Microsoft Word Yaxin ve orta serq olkeleri doc

 
 
 
60
4. İqtisadiyyatı 
 
Neft yataqlarının kəşfinə  qədər Dubay və ondan bir qədər 
geridə qalan Şərca, Müqaviləli Omanın iqtisadiyyatında başlıca yer 
tuturdular. Bu ilk növbədə onların mirvari və digər dəniz 
məhsullarının satışında Qərb ölkələri məhsullarının tranzit 
daşınmasında özünü göstərirdi. İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı 
illərdə qaçaq mal ticarəti Dubay üçün əsas gəlir mənbəyi olmuşdur. 
Avropadan gətirilən zərgərlik məmulatları, saat, elektrik məişət 
məhsulları bu əmirliyin  ərazisindən gizli olaraq Cənub və  Cənub-
Şərqi Asiya ölkələrinə, həmin ölkələrdən isə Avropaya qiymətli daş-
qaş  və müxtəlif metallar daşınırdı. Həmin vaxtlar neft Dubay üçün 
ikinci dərəcəli gəlir mənbəyi hesab edilirdi. Dubaydan fərqli olaraq 
Abu-Dabi  əmirliyi isə neft yataqları  kəşfinə  qədər kasıbçılıq 
içərisində yaşayırdı. 
Abu-Dabidə, Dubayda və  Şərcada neft yataqlarının kəşfi bu 
əmirliklərdə iqtisadi vəziyyətin əsaslı surətdə dəyişməsinə, sosial və 
demoqrafik irəliləmələrə  səbəb olmuşdur. Açıq bazar iqtisadiyyatı 
yolu ilə irəliləyən BƏƏ ötən  əsrin 70-ci illərindən başlayaraq 
regionda zəif inkişaf etmiş dövlətdən yüksək həyat səviyyəsinə  və 
texnologiyalara malik bir dövlətə çevrilmişdir. 
Abu-Dabi əmirliyi neft-qaz çıxarılması və emalı, Dubay ticarət 
kommersiya və  nəqliyyat qovşağı,  Şərca yüngül sənaye və 
kommunikasiya mərkəzi kimi, ölkə bütölükdə xarici turizm mərkəzi 
kimi ixtisaslaşır. 2004-cü ildə ölkənin Ümumdaxili məhsulunun 
(ÜDM) dəyəri 54,0 mlrd. ABŞ dollarını keçmişdir. ÜDM-da 
adambaşına orta göstəricisi 1995-ci ildəki 9985 dollardan 2005-ci 
ildə 23 min dollara qədər artmışdır. Bu göstəricəyə  qədər BƏƏ 
regionda birinci yeri tutur. 
 İkinci Dünya müharibəsindən sonra Küveyt və  Səudiyyə 
Ərəbistanı neft sənayesi ilə  əlaqədar yüksək iqtisadi inkişaf 
səviyyəsinə çatmaq üçün 10 illərlə vaxt sərf etmişlər. Onlardan fərqli 
olaraq həmin inkişaf yolunu Abu-Dabi, Dubay və  Şərca  əmirlikləri 
cəmi 8-10 ilə keçmişdir. Ölkənin belə «sıçrayışında» yerli hakimlərin 
ağıllı  və  məqsədyönlü siyasətini də yüksək qiymətləndirmək 
lazımdır. 
Dövlət rəhbərlərinin dünya iqtisadiyyatında baş verə biləcək 
dəyişiklikləri düzgün qiymətləndirməsi və uzaqgörənliyi sayəsində 

---

 
61 
əmirliklər qısa tarixi müddətdə «neft hay-küyünün» bəhrəsindən 
məharətli istifadə edə bilmiş və ölkənin sosial-iqtisadi simasını əsaslı 
sürətdə dəyişdirə bilmişlər. Ölkə, tikintisi böyük vəsait tələb edən iri 
infrastruktur sahələrini və sənaye müəssisələrinin çoxunu «neft hay-
küyü» dövründə yarada bilmişdir. 1970-ci illərin «neft dollarları 
yağışı» dövründə neft çıxaran digər ölkələrdən fərqli olaraq 
əmirliklərdə lazımsız, lakin «nüfuzlu» obyektlərin, yəni «neft 
erasının piramidası» kimi obyektlərin tikintisinə 
vəsait 
ayrılmamışdır. Burada başlıca olaraq «XXI əsrə sıçrayış» üçün start 
meydançasına çevrilə bilən  əsası  və uzunmüddətli müəssisələrin 
tikintisinə kapital qoyulmuşdur. 
Neft-qaz və onunla əlaqədar olan neft-kimya sənaye 
sahələrinin inkişafına  əsaslanan BƏƏ  qısa müddətdə ölkə 
iqtisadiyyatının təməlini qomuşdur. Ən müasir texnika və avadanlıqla 
təchiz olunmuş neftemalı  və neft-kimya müəssisələri, aliminium, 
sement zavodları, təbii  şəkildə  və neftlə yanaşı  çıxarılan qazların 
mayeləşdirilməsi üzrə müəssisələr, su təmizləyici qurğular, elektrik 
stansiyaları, polad əridən zavodlar, mineral gübrə, yuyucu maddələr 
və s. istehsal edən müəssisələr tikilmiş  və istifadəyə verilmişdir. 
Yüngül və yeyinti sənaye sahələri də sürətlə inkişaf edir. Sənaye 
sahələrinin inkişafı ilə yanaşı, səhrada kənd təsərrüfatı plantasiyaları, 
heyvandarlıq fermaları yaradılmış, geniş avtomobil magistralları 
salınmış, dəniz və hava limanları tikilmişdir. 
BƏƏ-nin milli iqtisadiyyatının özünəməxsus səciyyəvi 
xüsusiyyəti vardır. Bu xüsusiyyət inkişaf etməkdə olan, xüsusilə neft 
və digər xammal ixrac edən ölkələr üçün xarakterikdir. Ümumdaxili 
məhsulun strukturunda 51 faiz sənayenin, 45 faiz xidmət sahələrinin, 
4 faiz isə kənd təsərrüfatının payına düşür.