Microsoft Word xosrov v? Sirin-nizami g?NC?VI. doc Nİzami GƏNCƏVİ

Dünya güldü, gəldi bir mehribanlıq. 

Firuzo günboddon  qapı açıldı. 

Dünyaya uğurlu  ınübdo  saçıldı. 

Fitnədən olmuşdu zomano  cymon.

Yer üzü silindi  çincin omoldon.

Y eni bir şövq ilə güləncən  boxti 

Bəzəndi  sarayda Xosrovun toxti. 

Şahlığın bayrağı hey yi'iKsolirdi.

Uca,  sıra tağlar göyü dolirdi. 

Qabağında qcysor. xaqan vo foğfur 

Bir ox mənzilində  dayanıb durur. 

Нэг bucaqda gözəl bir Kürsü durmuş. 

Нэг Kürsü üstündo bir şah oturmuş. 

Ayaq  üstündodir sof-sof qoşunlar, 

Ycro göz diıanişdir hcyrotdon  onlar. 

Başının qodrini  bilən hor insan 

Şahonşaha baxa bilmir qorxudan. 

Нэг к э т э г  gövhəri gecəyə nurdu,

Bu 

nurdan gündüzün gözləri  Kordu. 

Filgövdo  osgorlor xoftan  gcyoroK.

On mil  mosafodo  düzülmüş  to к-to к. 

Onun qorxusundan su olardı 

k ö z ,  

Civoyo  dönordi  dildo qızıl  söz.

A ğlı,  tobi.  boxti  cavan,  I

okos

İ

z

. 

Taxtda oturmuşdu  Xosrovi-Porviz. 

Taxtının yanında сокогок hasar

249

Durmuşdu cüt cərgə  sadiq qulamlar. 

Durmuş  qızıl  к э т эг  qulam dostosi. 

Divar naxışıtəıc çıxmırdı  sosi.

250

Taxtı altında yer tutmuşdu aram, 

Qaydayla hüzura golir hor adam.

D övlət qapılan açılan zaman 

Bir qasid 

scvincoK 

girdi qapıdan.

Yeri  öpüb  dedi:  "Şahım var olsun!

Bu dünyada höıcmü borqorar olsun! 

Səadətlə  otur bu qızıl taxta,

Bəhramın  nosibi  oldu bir taxta. 

Bəhramın evini tənc etdi  şahlıq,

Şahın bu düşmoni  yo x oldu artıq." 

Xosrov dedi:  "Dünya fanidir,  fani. 

Bəhram edəcəıcdir hər bir insanı. 

Zomano  bizloro vuranda ко to к.

Qaravul  çoKİrdi  Boh ram a foloK. 

Boxtimin  ağacı gotirondo bar 

Boh ram in üzünü örtdü taxtalar.

Bir bu  Boh ram  deyil,  olsa Bohram-Gur, 

Dünyada nosibi  olacaqdir gor. 

Bohrami-Gur ogor tarn etdi torn,

Y üz  Boh ram in  vardır dünyada goru. 

Boh ram  sağı 

Dünyanı tutmağa çox hosrot çoıcdi.

Hanı  bos  о  şir 

k İ , 

igidliyindon.

Most olub, bizimlə  döyüşdü birdən? 

Наш о dünyagir,  ağzı qan qılınc?

Gavo bayrağına qan saçan qılınc?

Bir çox şir 

ürəKİi, 

ağıllı insan 

Dünya hiylosino  olmuşdur qurban. 

Salmışdır bəndə çox  şirləri, bil 

k İ. 

Əfsunlar oxuyan bu qoca tü k ü.

Çoxuna polong.  şir öldüron  deyo 

V erdibr 

i t   K İm i 

qurda hodiyyo.

T

ü

I

kü

  şahlıq edir qurdlara,  çünKİ 

Qurd balığı görür, toloni  tüİKü. 

Boşboğaz  moKrino  çox şahlar uyur, 

Yersiz düşmonçilİK osası  qoyur.

251

Pis nəticə verir sonda xam todbir.

252

Döşünü 

ipoK 

yox,  oxlar bəzəyir. 

Güvənməıc papaqsız eyləyir başı,

Güco 

güvənməməK 

yaxşıdır, yaxşı. 

Yağdan qüvvot alıb yansa da çıraq,

Çox olsa çırağı 

söndürocoK 

yağ.

Duzla ağarsa da xöroyin üzü,

GoroK qədərincə töıcəsən duzu.

Xurm anı  az 

ye 

k

İ, tİKan olm asın.

Yaxşı 

xöroK 

gəlib yaman olmasın.

Lazım olanı ye  moqbul  qodordo.

Halal olsun soııo haram şeylər do.

Bu darvazada 

k İ , 

monzil  ctmison. 

Kədərdə,  sevincdə hüdud g ö z b   son. 

Dövranından çıxm a heç 

yÜKSOKİoro. 

Ayağını uzat yorğana 

göro.

Hodsiz dalğalanma son  do  doniztoıc, 

Çalışma uçmağa özündon 

yüksok

.

Öz işinə görə  söz danış hər an,

Bafita toxuyarmı hosir toxuyan?

Bu ağıllı  sözb r nadir gövhordir:

"Əzvay уепэ ozvay 

şoı

"

Y eni 

dob  gotirmoK 

пэ  lazım e b ,

Köhnə  qaydaları  vcrmoson y eb ?

Qodim  qondillori  vurub  sındırma,

Yetim in malına heç yaxın durma.

Нэг turn экэп ondan götürər bəhər, 

Mondon yox, toxumdan golir bu xəbər. 

"М эпэт, т э п э т "   deyib  çox qılınc taxan 

Тофад1аг altında yatır bu zaman.

Sanma 

k İ , 

qan 

t ö K ü b  

aslan ov udar,

G ee do olsa bir gün onu qan tutar. 

D övlətb   zülm olmaz bir yerdo,  olbot. 

Zalımlara d ö v b t göstormoz  ülfot. 

Samanlığa düşsə əgər bir eşşəıc,

E

şşok

 

yox,  samana 

go го к 

vay 

dcyoK. 

Halvaya 

g ö z  

yuman 

bir 

milçoK 

ham?

253

Əncirçün öldürməıc olmaz qarğanı.

254

Yadlar zinətilə  ev bəzəmə  son.

Diııo  rəxnə  düşor.  deşilər Kİsən.

Bu 

tünlüK 

bazarda baxma 

k

İ, 

əttar 

Boyaqçı 

Kiıpüno 

nanncı atar.

Ç’otino 

düşso  iş, 

son 

olma saıdt, 

SaKİtlİK 

KÖmoK'dir 

zi'ılmo. bil,  eşit! 

D eyirbr 

k

İ, 

bir gün ağıllı bir 

kəs

 

"Мэп dəliyəm" 

dcyo 

e b  yayır 

sos.

Bir uşaq onunla girso  savaşa,

Dərhal böyüıdəri basarmış  daşa. 

Soruşurlar:  "Uşaq  soııi  vurarıcən 

N eçin öc alırsan  son  qocalardan?" 

Gülümsoyib deyir:  "Gülməsə qoca 

Uşaq pis iş tutmaz ömrü boyunca. 

Narazı olarsa ayaqdan əlbr,

Ayaqlara göro başı döyərlər." 

TəKəbbürb baxma dorvişo  zinhar, 

Onun da özünün bir ab m i var.

Y axşı adamların göz yum eybinə, 

Yaxşı  şey öyrətməz yaman göz  sənə. 

Bu göz nöqsan görür hər bir hünərdə, 

Bir 

I

əkə

 

axtanr hor saf gövhərdə. 

G özbrin qarğanın gözündo  olsun, 

Çincin ayağına baxma tovusun.

Y üz nöqsanın vancən,  dinmo.  sus ban, 

Özgodo  axtarma о nöqsanlan.

Bir g ö z b  baxırsan öz cybino  son. 

G özbrin yüz olur özgodo görson.

Ey eyb  axtarmaqda ayna olan şoxs! 

Aynanın işini  son  görmo  obos.

O,  sin  saxlayandır, heç bir ıcimsənin 

Eybini yanında söylomoz  sonin.

Üzdo gördüyünü dalda 

dcyonlor 

Qapqara olurlar - 

Kölgodon 

betar. 

Kİ

ç

İ

k

 

hesab 

ctmo  Kİm  dıışmonindir. 

Nordi 

xam adamdan udmaq 

çotindir.

255

Xəncərlər üstündo  rəssamlar 

ç o k o i i

 

Qızıl  dovşanlara arxalanma son.

Döyüşon  zamanda onunla şirlər - 

Çox dovşan qanını  töı 

Xotorsiz  sanma lal  axan sulan,

Tünd axsa dağıdar xanimanlan.

Oda uyma,  dcmo üz nurlandırar,

Vaxt olar yüzlərcə xırman yandırar. 

Asian gülüşüno  omiıı  olma, bil,

O,  qılınc göstərir soııo.  diş deyil. 

Cürotdon  dom  vuran qoçaq adamlar 

Şir yıxandan sonra şir adı  alar.

Xosrovu yıxmaqçün, gördünmü,  Bohram 

Xosrovla vuruşub aldı böyüK nam. 

Özündon  alçaqla 

ç o k

İ

ii

 

qovğadan, 

Yıxıb-yıxılmaqdan incİK olarsan. 

BöyıiKİo vuruşda insan ad alar,

Alçaqla vuruşan özü alçalar.

Nəhəng vuruşuna doniz do azdır,

Xırda balıqlann yeri dayazdır."

Xosrov bu  şeylərdən etdiıccə  söhbot. 

BöyÜKİor ağladı göstorib  riqqot.

Xosrov taxtdan endi,  artdı qayğısı, 

Gözlorindon  axdı çox gül rəngli  su.

Düz üç gün Bəhramçün batdı 

Kodoro.

No taxta əl vurdu, пэ  qədəhlərə. 

Dördüncü gün уепэ m əclis  düzəldi,

X oş  noğmo  səsləri  birdon yüıcsəldi. 

Soxavoto goldi  о doniz əllər,

Daş-qaşdan yer dönüb olmuşdu Ülıcər. 

M ey 

t ö K d ü  

saqilər,  sorxoş  oldu şah, 

Şirinin qomindon  üroyindo  ah...

Dedi:  "Barbəd gəlsin m əclisə  əl an!" 

Ondan dərdlərinə istədi dərman.

256

Ç A L Ğ IÇ I B A R B Ə D İN  T Ə R İFİ

Sorxoş bülbül 

K İ m i 

gələndə  Barbod 

Su 

K İ m i 

axırdı  olindo  borbot.

0 ,   çala bildiyi yüz xoş nəğmədən 

Seçdi otuzunu - özü bəyənən.

Bu otuz  noğmo 

k

İ,  Barbəd çalırdı,

Gah 

üroK 

verirdi, gah can alırdı. 

"Gonci-badavord"lo  moclisi  açdı,

A ğzı hor nəfəsdə  xozino  saçdı. 

"Gonci-gav"  başladı,  coşdu üfüqlor.

Y er öKüzün verdi, nisar etdi zor74.

О  "Gənci-suxtə"ni oxuyan zaman 

Min  xozino yandı  onun ahından. 

"Şadırvan mirvarid"  oxuyan zaman 

Mirvari  saçırdı  dodaqlanndan. 

"Toxti-Taqidis"o golondo  növbot 

Göydo  qapısını  açardı connot. 

"Naqusi"  vo  "Övrəng"  çalınan zaman 

Zoııg  sosi  qalxırdı övrong taxtından75. 

"Hoqqeyi-Kavus"dan qoııd versa ogor. 

Onun mətaından öpordi  şoKor. 

"Mah-bor-Kuhan"ı  çalanda əli 

A yı dağ  üstüno  qoyardı dili.

"M

üşk

 

danə"sini 

soslondirorKon 

Ev 

müşKİin  otrindon 

olurdu 

xüton. 

"Arayişi-xurşid"  salıncən haray 

Getməzdi günəşin bəzəyi bir ay. 

"Nimruz"  nəğməsini başlasa, bütün 

Özündon 

gedərdi ağıl yanm  gün. 

"Səbz dər səbz"  nəğm əsi başlasa əgər, 

Saralmış bağlarda açardı güllər. 

"Qifli-Rumu"  əgər oxusa bollu,

Rum, Zoııg xəznəsinə  açardı yolu. 

"Sorvistan"  başlayıb ötondo dil-dil 

Səba sərvistana girmozdi  bir il.

257

"Sərvi-səhi"  səsi gəlcəıc qulağa 

Bülbül  sarmaşırdı güldo budağa. 

"Nuşin bado"  silsə  Könüldon  qubar, 

Kcçordi  gccodon  qalmış о xumar. 

"Ramişi-can"ını  oxuyan zaman 

Zomano  cdordi  özünü qurban. 

"Sazi-novruz"unu çalanda tamam76 

Tale do  cdordi  о günü bayram. 

"Müşguyə"  noğmosi 

müşK 

tÖKordi. 

MüşKİin xoş qoxusu qosro  çÖKordi. 

Hovayi  -  "Mehrigan"  çalanda,  о  dom 

Huş başdan çıxırdı, gülürdü alom.

О  "Morvayi-nİK"don  dcso 

bir 

qodor. 

X oş  olardı bir il 

go loco к 

günlər. 

"Şobdiz" 

noğmosini başlayanda, bax, 

Bütün 

gcco 

dünya qalardı oyaq. 

"Şəbi-fərrux"  səsi 

g ə lsə  

xəfifcə 

Olmazdı 

heç 

bundan uğurlu 

gcco. 

"Forrux-ruz"  noğmosi 

oxunan 

domdo 

Zaman qalib çıxar,  qalmazdı 

qomdo 

BaşlarKon  "Qönçcyi-KobKİ-dori"don 

K

ok

Iİ

k

 

qaqqıltısı 

golordi  homon.

Sazı  başlayarKon  "Noxçirigana"

Salar zöhrolori tora,  zindana. 

"Kini-Soyavuşa"  vuranda barmaq 

Soyavuş qanıyla dolurdu qulaq77. 

"Kini-Iroc"ino  açanda meydan 

Qisasa başlardı  tozodon  cahan78. 

Soslonon  zamanda о  "Baği-Şirin"

A cı  mcyvolor do  olurdu şirin.

B elə 

Könül 

açan şux noğmələrdən 

Porviz üçün  Barbod çalırdı  şon-şon. 

Bir-birindon gözol  bu noğmələrə 

"Əhson!  ohson!"  dedi Xosrov yüz кэгэ. 

Xosrovun bir b e b   adoti  vardi,

"Əhson!"  dcyon  zaman qizil  atardi.

258

Barbədin çaldığı hor bir pərdəyə

259

Şah tamam bir xozno verdi hədiyyə.

Dil açıb  in со bir qəzəl  deyəncən 

Şah qızıl  boxş edib  deyərdi olısoıı.

Нэг pərdədə  Barbəd çalsa bir məqam,

Şah xələt verirdi mirvari tamam.

Bu gün nə qədər də  desələr əhsən,

Bir 

yun 

paltar 

bclo  görmoyocoKSon.

Son 

yÜKSOK 

lıümmotdoıı başını 

dİK  

tut!

Нэг bir aforiııi.  xoloti  unut!

Qoııaoto  şad ol, tamahdan э1  сок.

Мэп 

K İm i 

qətrə  ol, yaşa doııiztOK.

Bir ııcço  xoznoni  şaha verincən,

Bir saman çöpü do  istomodim  т э п .

Yoxsulluq  içiııdo  sözüm göyordi.

No т э п  tələb etdim, пэ  də  о verdi.

Bu bəsdir 

k İ , 

dünya sözümlə  doldu,

Dəryalar, 

modonlor moııiniKİ 

oldu.

Nizam i,  zahidlİK xolotiııi  son 

Qızıl  xolotloro heç doyişmozson.

B elə bir xoloti  boynuna salan 

Bütün başçıların başıdır,  inan!

X O S R O V U N  ŞİR İN İ  G Ə T İR M Ə K  Ü Ç Ü N  

M Ə R Y Ə M D Ə N  İC A Z Ə   İST Ə M Ə Sİ

Göyün yaxasından çıxanda qomor 

Hilali örtüyo büründü yerlər.

Xosrov lıoromxaııa yolunu tutdu,

Şirin lıosrotiylo  çox qanlar uddu.

Moryomiıı  yanına goldi  most 

İ k o ii.

Ona Isa 

Kİmi 

dil açdı  birdoıı:

Xosrov sölıbot açdı,  Şiriııdoıı  dedi,

М эгу эт bu sözbrdən acı qəm yedi.

"Yaxşıdır Şiriııdoıı  olamən uzaq,

Yaramı acı duz göyııotmir ancaq.

260

A ğzı acı  olmuş almayaraq к а т ,

261

Monim  səbəbimə  olur о, bədnam.

Son  do  monim 

K İm i 

göstorib qılıq, 

Göstoroydin ona bir mehribanliq. 

Icazo ver,  о  da olsun bir Koniz. 

Qalmasin qosrdo yalqız,  Kİmsosiz. 

Мэп onun üzüno baxarsam ogor. 

Yandırsın gözümü odlar,  atoslor." 

М эг у эт  cavab verdi ona:  "Cahangir! 

Cəlalın,  şöhrotin göylordo gozir. 

Dünya çırağını  boxş etmiş  soııo. 

F

o

I

ok

 

baş oymişdir son in  socdono. 

Мэп 

K İm i 

tar halva qarşında vancən, 

Nodon soyuq düyü qızdıracaqsan? 

Тэг halva olsa da Şirinin adı,

Мэп elərəm acı о  şirin dadı.

TİKansız xurmanın başqa dadı var, 

Tüstüsüz bir halva çox şirin olar.

Tay tutursan məni о  cadugərlə,

Babil  sahirini aldadar bclo.

Mindon  çox ofsano bilincən ozbor. 

Тэк birco  ofsıınla bizi məhv cdor. 

Istoyir aldada,  ayrı 

d ü ş o K  

biz,

О  soııo  qovuşa, т э п  qalam  sonsiz.

О  ofsuna uyan zoıın  ctmo  moııi.

Мэп çoxdan bilirəm о  əfsanəni. 

Arvad var tors  salar yüzü olliylo. 

Ancaq  Ütarido qurar min hiylo. 

Arvad bir güldana 

O K İ l m i ş  

güldür, 

B ayın gözoldir.  içiso  "gül"dür79.

Bir 

ö

I

ko

 

tapmazsan göro.  hoqiqot. 

Qadında,  qılıncda,  atda sodaqot.

Vofa KİşilİKdir,  arvadda olmaz, 

Arvad adlananda vofa tapılmaz. 

Kişilər çox todbir töıcdübr,  fəqot,

Bir arvad ctmodi  düzgün horoıcət.

Sol  böyürdon  olmuş qadın,  deyirbr

262

Soldan sağı ummaq olarmı məgər80?

263

Gəl о allahsıza йгэк verm о  son.

Xilas  olmaz canin bir gün boladon.

Q c y r o t i n i   ç o K S o n   Ç0K0C0KS011 

dord.

Qeyrətin 

çoKmoson  olarsan  namord.

Так dolan,  Keyf e b ,  sür dövranını,

Azad ol 

süsantƏK, 

bəslə canını."

And içdi о taxta,  taci-Qcysoro:

"Əgər gəlsə  Şirin bir gün bu уегэ,

Boynuma salaram qara 

Kondiri,

Ziıliımdon  özümü asaram diri.

Yaxşıdır 

k

İ,  Şirin orda oturmuş,

Yaxşıdır,  abadlıq görmoso bayquş."

Məryəmin  sözündən şah bildi:  heç  voqt 

Günü günüsüylə bağlamaz  ülfot.

Başqa cür başladı Xosrov  sözünü,

Məryəmə mehriban tutdu özünü.

Şapur gəlib min cür h iy b   quraraq,

Yetirərdi  şaha Şirindon  soraq.

Aparardı gizlin cavabı уепэ,

Bu qanlar udandan о  qom  уеуэпэ.

Şirin bu oyuna qalmışdı heyran,

Neco  səbr edir şah aynlıb ondan?

Duydu,  vofasızlıq yoxdur,  nohayot.

Dövloto görədir b e b  m əsbhət.

ŞA PU R U N  X O S R O V U N  P E Y Ğ A M IN I 

ŞİR İN Ə   G Ə T İR M Ə Sİ

Şah bir gün  Şapura dedi:  "Söyb, т э п  

No  qodor aynlım  öz  sevgilimdən?

Bir geco  о ayı get gotir göroK.

Sandıqda saxlayım onu 

loltƏ K .

D övb tin   nofıno  ondan bir qodor 

Uzaq olmalıyam,  bilmirson  ınogor?!

Qorxuram Məryəmin  sobri  qurtara,

264

İsa 

Kİmi 

ç o k o

 

özünü dara.

265

Məsləhətdir lıolo о  aysifotlo 

Pəribrtəıc gizli görüşüm belə.

Əgor о  porini  görərsə М эгуэт,

Cin atına minər, yaxşı bilirəm."