Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc
Yüklə 1,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ekoloji nəzarət
Ekoloji sistemlərin mühafizəsi və təbiətdən səmərəli istifadənin ekoloji-hüquqi təminatınm üsulu kimi ekoloji nəzarət ekoloji monitorinqdən onunla fərqlənir ki, ekoloji nəzarət aşkar edilmiş ekoloji pozuntuların aradan qaldmlması faktı üzrə daha aktiv müdaxiləni özündə təcəssüm etdirir, ekoloji monitorinq əsasən informasiya toplamaqla məhdudlaşır. Ekoloji nəzarət, normativ sənədlərdə müəyyən olunmuş qaydada təsdiq edilmiş ekoloji şərtlərə və tələbatlara uyğun olaraq, təbiətdən istifadəçilərin fəaliyyətini təmin etmək məqsədi ilə həyata keçirilir. Ekoloji nəzarət - dövlətin ekoloji funksiyasmın meydana çıxması formalarından biridir. Ümumilikdə, ekoloji nəzarət idarə, müəssisə, təşkilat, daha doğrusu, bütün təsərrüfat subyektlərinin və vətəndaşların ətraf təbii mühitin mühafızəsi və istifadəsi üzrə ekoloji tələbləri yerinə yetirməsi və cəmiyyətin ekoloji təhlükəsizliyinin təmin olunması qaydalarına riayət olunmasının yoxlanılmasıdır. Ekoloji nəzarətin məqsədı xəbərdarlıq və ekoloji hüquq pozuntularmı aradan qaldırmaq yolu ilə ətraf mühitin qorunmasıdu. Eyni zamanda, ekoloji nəzarət ekoloji hüquqi normalarm həyata keçirilməsinin tərkib hissələrindən biridir. Artıq əvvəlki mövzularda deyildiyi kimi, ekoloji nəzarətin 3 forması vardır: 1) İnformasiya yolu ilə nəzarət - xəbərdarlıq və ya cəza tədbirləri görmək üçün dövlət orqanlanna lazımi ekoloji məlumatlann toplanıb göndərilməsidir; 2) Xəbərdaredici nəzarət - ətraf mühitin mühafızəsi tədbirlərinin və qanunların yerinə yetirilməməsi ilo notıcolono biləcək hərəkətlərin aradan qaldırılmasına yönəldilmişdir; 3) Cəzaverici nəzarət - ekoloji normativlərin və qanunların tələblərini pozanların cəzalandırılmasına yönəldilmiş məcburi dövlət tədbirləridir. Təbii obyektlərin vəziyyətinə ekoloji nəzarət aşağıdakı üsullarla həyata keçirilir: - ətraf mühitin və onun obyektlərinin mühafızəsi sahə-sindəki qanunvericiliyin və yerinə yetirilməsi vacib olan tədbirlərin icra olunmasını yoxlamaqla; - təbiəti mühafızə qanunvericiliyinə əməl olunması ilə; - təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul olan subyektlərə təbiəti mühafızə sahəsindəki vacib olan tələblərə riayət etməyi xəbərdar etməklə; - ekoloji cəhətdən ziyan vura biləcək hərəkətlərin qar-şısını almaqla (fəaliyyətlərinin məhdudlaşdırılması, dayandı-nlması və qadağan olunması yolu ilə); - təbii ehtiyatlardan istifadə zamanı zərərli maddələrin atüması, tullanması və basdırılması üçün icazə vermək və ya almaqla; - ətraf mühitin keyfıyyət normativlərini miüəyyənləşdirmək, ətraf mühitə ziyanlı təsirlərə icazə veriləcək hədd daxilində limit qoymaqla; - qanunların pozulmasına görə cərimə şəklində inzibati cəza növünü tətbiq etməklə. Ekoloji nəzarətin obyektləri aşağıdakılardır: - ətraf mühitin və onun təbii obyektlərinin vəziyyəti, təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində onların dəyişilmə dərəcələri; - ətraf mühitin və onun hər bir təbii obyektinin mühafizəsi üçün lazım olan tədbirlərin məcburi (imperativ) icrası. «Ətraf mühitin mühafizəsi haqqmda» Azərbaycan Respublikasmm Qanununa görə ekoloji nəzarət sistemi dövlət, istehsalat və ictimai (vətəndaşlar) nəzarətdən ibarətdir (maddə 23-28). Dövlət ekoloji nəzarəti 2 hissədən ibarətdir: dövlət müşahidə xidməti və dövlət nəzarəti. Dövlət müşahidə xidməti (ətraf mühitin monitorinqi) ətraf mühitin vəziyyəti və onun dəyişmə dərəcəsinin müəyyənləşdirilməsi ilə məşğul olur. Dövlət müşahidə xidməti 2 səviyyədə həyata keçirilir: ümumi (ekoloji monitorinq) və sahələr üzrə (torpaq, su, hava və s.). Dövlət nəzarəti isə təbiəti mühafızə sahəsindəki qanunvericiliyin icrasına yönəldilmişdir. İ stehsalat nəzarətinin əsas vəzifəsi, qanunvericiliyə görə, ətraf mühitin mühafizəsi üçün təsərrüfat subyektlərinin (müəssisə, qurğu, obyekt və s.) məcburi yerinə yetirməli olduğu ekoloji tələblərin (49-60-cı maddələr) icra olunmasını yoxlamaqdır. Təbiətdən istifadə qaydalarına riayət edilməsinə görə dövlət, istehsalat və ictimai nəzarət formaları fərqləndirilir. Dövlət nəzarəti Azərbaycan Respublikasmm Prezidenti, Milli Məclisi, Nazirlər Kabineti, yerli hakimiyyət və idarəetmə orqanları olan bələdiyyələr, ətraf mühitin mühafızəsi sahəsində xüsusi səlahiyyətli dövlət orqanlan vasitəsi ilə həyata keçirilir. İ stehsalat nəzarəti təbiəti mühafizə qanunvericiliyinin tələblərinin yerinə yetirilməsi, keyfıyyət normalarına riayət olunması, təbii ehtiyatların artırılması və səmərəli istifadə olunması, ətraf mühitin sağlamlaşdırılması və təbiətin müha-fızəsi üzrə planların və tədbirlərin yerinə yetirilməsinin yoxlandması məqsədi ilə təşkilatlann, müəssisələrin və idarələrin ekoloji xidməti vasitəsi ilə həyata keçirilir. İ ctimai nəzarət həmkarlar ittifaqları, ictimai birliklər, əmək kollektivləri və vətəndaşlar vasitəsi ilə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada həyata keçirilir. Bundan başqa, öz səlahiyyətləri çərçivəsində nazirliklər və baş idarələrin həyata keçirdiyi idarə nəzarətini ayırmaq olar. O, dövlət nəzarətindən iki mühüm cəhətə görə fərqlənir: birincisi, qarşıya qoyulmuş vəzifənin nazirlik haqqmda xüsusi əsasnamə və nazirliyin ümumi əsasnaməsi ilə təyin edilmiş daha dar cərçivədə olması; ikincisi, nəzarət funksiyasının xeyli dərəcədə müxtəlif cinsli olmasıdu - , belə ki, elə nazirlik və baş idarə varki, onların tabeliyində olan müəssisələrin fəaliyyəti təbii obyektlərin istismarı ilə bağlıdır, bəzilərinin isə fəaliyyətinin həmin sahəyə aidiyyəti hədsiz |