Microsoft Word mulki huquq doc

lkin  əmlak  hüquqi  şəxsin  maddi  bazasının  əsasını  təşkil  edir.  Qurumun  malik  olduüu  həmin  ilkin  əmlak 

«nizamnamə kapitalı (və ya nizamnamə fondu)», hüquqi şəxsin təsərrüfat ortaqlıüı növü üçün «şərikli kapi-

tal», kooperativ növü üçün isə «pay haqqı fondu» anlayışı ilə əhatə olunur. Bu fondlara təsisçilər (iştirakçılar) 

tərəfindən maya kimi qoyulan əmlak payları binadan, qiymətli əşyalardan, avadanlıqdan, puldan, pul vəsaitin-

dən, o cümlədən xarici valyutadan, qiymətli kaüızlardan, torpaqdan, sudan və başqa təbii ehtiyatlardan istifadə 

hüquqlarından, bir sözlə, dövriyyə qabiliyyəti olan istənilən əmlakdan, əmlak hüquqlarından və pul dəyəri 

olan  digər  hüquqlardan  ibarət  ola  bilər.  Sonradan  qurumun  iqtisadi  (əmlak)  dövriyyədə  iştirakı  nəticəsində 

onun əmlak kütləsi arta bilər. Belə ki, o, istehsal etdiyi və hazırladığı məhsulun satışından, gördüyü işlərdən, 

göstərdiyi xidmətlərdən, habelə təsərrüfat fəaliyyətinin digər növlərindən alınan gəlirlər, qiymətli kaüızların sa-

tışından əldə edilən gəlirlər və s. hesabına arta bilər. Deməli, qurumun əmlakı təsisçilərin (iştirakçıların) maya 

qoyuluşları (əmlak payı) hesabına  yaranmış ilkin əmlakdan (nizamnamə  kapitalından), habelə onun sonradan 

həyata keçirdiyi təsərrüfat-sahibkarlıq fəaliyyəti prosesində istehsal və əldə etdiyi əmlakdan ibarətdir.  

Dediklərimizdən belə təsəvvür yaranır ki, qurumun mülkiyyətində ayrıca əmlakının olması onun hüquqi şəxs 

kimi tanınması üçün lazımi, vacib və zəruri əlamət deyildir. Bunun üçün, yəni qurumun hüquqi şəxs kimi tanın-

ması üçün əsas və mühüm jəhət odur ki, bu qurum əmlak müstəqilliyinə (ayrılıüına) malik olmalıdır. Buna 

görə də həmin əlaməti məhz «qurumun əmlak müstəqilliyinə malik olması» kimi təfsir etmək lazımdır. Bu ba-

xımdan bir sıra müəlliflər «ayrıca əmlakı olmaq» kimi əlaməti yox, «əmlak müstəqilliyi (ayrılıüı)» kimi əlaməti 

vacib sayırlar. Doürudan da, necə olursa-olsun, istənilən anda qurumun əmlak müstəqilliyinə malik olması mü-

hüm əlamət kimi özünü göstərir.  

Qurumun  mülkiyyətində  ayrıca  əmlakının  olması  və  əmlak  müstəqilliyi  müəyyən  dərəcədə  balansla  təmin 

edilir. Bütün hüquqi şəxslərin müstəqil balansı olmalıdır (MM-in 43-cü maddəsinin 1-ci bəndi). Söhbət mühasi-

bat balansından gedir. Mühasibat balansı (fransızca balance — tərəzi) hüquqi şəxsin əmlak və maliyyə vəziy-

yətini əks etdirən maliyyə hesabatı formasıdır, bu vəziyyəti xarakterizə edən hesabdır. Burada bir sütunda aktiv-

lər (əsas kapital, hüquqi şəxsin dəyəri, torpaq sahələri, binalar, texniki avadanlıq və maşın kimi mayalar və s.), 

digər sütunda passivlər (borclar, kredit idarələri qarşısında olan öhdəliklər, vergilər və s.) hesablanır. Bu hesab-

da şəxsin bütün əmlakı, gəlirlər-xərclər öz əksini tapır. 

Müstəqil mühasibat balansının olması qurumun mülkiyyətində ayrıca əmlaka malik olmasını və əmlak müs-

təqilliyini,  şəksiz,  sübut  edir.  Qurumun  bəzi  struktur  bölmələri,  məsələn,  hüquqi  şəxs  sayılmayan  filiallar  da 

mühasibat uçotu apara və ayrıca balans tərtib edə bilərlər. Amma bu balans müstəqil balans sayılmır.