Microsoft Word xosrov v? Sirin-nizami g?NC?VI. doc Nİzami GƏNCƏVİ

Qolbimi al,  apar, nigarım  sonson.

Sondon  yaxşısı yox,  dildanm  sonson. 

Üzün üroyimi  ctmoso  osir.

Sevincsiz bir йгэк 

K İ m ə  

goroivdir9 

Soni başqasına doyişso gözüm,

О göz düşsün gözdon, bax, budur sözüm. 

Sondon başqasına m eyl ctso bu can, 

Yuxusunda göror toyunu,  inan!

Araya söz düşso bu gündon sonra, 

Barışıq ümidi  qalar saçlara.

X oş  söhbotlor etdi b e b  bir qodor,

Y atdı  ollərində  sevd iyi  zülflor.

F

o

I

ok

 yaqut  rongli  cam ı uzatdı,

216

Bir udum içirdib yeri  qızartdı62. 

Başında dünoıiKİ  meyin xumari,

Əlindo  cam durdu  Şirinin yan.

Ycno də başında sevda dolanir,

Ycno da  xirmoni  od tutub yanir. 

Qizmar hava idi, yanar bir atoş. 

Şölosindo yanar ot,  olof. 

k ü

I

o ş

.

Taxt ipoK parçayla bağlanır necə,  - 

Şirinin döşünü  sıxdı qayımca.

Çox sobat göstordi.  çalışdı  Şirin,

Yan 

Keçdi 

maraldan poncosi  şirin. 

Xosrovu qorarsız gördüyü zaman.

Şirin dedi:  "Ə1 

ç ə k  

bu qızğınlıqdan.

No üçün qızırsan bir bu qodor son9 

Moııi  öz yanında rüsvay cdirson9 

Çox danışan olsa ağalar ogor.

Tez qayıdar üzo qulluqçu, nöıcər.

N eçin danlayırsan 

nöKori 

belə?

Ona ya tənbeh et, ya 

s ü K u t  

clo.

Şahın mindiyi at olarsa axsaq,

Arzusu da çotin  başa çatacaq.

Şahlığın dövranı başlayan zaman 

Istoyin  çox çotin giror qapıdan.

Ayağı zəncirli, olindo bir cam,

Sorxoş bir nəfərdən oql  ummaz adam. 

Мэп durmuşam burda,  şahlığı al  son. 

Öz toxtini  qaytar,  olindoyom  т э п . 

Istəmirəm uzaq düşüm dövlotdon. 

D övlətlə bir ycrdo  olmalıyam т э п . 

D övlət sevir,  so no can verirəm т э п , 

B e b  bir dövlətə deyiləm  düşmon. 

D ö v b t qapısını özün aç,  şadlan,

Bir uğurlu gündo  son  doğulmusan. 

Əvvol  iqbal axtar,  sonra da istəıc,

Xozno  axtarmazlar 

tolosiyoroK.

Əvvol  dil,  sonra söz; gözdon  sonra nur,

217

Əvvol  üzüm olur,  sonra m ey olur. 

İnsan sobr etməıdə yctor к а т т а ,

Y avaş-yavaş çatar dilaramına.

A ğıllı adamlar sobirsiz olmaz,

Keçi bir arpayla heç oto dolmaz.

B e b   avaraliq уагкоп  arada,

Yaxşı olmaz yctsom  şahla murada. 

Dcsom 

K İ, 

т э п  şahın sadiq yanyam, 

Sonin  işlərinə goroK yanyam. 

MüİKİinü sən gotir ələ ycnidon.

Boxtin  к о т эк  ctso. 

bax, haziram 

т э п . 

Burda sən 

monimlo 

Keyf 

cdo-cdo 

Qorxuram şahlığın 

olindon gcdo. 

Xoyalinda 

varsa 

уепэ 

şah olmaq, 

Əfsus 

k İ ,  

tezlİKİə gərəK aynlaq.

Bu d övb t əzəldən nəslinizdədir,

Çox eyb olsun indi, olindon gedir. 

Dünyada diribaş qazanar ancaq, 

CahangirlİKİo heç tutmaz yubanmaq. 

Нэг işdo yubanmaq olsa da тш пкйп, 

Yubanmaq yaramaz səltənət üçün. 

Bütün tarix boyu  şahlara baxsan, 

Görorson  qazanmış daim cold olan. 

Cavansan,  şir 

Kİmi 

cəsarətin var, 

Tacidar olmağa loyaqotin  var.

ÖİKoni  fıtnodon  xilas  cdoroK.

Qüdrotini  göstər bir dofo göroK. 

Almışdır о oğru tamam vannı,

Güclə  qosb  etmişdir ixtiyannı.

Qılınc al, meydanda özünü göstar, 

Mohv  olsun qurduğu bütün h iy b b r. 

Bozon  qılınc tutub,  bozon  do bir cam, 

Şahlar arzusuna çatarlar müdam.

Əlino bir hindi qılınc götür son.

Qoşun yığ dünyanın hor tərəfındən. 

Daşına düşmoni  hodof scçoroK.

218

Sənə yardım  edər döyüşdo  fələıc.

219

К о т э к  eyləyərəm man 

do 

bacarsam, 

Bacarmasam,  dua 

cdorom 

müdam."

О  atoş  qızdırdı Xosrovu yaman,

Şobdizin 

belinə mindi durmadan, 

"Salamat qal,  - dedi,  - т э п  gedər oldum, 

Dənizdən,  atəşdən yoxdur heç qorxum. 

Allah bilir oddan 

çoKİnmorom 

т э п , 

Islanmaram tÜKCO 

Kcçsom  donizdon. 

Zoıın ctmo 

yataram т э п  bundan  sonra, 

Bu gündən т э п  hara, yuxlamaq hara! 

Yerdən qaldıraram uca dağları, 

Bəndimdən qurtarmaz fıl  ayaqları.

Fil olub, yatmaram bundan  sonra, bil, 

Saxsı yox,  olaram doğruçu bir fil.

Bir 

cşşok

 çıxartdım dama,  nadandım, 

Endirorom  indi,  sohvimi  qandım.

Kuzo  qayırmağı bacaran əllər 

Bir Kuzo  sındırsa пэ olar məgər?

Мэп yaxşı  seçirəm qaranı,  ağı,

Çoxdan öyronmişom  gizli yanmağı. 

Kama çatmamaqla qorxudub  bozon.

Gah da т э п э  mərdliıc təlim edirsən. 

Sənin eşqin  moııi tacdan eylədi,

Sevgi  çox yerlərdə çox qan eylədi. 

Olmasaydı eşqin başımda,  ay qız,

Bu sevdalı başım qalmazdı tacsız. 

FolOKtOK boynuma saldım  Komondi.

Əsir edib,  sonra son  açdın  bondi.

M ey içirib aldın ixtiyarımı,

SorxoşKon bağladın ayaqlarımı.

Мэп sorxoş  olanda deyirsən 

k İ ,  

dur, 

Ayıq düşmonlorlo  döyüş,  zorbo vur.

Bəli,  düşm ənbrlə  çarpışacağam,

LaKİn о vaxt 

k

İ, bu quyudan çıxam. 

Niyyotim budur 

k

İ, yolumla gedim. 

Ancaq öz işimi т э п  icra edim.

220

Son 

k İ  

sövq edirsən  moni  bu yola,

221

Əmol  eyləyərəm , пэ ola-ola.

Öz halından т э п э  verərəıc xəbər,

Y axşı, yaman  - dedin sözü müxtəsər.

Əvvol  uğurluydu çox monim  baxtım,

Həm tacım var idi,  lıonı  do 

k

İ, taxtım.

Son  etdin dünyada moııi  avara,

B e b   qara günlü, belə biçara.

Dolm asa Könlümo  eşqinin dordi.

Moııi  bu torpağa 

K İ m  

gotirordi9 

Bir zamanlar zülfün т э п э   ıcəmənddi,

Söybd iyin  

hor söz  şoKordi.  qonddi.

Indi 

k

İ,  ülfoti  mondon  Kosirson.

Icazomi  verdin, gctmoliyom  т э п .

Мэп çıxıb getməKdə 

qafıl 

deyildim,

Qonaqdım, təıdifi vaxtında bildim.

Нэг gün əyləşirdim açıq süfrəndə,

Y ol  çöroyi  verdin, gedirəm т э п  də."

Atını  səyirtdi,  söyb yib  bunu,

GİI

ək

 yollan n d an   çoivdi  qoşunu.

XOSROVUN ŞİRİNDƏN KÜSÜB RUMA 

GETMƏSİ VƏ M ƏRYƏM LƏ EVLƏNMƏSİ

Üroyi  Şirindon 

incİK 

gedirdi,

Küsüb Rum elinə  səfər edirdi.

Qorxulu yollarda qolbi  tolaşda.

Tacının ycrino  dobilqo başda.

Qorxurdu Bəhramın qoşunu göror.

Odur 

k İ ,  

durmadan edirdi  sofor.

Nohong bir qılıncı  bclino vurdu,

Altında dördqanad qartal uçurdu.

Y etdi  Kolisaya:  ona bir zaman 

Ulduzlar seyrini açmışdı  rohban.

HİKmot qapıların açdı  üzüno.

Royi  işıq saçdı d ö v b t gözünə.

222

O rdan ta  donizin  sahilinodoK

223

Y ol getdi atını 

y c l t O K  

siiroroK.

Y olda пэ  dayandi, пэ  do dincoldi.

Qüstontoniyyoyo birbaşa goldi' 3.

Rumun qeysərinə  çatınca хэЬэг,

Dedi:  "Xoşbəxtliıcdir Rumçün bu sofor."

Dedi:  "Uğurludur b e b  biriqbal."

Çıxdı qabağına etdi istiqbal.

Qeysər gördü gəlm iş  qapıya baxtı,

To slim etdi ona tez tacü taxti.

Isovi  sevindi bundan о qodor.

Verdi ona qizi Moryomi  Qeysor.

Şaha layiq toydan çox danışdılar,

Bir çox sort qoymağa verdibr qorar.

О  boxtiyar şahla qiz dastanmdan 

Rum oh lino nələr şah etdi Ьэуап!

Niyatusla qoşun düzoltmosindon.

Ordu nizamından danışmıram т э п .

Bunlan  demişdi bir başqa yazan,

Indi т э п  oyağam, yatmış  о insan.

Sındırsam özgənin nırxını ogor.

Monim  da nirximi özgo puç cdor.

XOSROVUN BƏHRÄMLA MÜHARİBƏSİ 

VƏ  QALİB GƏLMƏSİ

K eyf ctdiivdon  sonra şah bir ncço gün,

Dedi:  "Qoşun verin т э п э , 

K Ö m ə K Ç ü n ."

Qeysər ona saysız qoşun verərəıc,

Qızılla düzəltdi işi qızıltOK.

О qodor toplandı qoşun vo  yaraq,

Qalanmışdı  sanxi dağ  üstüno  dağ,

Domir dağ yerindon torponon  zaman,

SanKİ yer titrodi. qopdu bir tufan,

Xosrov с э т  edilmiş bu igidbrin 

Içindon ayırdı bir qırx-эШ min,

224

Qəflətən bir gcco 

Keçdi 

hücuma,

225

Don zirehə  döndü,  qılınc da cama. 

Bu  işdon  olduqda Bəhram xəbərdar, 

O, verdi döyüşo  şir Kİmi qərar.

Boxt 

tüİKülüK ctso.  belədir qayda, 

ŞirlİK,  cahangirlİK 

vcrmoz 

bir fayda. 

Bir-birino 

qarşı  dayandı  səflər, 

Qoşun 

sıralandı,  sıy n ld ı хэпсэг.

Ox vıyıltısından,  qılınc  sosindon 

Fillə  şir ödünü yanrdı  birdon.

Dirilər каг olur tabil  sosindon. 

Ö lü b r qalxırdı moqborosindon. 

SanKİ  atoşdondi  atlann nalı,

Lol  rongi  çalırdı onlann yalı.

A tlann sosindon b ü rcb r söKüldü, 

Yerin qulağına civo töKüldü.

Atlılar şimşoKtƏK qılınc çalır, bax. 

Ş irb r döyüşürbr diş qıcırdaraq. 

Əcol  hor torofdo  canlan pusur,

Bu döyüş yanında mohşor oyundur. 

Batır sinoloro  iti nizolor,

E b  bil 

k

İ,  artıq gəlmişdir məhşər. 

Nizolordon 

qalın 

mcşo 

yarandı, 

Qaçmaq yollannda ölüm dayandı. 

Bu 

mcşodo  şirdon 

qurtarmaz maral, 

Şirbr do qılıncdan Keçirdi  dorhal. 

K

ü

I

ok

 

giron 

Kİmi yaф aq altına,

Ox girirdi zireh qalpaq altına. 

QartaltOK gozirdi 

oxlar meydanı, 

Qanlı qanadında ölüm 

formanı. 

Göydo 

oynadıqca ox, 

ııizo hor 

an, 

Sərilirdi уегэ 

ııcço  pohlovan. 

Əyyuqa yüıcsələn qanlı 

nizolor 

Bayraq camlannı qızartdı 

ycKSor' 4. 

Qınq 

nizoloro 

yas  saxlayıb yel 

Bayrağın saçını dağıtdı tel-tel. 

Başsız başçılara n ab  

cdoroı<

226

Yer yaxa cırmışdı, göy isə ətəıc.

227

Birisi qılıncdan, biri yaradan 

Homayil  asmışdı diqqotlo baxsan. 

Tünc 

K İ m i 

bir döyüş başladı lıonı  do 

Tünc gərənayları  soslonon  domdo.

A l, 

ipoK 

bayraqlar dalğalanırdı, 

Qamışlıq od tutub  sanKİ yanırdı. 

Ç’öllordoKİ 

daşlar, torpaqlar 

qodor 

Qan 

tÖKmoK  istoyon 

qılıncdı 

hor 

yer. 

Xozan  yarpağıtOK 

ara vermədən 

Oxlar töKülürdü yerə göylərdən. 

Dörd yanına 

çoKİb 

qılıncdan hasar 

Şah filin 

üstündo 

tutmuşdu 

qorar. 

Büzürgümid durub  fılin yanından 

Əlindo 

üstürlab baxırdı 

hor 

an. 

Çalışırdı 

toy in 

eləsin пэ vaxt 

Düşməndən üzünü döndərəcəıc baxt. 

Vaxt çatanda şaha söylədi:  "Tez ol, 

Fürsot 

əldən çıxar,  ona 

vcrmo 

yol. 

Intiqam almaqda sabit dayan 

son.

Fili  sür meydana,  qorxma,  qalibson." 

Xosrov fıl  üstündo hərəıcət etdi, 

Bohramın  üstüno N il Kİmi getdi. 

Pilpayı qaldınb  Bohrama çaldı65,

О fıl gövdəlini torpağa saldı. 

Dünyanı yandıran düşmon  xar oldu, 

Xosrov qalib çıxdı, tale yar oldu. 

Çaylar yaranmışdı axan qanlardan, 

Başları top  ıcimi üzdürürdü qan. 

Rumlularda olan о zəncir ıcəmənd 

Zonci  saçı  Kİmi  olmuşdu bond-bond. 

Hindli qılıncına Kİm durdu qarşı 

Gürcü saçı Kİmi ıcəsildi başı. 

Bohramın  qoşunu düşdü dolaşıq, 

SanKİ  sorsom  adam görmüşdü işıq. 

Ölümdən qurtardı bir ııcço  adam, 

Onların  içindo uğursuz Bəhram.

228

Boh rami-Gıır 

Kİmi 

Boh rami  zaman 

ŞirlİKclon  çıxartdı,  saldi  zorundan. 

Özünü boyonso  insan пэ  qodor.

Öz gözündon  ona doyor bad  nozor. 

Özıındon  razilar hor zaman  sinar, 

Ondan qurtarana uzun ömür var.

E b  

k

İ,  döyüşdo  Boh ram  qovuldu, 

Dünya da  Bohramin  düşmoni  oldu. 

Çox b e b  xirmam yandmb zaman, 

Oyunbaza oyun öyrotmoz insan.

Hansi  sorvi  ovvol  ucaldib 

y i i k s o k .  

Sonra da boynunu oymodi  foloK? 

Hansı  qızılgülü  boslodi.  sonda 

San gül rongini görmodİK onda? 

ŞoKortOK ycyilm oz bütün loğmalar, 

M ey bozon  sa f olar,  bozon  xilt olar.

Bir yan qəm m əclisi,  şənliıcdir bir yan, 

Biri ağlayandır, biri oynayan.

Ham bu dünyanın vəfadarlığı?

Bir yanda ağlaşma, bir yanda çalğı! 

Istər matəm,  istər şadlıq səsləri, 

Dünyaya bir zorro yoxdur osori.

Bu tandir odunu çox aparandır,

Istor йкап yandır,  istar gül yandır.

Bu dünya minmişdir ala bir ata, 

Güman var 

k

İ, 

bu at çox topiıc ata66. 

F

ə

I

ək

 

yaşıl  roııgli  bir atdır, yüyrəıc, 

A ğıl qaçsın onun yolundan goroıc.

Heç  Kİmsoylo yola gctmoz bu naıcəs, 

Ona bel bağlayıb bir iş görülməz. 

Bohrami-Ç’ubinlo  düz golmodi baxt, 

Xosrov  Porviz şaha qaldı qılınc  - taxt. 

Bohram  qaçdı  Ç’ino. tutmadı qorar. 

"Qoza üz v crondo meydan daralar."

Bu zülmo  rast goloıı bir о deyildi, 

Dünyada пэ  qodor b elb r oyildi.

229

X O S R O V U N  Y E N İD Ə N  T A X T A  

ÇIX M A SI

A y yÜKsalən zaman Balıq biirciindon 

Porviz  Şah bürcündo  salmışdı  mosKon'7. 

Sövr Zölıro  ilə,  Xorçong  B ürcisb, 

Soadot yayırdı Toslis T əsd isb 68.

H əməl  porgarından  günəş baxaraq,

Etdi  Dolv  biirciindon  Ziiholi  parlaq.

Bir yanda Ütarid Cövza başından,

Şir yıxan  Morrixo baxırdı heyran. 

Salmışdı  Morrixi  Zonob  ıcəməndə, 

Züholin  g özü yb   Ros düşmüş bəndə. 

Tale b e b  xoşbəxt bir qurğu qurdu,

Şah firuzə  rəngli taxta oturdu.

O,  ağı qaradan dərhal  ayırdı,

Moğribdon  moşriqo yayıldı adı. 

MomlOKOt hо к т ııııo  Kcçoııdoıı  bori 

Gündən-günə artdı qüdrot osori.

Taxtını ucaltdı 

üİKoro  qodor.

Incisi gomiylo.  dənizlə gövlıor!

Taxtında qiymotli  gövlıorlor vardı, 

Gccolor mehtabdan artıq parlardı. 

Xosrov öz taxtına oturdu şirbK,

Igidbr söyb d i çox-çox "МйЬагэк!"

Mölı rııııdoıı  bəzəndi üzü lıor yerin, 

Yaranmışlar ona dedi:  "Afərin!"

Üzünün güııoşi  lıor ycrdo yandı. 

Xorasanda yeni güııoş  oyandı.

Şadlıq toraııosi.  sevincli  soslor 

Yayıldı Mərvdən ta Bəlxə  qədər.

Şah taxtü tacına yetişən zaman 

Şirinin qəmzəsi başladı talan.

No  коııüldoıı  qomi  atmaq olurdu,

230

No  do  qom  vcrono  çatmaq olurdu. 

ÇünKİ  М эгу эт idi  indi  arvadi,

231

Onun  sayəsində yüıcsəldi  adı. 

Doğrudur,  şahlığı,  xoznosi  vardı, 

Şirinsiz qomgindi.  çox biqərardı. 

Dcmirom.  şadlanmır, heç olmurdu şon. 

Dcyirom. gülmürdü açıq ürəıcdən.

M ey içib  noğmolor dinlərdi  bozon. 

Bozon m ey töKürdü cama gözündən. 

Gah deyirdi:  "Nodir istoyin. йгэк! 

Şahlıq, ya aşiqlİK,  cavab ver görəK? 

HöKumot eşq ilə uymaz heç zaman, 

GoroK  birisindon yapışa insan.

Pələngə  şir dedi:  - Məsəldir, 

bişəK K .

Y a Zongana gcdor. ya doğar 

c ş ş o k .

Нэг İKİsi olsa, 

lıonı 

şahlıq, 

lıonı 

yar, 

ÜroK  do 

şahlıqdan bir 

lozzot 

alar. 

Boxtim 

yüz 

öİKoni 

ver 

dcso. 

уепэ 

Verərəm yanm ın 

birco 

telinə.

Y anm la bir gcco yatmışdım bağda. 

Durmuşdu yanımda,  boxtim  ayaqda. 

Boxtim  yatan zaman man tez oyandım, 

Sevgilisiz qalıb  odlara yandım.

Мэпэ 

d eyirb r 

k İ ,  

günəş  Kİmi gül! 

C əm şidin yerində  qəm   rəva deyil. 

Könııldo  qom  vancən gıılmoK olarmı? 

Qomli 

йгэкЬгэ 

sevin c  dolarmı?

NaKam bir quşam 

k

İ, т э п  yun yuvadan 

1рэк tor içino  düşmüşom.  aman!.. 

Qolbim  gülüstana getməK arzular, 

Əfsus  ayağımda var qızıl cidar.

No  bclo  cidarı açmaq mümKİindür.

No  do  о zoncirlo uçmaq mümKİindür. 

Birinin do rd in do n  xostolonmişom. 

MümKİinmü bir elin qomiııi  со к о т ? 

Y üz  ııofor goroivdir ovutsun moııi.

Ncco 

y ü z  

ııoforiıı 

çoK İm  

qəmini? 

Ö z ü m ü  

yÜKİosom 

c ş ş o k   y ü K İ i y l ə ,

232

Gülər bu işimə  eşşəıdər b eb .

A yla günəş çıxıb  birloşdiyindon