Midterm hidratın öyrənilmə tarixi

***

1.Hidratəmələgəlmənin və dağılmasının xüsusiyyətləri

2.Dünya okeanlarının tədqiqaatı əsasında hidrat yataqlarının müəyyən edilməsi X

3.okeanın dibində hidratın əmələgəlmə mexanizmi

Hazırda okeanların akvatoriyalarında iri qaz-hidrat sahə­ləri aşkar edilmiş və materiklərdə onlarla hidrat yataqları kəşf edilmişdir. 1967-ci ildə Qərbi Sibirin şimal-şərqində Messo­yax yatağı sənaye istismarına buraxılmışdır. Bu yataq iki növ ya­ta­ğın: qaz-hidrat və qaz yataqlarının birləşməsindən ibarət­dir. Bu iki yataqlar arasında bütov litoloji ekran olmamış və on­ların ümumi qaz-su kontaktı mövcuddur. Bu ilk qaz-hidrat yatağının təcrübi istismarı əvvəlki laboratoriya tədqiqatı nəti­cə­lərinin düzgünlüyünü isbat etdi və bu yatağın işlənilmə təc­rü­bəsi gələcək zamanda istismar ediləcək digər qaz-hidrat ya­taq­larının istismarı üçün nümunə vəzifəsini yerinə yetirir.

Okeanlarda qaz-hidrat yataqları adətən kontinental ya­mac­­larda dəniz dibindən bir neçə yüz metr dərində qatlar ha­lında yerləşirlər. Bəzi hallarda qaz-hidratları dəniz dibinə ya­xın məsafələrdə (bir neçə metrdə) yerləşirlər. Belə hallara Qara dənizdə, Xəzər dənizində, Aralıq dənizində və Oxot dənizində rast gəlinir. Baykal gölünün Cənub və Mərkəzi çökəkliklərində rus-amerikan seysmik ekspedisiyasının 1992-ci ildə tədqi­qat­ları nəticə­sin­də qaz-hidratlarının olması haqqında məlumat alın­mışdır. 1998-ci ildə «Baykal-qazma» proqramının yerinə ye­ti­rilməsində Baykal gölünün çənub çökəkliyində 120 metr dərinlikdə qaz hidratları aşkar edilmişdir. Qaz atqılı sahələrə malik olan Baykal gölünün dibinə yaxın çöküntülərində qaz hid­ratlarının aşkar edilməsi daha artıq marağa səbəb olmuş­dur; belə ki, qaz hidratları ilk dəfə olaraq kiçik dərinliklərdə və şirin su mühitində aşkar edilmişdir. Qaz hidratlarının, mə­sa­məli mühitdəki suların və qazların kimyəvi xarakteristi­ka­la­rı okeandakı duzlu sularda qaz-hidrat yataqlarının tədqiq edil­mə sahə­sində kifayət qədər ətraflı öyrənilmişdir. Lakin şi­rin su mühiti üzrə bu xarakteristikalar hələ öyrənilməmişdir. Bay­­kal gölü suları xeyli təmiz olduğuna, yay mövsümündə gəmi ilə, qışda isə buz üzərindən gölün istənilən sahələrində tədqiqat aparılması mümkünlüyünə görə bu göl təcrübə işləri­nin apa­rılması üzrə ən əlverişli rayon hesab edilə bilər. Bu gö­lün çirk­ləndirilməsi nəzarət altında olduğuna görə burada təd­qi­qatlar xeyli məhdud xarakter daşı­yır. Hazırda aşkar edil­miş­dir ki, Baykal gölünün çirklən­məsi təbii proseslərə, gölün di­bindən çıxan metan qazı ilə baş verə bilir.

4.qaz kəmərində hidratın əmələgəlmə yerinin təyini X