Microsoft Word mumtoz faylasuflar hikmati ziyouz com doc



Yüklə 0,67 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə115/184
tarix03.10.2023
ölçüsü0,67 Mb.
#151940
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   184
Saida Jo\'rayeva. Haqiqat manzaralari. 96 mumtoz faylasuf

MONTEN (Mishel Eykem) 
(1533-1592)
Farang faylasufi Monten XV asrga kelib dvoryanlik darajasiga erishgan savdogar 
Eykemlar sulolasiga mansub. 
Yosh Monten Tuluza dorilfununida tahsil oldi. U, ayniqsa, faylasuflar Seneka va Plutarx 
ta’limotini qunt bilan o‘rgandi. Faylasuf o‘zining juda boy shaxsiy kutubxonasi bilan nom 
qozongan. 
Monten o‘zining bor qobiliyatini eng ko‘hna va mustahkam ilm — o‘zini o‘zi anglash 
ilmiga bag‘ishladi. Faylasufning o‘zi bu haqda shunday deydi: «Men o‘zimni o‘rganaman. 
Ana shu tadqiqotim men uchun ham fizika, ham metafizikadir». 
Monten — inson qalbining xilvat kengliklarini, fe’l-atvorining o‘ziga xos qirralarini
uning favqulodda vaziyatdagi xatti-harakatlarini o‘rganishni o‘z oldiga maqsad qilib 
qo‘ydi. Uni olam unsurlari emas, «shaxs unsuri», «xatti-harakat uzvlari majmuasi», 
zakovat tuhfalariyu yurak sirlari qiziqtirardi. 
Montenning bizga qadar 3 kitobdan iborat «
Esse» («Tadqiqotlar», 1580-1588 y.)
 asari 
yetib kelgan. 
«Esse» — lotincha so‘z bo‘lib, «o‘z ustida tajriba o‘tkazish» degan ma’noni anglatadi. 
Montenning bu asari turli mavzulardagi falsafiy tadqiqotlar majmuidan iborat. Bu asarda 
3000 ta iqtibos keltirilgan: avliyo Pavel nasihatlaridan 14 ta, «Ko‘hna Ahd»dan 12 ta, 
Injildan 4 ta. Shuningdek, allomalar Ekkleziast, Vergiliy, Goratsiy, Aflotun, Epikur, 
Lukretsiy, Plutarx va Seneka kabi allomalardan olingan bir necha yuzlab iqtiboslar ham 
ushbu asarda aks etgan. Monten asarlarida qaysi mavzuga murojaat qilmasin, avval o‘z 
shaxsiy yondashuvini, keyin esa misollarni bayon etadi. Ba’zan esa aksincha yo‘l tutadi. 
Monten Bordo parlamentining maslahatchisi, keyinroq esa Bordo shahrining hokimi 
bo‘lib xizmat qilgan. 
* * * 
Monten dunyoqarashining ifodasi: «Men nimani bilaman?» 
* * * 
Monten «Esse» haqida shunday deb yozadi: «Kitobimning mundarijasi — men o‘zimman». Volter 
uning bu fikrini sharhlab, shunday degandi: «Montenning soddadillarcha o‘zini-o‘zi ta’riflashi o‘ziga 
xos go‘zallik kasb etadi. U shu yo‘l bilan oxir-oqibat insonning umumiy timsolini yaratdi». 
* * * 
Gyustav Flober (1821-1880) Monten haqida shunday yozadi: «Qanday kitob o‘qish kerakligi bilan 
qiziqayapsizmi? Montenni o‘qing. O’qiganda ham shoshmasdan, ohista o‘qing! Qalbingiz buyuk 
donolar fikri bilan to‘yingan zakiylik muhitidan bahra olsin. Shu bois men sizga dastlab Montenni 
o‘qishingizni maslahat beraman. Uni boshidan oxirigacha o‘qib tugatgandan keyin, yana qayta 
mutolaa qilishga kirishing». 
* * * 
Bu olamning jamiki donoliklari va fikr-mulohazalari odamlarni o‘limdan qo‘rqmaslikka o‘rgatishga 
borib taqaladi. 
* * * 
Johillikdan qutulmoqni istasang, avval unga iqror bo‘l... Har qanday falsafaning ibtidosida hayrat 
yotadi, tadqiqot uning rivoji, bilimsizlik esa intihosidir. 


Haqiqat manzaralari 96 mumtoz faylasuf 

Yüklə 0,67 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   184




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin