diqqətini çəkir. "İdeal" romanı ilə tanış olanlar bu sərlövhədən 

bir çox istiqamətlərə yönəlir və əsəri oxumaq üçün tələsir. Bu yazıçının ustalıqla seçdiyi priyomdur. Çünki bir çoxları İsa 

Muğannanın dini dünya görüşünün nə olduğunu tam dəqiqləşdirə bilməyib. Hələ  də isa Muğannanın heç bir dinə 

inanmadığını düşünənlər bu ifadəni oxuyan kimi "deyəsən, İsa Muğanna nəsə fikrini dəyişib" deyə düşüncəyə qapılır, bunu 

dərk etmək üçün həvəslə oxumağa başlayır. Yazıçı üçün ilk növbədə oxucunu öz aurasına salmaqdır. Bunu da "Cəhənnəm" 

romanı layiqincə bacarıb.  Əsərin ilk səhifəsində "Cəhənnəm deyilən, doğrudan da, varmı ya yoxdur? Ömrü onsuz da 

işgəncələr içində keçən insanı bir daha, özü də daima əzaba salmağa hansı vicdansız yaradıcıya lazım olub?" kimi cümlə ilə 

başlamaq intellektual oxucunun diqqətini cəlb etmək üçün ən yaxşı motivasiyadır. Bunu oxuyan və  bəşəriyyətin halına 

bələd olan oxucu əsəri acgözlüklə qarşılayır.  Əgər bu ifadəni oxuyan dindar oxucudrsa, onun da diqqətini çəkir. Lakin 

həmin oxucu bəsirət gözünü bağlayıbsa, həyata yalnız bir pəncərədən baxırsa, o zaman əsər də, müəllif də elə həmin andan 

onun üçün bitmişdir. Ona görə də İsa Muğanna yaradıcılığı oxucusundan mütaliləli olmağı, şərq və qərb fəlsəfəsini, tarixini 

yaxşı bilməyi, siyasi prosesləri isə analiz etmə bacarığı tələb edir.  

---