Microsoft Word Yaxin ve orta serq olkeleri doc

 
4. İqtisadiyyatı 
 
Əfqanıstan dünyanın  ən geridə qalmış ölkələrindən biridir. 
Ölkədə adambaşına düşən milli gəlir ildə 100 dollara yaxındır (2006). 
İqtisadiyyatı zəif inkişaf etmiş Əfqanıstanın geriliyinə səbəb tarixən 
onun aqrar ölkə olması və buradakı vətəndaş müharibəsi olmuşdur. 
Kənd təsərrüfatının aparıcı sahələri.  Əfqanıstanın aqrar 
quruluşundakı gerilik kənd təsərrüfatında texniki təchizatın aşağı 
səviyyəsi ilə izah olunur. Kənd təsərrüfatında görülən işlərin 
əksəriyyəti  əvvəllər olduğu kimi, hələ  də  əl ilədir.  Əkinçilik süni 
suvarmaya möhtacdır.  İqlimin çox quraq olması, atmosfer 
yağıntılarının fəsillər üzrə qeyri-bərabər düşməsi  əkin sahələrinin 
suvarılmasını  tələb edir. Ölkədə ümumi əkin sahəsi 4,5 mln. 
hektardır, bunun 2,6 mln. hektarı suvarılan torpaqlardır. Lakin 
ölkədəki münaqişələr ucbatından bu torpaqlardan səmərəli istifadə 
olunmur. 
Suvarma  əkinçiliyi Hilmənd çayı hövzəsində, Kabil çayı  və 
onun qollarının vadilərində,  şimalda Hərirud çayı vadisindədir. 
Əfqanıstan bitkiçiliyində taxılçılıq  əsas yer tutur. Buğda ölkənin 
bütün rayonlarında becərilir. Bu onunla izah olunur ki, ölkədə 

---

 
279 
nəqliyyat  şəbəkəsi zəif inkişaf etdiyindən, hər bölgə ilk növbədə öz 
çörəyi ilə özünü təmin etməyə çalışır. Buğda ilə yanaşı Əfqanıstanda 
qarğıdalı, çəltik və arpa da yetişdirilir. 
Texniki bitkilər Şimali Əfqanıstanda geniş yayılmışdır. Pambıq 
və tütün əkinləri nisbətən geniş sahədə becərilən texniki bitkilərdir. 
Pambıq ölkədə ötən  əsrin 50-ci illərindən becərilir.  Əvvəllər bu 
sahənin inkişafı  həm pambıq parça müəssisələrini xammalla təmin 
etmək, həm də dünya bazarında pambığın satış qiymətinin 
yüksəlməsi ilə əlaqədar idi. Ən məhsuldar illərdə Əfqanıstanda 150-
160 min ton pambıq yığılırdı. Hazırda isə bu sahədə  də geriləmə 
vardır. 
Bağçılıq və üzümçülük ölkədə ənənəvi təsərrüfat sahəsi sayılır. 
Bu sahədə  əmtəəlik püstə, badam, qoz, üzüm və meyvə istehsalı 
mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Vətəndaş müharibəsi digər sahələrdə 
olduğu kimi üzümlüklər və bağlara da böyük zərər vurmuşdur. 
Cəlalabad irriqasiya kompleksinin suyu ilə suvarılan torpaqlarda 
sitrus meyvələri və zeytun becərilməsinə xüsusi fikir verilir. 
Heyvandarlıqla həm köçəri, həm də oturaq həyat tərzi sürən 
kəndlilər məşğul olur. Mövsümi otlaqlar axtarmaq məqsədilə 
köçərilər adətən eyni istiqamətdə  hərəkət edərək, yay aylarında 
Hindiquş  və digər dağlıq rayonlara qalxır, qışda isə Hind və  Pənc 
çaylarının dərələri ilə  aşağı – ovalıqlara enirlər. Heyvandarlıqla 
oturaq həyat tərzi sürən kəndlilər də  məşğul olur. Ölkədə aqrar 
bölmədə ümumi məhsulun 30 faizi heyvandarlığın payına düşür. Bu 
sahədə qaragül dərili qoyunçuluq, xüsusilə  əhəmiyyətlidir. 
Əfqanıstan qaragül dərisinin mühüm ixracatçısıdır. Ölkədə xarici 
valyuta gəlirinin artıb-azalması qaragül qoyunçuluğunun 
vəziyyətindən çox asılıdır. Qoyunçuluğun bu növü ekstensiv 
istiqamətdədir. Qaragül dərili qoyunçuluq ölkənin  şimal və  şimal-
qərbində Fəryab, Bəlx vilayətlərində daha yaxşı inkişaf etmişdir. Ən 
məhsuldar illərdə ölkədə 1,3-1,4 mln. ədəd qaragül dərisi istehsal 
olunur. Dünya bazarında onun alıcıları çoxdur. Qaragül dərisi 
dövlətin  əsas xarici gəlir mənbəyi olduğundan,  ən yaxşı otlaqlar bu 
sahə üçün ayrılır.