Milli Virtual Kitabxana

QHT-lər üçün 10 uğurlu məsləhət 
 
Sizin bir sosial media strategiyanız var- bəs indi nə etmək fikriniz var? Strateji məqsədlərinizi həyata keçirmək 
üçün sosial media alətlərindən istifadə ən düzgün yoldur, amma bəzən onlardan istifadə üçün bir neçə məsləhətə 
ehtiyacınız ola bilər. 
 
QHT-lər strategiyalarına maraqlı ideyalar qatmaq üçün 50 məsləhət ( 50 Social Media Tactics for Nonprofits). 
Elementar  səviyyədən  orta  səviyyəyə  qədər  olan  bu  məsləhətlər  strateji  məqsədləri  dəstəkləmək  üçün  və 
tərəfdarlarınızı da fəaliyyətə sövq etmək üçün işlədilə bilər. 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
185 
 
 
Aşağıda başlanğıc üşün sizə kömək edə biləcək 10 məsləhət var: 
 
Facebook like düyməsini əlavə edin 
 
1. Oxucuları sizin saytınıza və bloqunuza cəlb etmək üçün ən yaxşı yollardan biri Facebook like düyməsidir.  
customizing this widget at Facebook.com – bununla like düyməsini bir neçə dəqiqə içində saytınızda yerləşdirə 
bilərsiniz.  Kimsə  sizin  bloqunuzda  və  ya  saytınızda  olan  bir  postu  ―like‖etdikdə,  Facebook  ―news  feed‖-də 
görünəcək və həmin insanın Facebook dostlarını sizin kontentinizə gətirəcək. 
 
 
Facebook icmanız üçün qaydaları göstərin 
 
2. Bəzi təşkilatlar onların Facebook divarlarında yazılan mənfi şərhlərə görə narahat olurlar. Bu problem yarada 
bilər,  ona  görə  bizim  fikrimizcə,  Facebook  səhifənizin  kənarında  şərh  yazma  qaydaları  tərtib  edin.  Bu  sizə 
kontentinizi  daha  şəffaf  idarə  etməyə  kömək  edəcək  və  izləyicilərinizə  düzgün  fikirlər  aşılayacaq.  Birləşmiş 
Ştatların Humanitar Cəmiyyəti öz Facebook səhifələrində bundan effektiv istifadə etmişdir 
 
Səhifənizdə müəyyən bir faəliyyətə müraciətdən çəkinməyin 
 
3.  Facebook  səhifənizdə  hansısa  bir  fəaliyyətə  təhrik  yoxdursa  böyük  bir  imkanı  əldən  verirsiniz.  FBML 
tətbiqetməsindən  istifadə  etməklə  siz  proqramları  və  başqa  fəaliyyətləri  göstərən  xüsusi  qoşma  yarada 
bilərsiniz. The Best Friends and Animal Society də Adopt qoşması ilə bundan effektiv istifadə edir. Səhifənizə 
gələn istifadəçiləri müəyyən fəaliyyətə gətirən qoşmalar bunlardır: ―Hesab aç‖, ―Könüllü‖, ―Qeydiyyatdan keç‖. 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
186 
 
Auditoriyanızı genişləndirmək üçün dost kampaniyasına başlayın 
 
4. Yeni dostlarınızdan və digər istifadəçilərdən sizin Facebook səhifənizə qoşulmalarını xahiş etməkdə heç bir 
ziyan yoxdur. Facebook dostlarınızın hər birinin öz şəbəkəsi var (orta Facebook istifadəçisinin 130 dostu olur). 
Onlardan da öz dostlarına sizin səhifənizə qoşulmaları üçün xahiş etməkdən çəkinməyin. The California State 
Parks Foundation―Dost dəst gətirər‖ kampaniyası keçirdilər və 517 tərəfdar qazandılar. 2 həftə içində onların 
tərəfdarlarının sayı 517-dən 33.000-ə çatdı. İndi isə bu say 60.000-ə yaxındır. 
 
Bir iş barədə brendləşmiş sosial şəbəkə yaradın 
 
5. Facebook böyük bir icmadır. Amma bəzi təşkilatlar növbəti və daha yüksək səviyyəyə keçmək üçün xüsusi 
sosial  şəbəkələr  yaratmağa  ehtiyac  duyurlar.  Bir  tərəfdən  də,  daxili  cəmiyyətdə  orta  ölçü  ekvivalent  sosial 
şəbəkə olan Facebook-dan daha genişdir. Bu zaman təhlükəsizlik, branding və məlumatlar üzətində nəzarət də 
asanlaşır.  Bundan  əlavə,  əgər  sizin  təşkilatınız  daha  həssas  mövzularla  maraqlanırsa  bu  sosial  şəbəkələrin 
təhlükəsizlik xüsusiyyətləri  sizi  həvəsləndirə  bilər.  The  Christopher  &  Dana  Reeve  Foundation  sürətlə  inkişaf 
edən sosial şəbəkəyə malikdir. Bu şəbəkə daha çox iflicli adamlara dəstək məqsədilə yaradılıb. 
 
Tərəfdarlarınızı öz sosial şəbəkələrindən istifadə etməyə həvəsləndirin 
 
6. nativlərin təklif edilməsi bacarıqlı və həvəsli tərəfdarları bacarıqlı fond sahiblərinə çevirmək üçün ən maraqlı 
yoldur. Bir çox qeyri-komersiya təşkilatları ad günlərini, toylar, məzun günlərini və tədbirləri zamanı ən-ənəvi 
hədiyyələrdən  çox  pul  mükafatına  önəm  verirlər.  Facebook  Causes  bu  meyli  başqa  istiqamə  daşımış  və 
istifadəçilərin ad günləri zamanı adi hədiyyələr yerinə ad günü arzuları ilə ianə etməyə dəvət edir. Bu yolla 7,5 
milyon  dollardan  çox  pul  bəxş  olunmuşdur.  Belə  ki,  siz  də  öz  tərəfdarlarınızı  öz  ad  günü  arzularını  təqdim 
etməyə həvəsləndirin. 
 
Yenilikləri saytınızda göstərmək üçün Twitter widget-(vidjet)- lərindən istifadə edin 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
187 
 
 
7. Sosial şəbəkənizi saytınız və ya bloqunuzda göstərməyiniz məzmunu yaymaq və yeni izləyicilər qazanmaq 
üçün əla yoldur. Saytınızda yeləşdiriləbilən vidjetlər (Widgets)  sayəsində Twitter bunu sizin üçün asanlaşdırır. 
Saytınızdakı axtarış vidjeti hansısa açar sözü,  haşteqi və ya təşkilat adı Twitter kontenti ilə əlaqəlndirmək üçün 
əla yoldur. Profil Vidjeti, Favoritlər Vidjeti və Siyahı vidjetlərini də yoxlamağa dəyər. 
 
Tvitləri təyin etməklə komanda əməkdaşlığını möhkəmləndirin 
 
8.  Bir  çox  qeyri-komersiya  təşkilatlarının  sosial  media  fəaliyyətinə  nəzarət  etmək  və  cavab  vermək  üçün 
resursları yoxdur. CoTweet və Hootsuite kimi alətlər çoxsaylı əməkdaşlar birgə işləməyə və tvitləri sadə bir alət 
üzərindən  etməyə  imkan  verir.  Planlaşdırılan  komanda  üzvlərini  bloq  postları,  tədbir  xatırlatmaları,  xəbərlər 
barədə tvitləmək və tvitlərə cavab verməkdən, retvit etməkdən azad edir. 
 
Çoxsaylı müraciətlər üçün video annotasiyalardan istifadə edin  
 
9. Tərəfdarlarınızı müəyyən fəaliyyətə səsləmək sosail media fəaliyyətinin verdiyi imkanlardan biridir, belə ki, 
bu  imkanı  heç  vaxt  əldən  verməyin.  YouTube-da  video  annotasiyalarında  istifadə  etmək  izləyicilərinizi  sizin 
saytınıza  gəlməsi  və  orada  qeydiyyatdan  keçmələri  üçün  əla  vasitədir.  STILLER  STRONG  –un  videolarında 
interaktiv  menu  yaratmaq  üçün  video  annotasiyalardan  necə  istifadə  etdiyinə  baxın.  Onlar  həm  də  digər 
təşkilatların  müraciət  üçün  video  annotasiyalardan  necə  istifadə  etdiklərini  öyrənirlər.  (YouTube-nin  qeyri-
komersiya təşkilatları üşün proqramından qeydiyyatdan keçdiyinizdən əmin olun) 
 
Nişanlama (Check-in)  ilə olduğunuz əraziləri qeyd edin 
 
10.Foursquare  qeyri-komersiya  təşkilatlarına  öz  missiyalarını  lokal  ərazidə  yaymaq  və  tanıtmaq  üçün  böyük 
imkan  verir.  Görüş  yerləri,  gediləcək  yerlər  işarələnib  ckeck-in  ilə  göstərilə  bilər.  Məsələn,  Çarleston  Park 
Təbiəti  Mühafizə  xidməti  Foursquare  istifadəçilərini  yaxınlıqdakı  parklara  da  yönəltmək  üçün  bu  nişanlardan 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
188 
 
istifadə edir. (Mən həmçinin ətraf-mühiti mühafizə qruplarını da check-in dən istifadə etdiyi  görmüşəm, onlar 
yaxınlıqdakı zibil atma yerlərini və heyvanlara qulluq mərkəzlərini Foursquare-də qeyd edirlər) 
 
Yaradıcı olun! 
sosailmedia.net 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sosial Ģəbəkələrin sosial problemləri 
 
Aydın Xan Əbilov: ―Sosial şəbəkələr böyük həyata hazır olmayan gəncləri həm də təhlükə altına ala bilir‖ 
 
İnformasiya-kommunikasiya  texnologiyalarının  şəxsi  və  ictimai  həyata  təsir  imkanları  yüksələn  xətlə  inkişaf 
edir.  Lakin  bunun  müsbət  olmaqla  yanaşı,  mənfi  fəsadları  da  artıq  ortaya  çıxmaqdadır.  10  il  bundan  qabaq 
əhalinin internetdən istifadə edə bilməməsi və ya etməməsi narahatçılığı var idi. Artıq bu baxımdan demək olar 
ki,  heç bir problem qalmayıb.  Lakin  indi  əhalinin  internetdən sui-istifadə etməsi  narahatçılğı  yaranıb.  Demək 
olar ki, əksəriyyət üçün internet deyəndə ilk ağıla gələn sosial şəbəkələrdir. Əksər gənclər öz həyatlarını sosial 
şəbəkələrsiz  təsəvvür  edə  bilmir.  Xüsusən,  mobil  telefonların  internetə  çıxış  imkanı  asanlaşdığından  sosial 
şəbəkələr daha çox insanların həyat amalına çevrilib. 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
189 
 
 
 Bəzən saatlarla kompyuter qarşısında əyləşən bir gəncin valideynləri baxanda elə bilirlər ki, övladları ciddi bir 
işlə məşğul olur. Amma əslində onun bu məşğuliyyətinin heç bir müsbət nəticəsi yoxdur. Bir çox hallarda bu 
kimi situasiyada valideynlərlə övlad arasında anlaşılmazlıq yaranır. Buna bir misal çəkək. Çoxdandır tanıdığım 
bir ziyalıya qonşusu tələbə qızının saatlarla internetdən ayrılmadığını deyib və ondan xahiş edib ki, qızına başa 
salsın ki, bu yoldan çəkinsin. Həmin ziyalı qıza nə qədər öyüd-nəsihət veribsə, faydası olmayıb. Qız deyib ki, 
ona  toxunmasınlar,  ―Facebook‖suz  qala  bilməz.    Belə  gənclər  özlərini  virtual  dünyanın  ən  ağıllı  adamları 
sayırlar. Əslində isə bu ―məşğuliyyətləri‖ onlar üçün heç bir perspektiv vəd etmir. 
 
Sosial şəbəkələrin daha bir mənfi cəhəti ailələrin dağılmasına səbəb olmasıdır. Düzdür, sosial şəbəkələrdə tanış 
olub  ailə  quranlar  çoxdur.  Amma  bəzən  sosial  şəbəkələr  ailələrin  dağılmasına  da  yol  açır.  Göründüyü  kimi, 
sosial şəbəkələr elə sosial problemlər meydana çıxarır. 
 
 Valideynlər üçün təklif var 
 
  
 
Azərbaycan  Gənclərinin  Avropaya  İnteqrasiyası  Təşkilatının  (AGAT)  fandreyzinq  şöbəsinin  mütəxəssisi, 
hüquqşünas  Günel  İbrahim  sosial  şəbəkənin,  ümumiyyətlə,  internet  istifadəçiliyinin  tam  tərəfdarı  olan  bir 
insandır. Amma o, sərf edilən zamanı deyil, aldığı məlumatları, qurulan dostluqları, paylaşdığı fikirləri daha çox 
ölçür:  ―Məncə,  internet  dostluğun  və  azadlığın  yeni  məkanıdır.  O  ki  qaldı  neqativ  hallara,  düşünürəm  ki, 
bunların hamısına yalnız bir cavab var, günahı internetdə axtarmaq lazım deyil. İnternet, sosial şəbəkələr yalnız 
şəraitdir.  Qeyri-qanuni,  qeyri-əxlaqi  və  mənəvi  hərəkətləri  şəraitdə  deyil,  hərəkətləri  edən  insanda  axtarmaq 
lazımdır.  Seçimi  hər  zaman  insan  edir.  Seçimimiz  nəticəsində  bizim  xarakterimiz  formalaşır.  Mən  internet 
səbəbilə ayrılan cütlüklərdən daha çox ezamiyyətdən sonra ayrılan cütlüklər haqqında bilirəm və eşidirəm. Yəni 
yaradılmış  şəraitdən  insan  öz  düşüncə  keyfiyyətləri  ilə  istifadə  etməlidir.  Bunda  internetin,  ezamiyyətlərin 
günahı yoxdur‖. 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
190 
 
Həmsöhbətimizin  fikrincə,  gənclərin  müəyyən  problemlərlə  bağlı  yaradılmış  azad  situasiyada  doğru  qərar 
vermələrinə  yalnız  və  yalnız  mənəvi  tərbiyə,  keyfiyyətli  düşünmə  kömək  olacaq:  ―Bu  spektrda  daha  çox 
verilişlər,  mətbuat,  təlimlər  və  ailə  dəstək  olmalıdır.  Evdə  internet  istifadəsilə  bağlı  problemlər  yaşayan 
valideynlərə  məsləhət  edərdim  ki,  gəncləri  mütləq  qeyri-hökumət  təşkilatlarına  yazdırsınlar.  Əminəm  ki, 
istifadə məqsədi və niyyətində ciddi dəyişkənliklər baş verəcək‖. 
 
“Azərbaycanda Ġnternet ġurasının yaradılmasına böyük ehtiyac var” 
 
 Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumunun sədri, www.kitabxana.net - Milli Virtual Kitabxananın rəhbəri Aydın 
Xan  Əbilov  bizimlə  söhbətində  dedi  ki,  sosial  şəbəkələr  dünyada  olduğu  kimi,  Azərbaycanda  da  çox  sürətlə 
inkişaf edir: ―Hər dövrün öz tələbi, öz diktəsi, öz texnologiyaları var. Bu texnologiyalara uyğun da insanlar öz 
həyatını  qurur  və  müəyyən  yaşayış  işlərini  öyrənirlər.  XXI  əsrin  diktəsi  informasiya  texnologiyalarıdır  və 
onların insan üçün yaratdığı yeniliklərdir. Bu yeniliklərdən biri də sosial şəbəkələrdir‖. 
 
Onun  sözlərinə  görə,  Azərbaycanda  kompyuterləşmə  və  virtuallaşma  başlayanda  bundan  daha  çox  gənclər 
istifadə  edirdi:  ―Böyük  əksəriyyət  daha  çox  intim  məsələlər,  əyləncə,  idman,  eləcə  də  bir  qədər  maşınlar  və 
sahəvi  məsələlərlə  bağlı saytlara daxil olurdu. Hələ  10 il bundan qabaq çoxlu  forumlar var idi. Eyni  zamanda 
elə insanlar var idi ki, öz bloqlarını  yaradırdılar. Bu forumlarda insanlar çox böyük diskussiya və polemikalar 
edirdilər.  Amma  sosial  şəbəkələr  yaranandan  sonra  insanlar  bunun  öz  həyatlarının  virtual  variantı  olduğunu 
anladılar. Ona görə də buna uyğun olaraq sosial şəbəkələrdə genişlənmə başladı. Bu virtual dünyanın bir hissəsi 
qeyri-ciddi məsələlərə  həsr olunursa, digər hissə siyasi,  iqtisadi,  elmi  və  digər sahələri əhatə  edən məsələlərlə 
bağlıdır. Sözsüz ki, virtual həyatda da real həyatda olduğu kimi, böyük problemlər var. Ona görə də biz buna 
artıq hazır olmalıyıq‖. 
A.Əbilovun fikrincə, sosial şəbəkələr böyük həyata hazır olmayan gəncləri həm də təhlükə altına ala bilir: ―Sivil 
ölkələrdə belədir ki, televiziyada kriminal xəbərlər uşaqlar yatandan, saat 11-dən sonra efirə verilir. İnternetdə 
isə  bu  məlumatlar  hər  zaman  açıqdır.  Hələ  psixologiyası  düzəlməmiş  uşaq  saytlara  girib  o  materiallardan 
istifadə edirsə, sözsüz ki, problemlərlə qarşılaşır‖. 
 
O təklif edir ki,  dünyanın hər  yerində  olduğu kimi,  Azərbaycanda da dövlətin özünün və cəmiyyətin müxtəlif 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
191 
 
aktiv şəbəkələrinin iştirakı ilə internet konsepsiyası olmalıdır: ―Bu konsepsiya müəyyən mənada insanlara yol 
göstərməlidir. Lazım olanda bəzi şeyləri qadağan etməlidir, bəzi şeyləri isə təşkil etməlidir. Yeni nəslin sosial 
şəbəkələrdən  yararlanması  və  istifadə  etməsinin  nə  qədər  xeyirli  və  ya  zərərli  olması  ilə  bağlı  dünyanın  hər 
yerində  olduğu  kimi,  Azərbaycanda  da  diskussiyalar  gedir.  Bunun  üçün  artıq  müəyyən  mexanizmlər  işlənib. 
Bunlardan biri də uşaqların və  ya tələbələrin internetdən  ən azı şüurlu surətdə ayrılması üçün məktəb saatları, 
dərsdən  kənar  məşğələlər,  idman  yarışları,  mədəni-kütləvi  tədbirlərin  təşkilidir.  Çünki  istər-istəməz  uşaq  bu 
tədbirlərdə fəal iştirak edəndə virtual aləmə vaxtı az qalır. Amma bizdə görək, bu mümkündürmü? Biz uşaqlara 
və  gənclərə  deyirik  ki,  sosial  şəbəkələrə  daxil  olma  .  Amma  əvəzinə  Azərbaycan  gəncinə  nə  veririk?  Bu 
baxımdan  Azərbaycan  resursları  nə  qədər  ciddidir?  Amerikadan  tutmuş  Avropaya  qədər  virtual  gəzən, 
həmyaşıdları ilə söhbət edən Azərbaycan gəncinə nə qədər ciddi, intellektual, kreativ resurslar təqdim edirik ki, 
onların internetə daxil olmasını qadağan edək‖. 
 
A.Əbilov  Azərbaycanda  İnternet  Şurasının  yaradılmasına  böyük  ehtiyacın  olduğunu  düşünür:  ―Şura  birbaşa 
Prezidentin  yanında  olmalıdır.  Belə  olmasa,  bu  cür  ciddi  bir  məsələ  ilə  bağlı  hər  hansı  bir  iş  görmək  olmaz. 
Konseptual olan məsələləri cəmiyyətimizin, dövlətimizin qarşısında qoya bilmərik‖.    
FUAD 
http://www.palitra.net.az/cemiyyet/4841.html 
Ġnternet jurnalisti, sən kimsən? 
 
KİV üçün yeni "kabus", yoxsa gələcəkdən mesaj gətirən "yeni adam?" 
 
Azərbaycanda internetin inkişafı özü ilə bərabər yeni bir seqmenti-"internet jurnalistikası" anlayışını gündəmə 
gətirib. İnternet əsrində fəaliyyət göstərən müasir jurnalistin işi indi təkcə mətn yazmaqla bitmir. İnternet 
dövrünün jurnalisti sosial şəbəkələr vasitəsilə auditoriya ilə işləməyi də bacarmalıdır. Bir növ "rəy moderatoru" 
kimi çıxış etməlidir. 
 
Çap qəzetləri üçün offlayn 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
192 
 
 
Ənənəvi çap mediası (biz onu offlayn adlandıraq), mütəxəssislər indi belə bir sual üstündə baş sındırır: 
Azərbaycan ictimai kəsimi "yeni media inqilabına" hazırdırmı? Onlayn sistemdə işləyən, xəbər yayan, məlumat 
bölüşən internet portalları KİV hesab etmək olarmı? 
 
Bunlar müzakirə tələb edən məsələlərdir. İnternet jurnalisitkası 20-ci əsrin sonlarında internetin inkişafı 
sayəsində təşəkkül tapmış jurnalistikanın yeni sahəsidir. Məhz internet xüsusi texniki avadanlıq olmadan geniş 
auditoriya üçün informasiya verilişini təşkil etməyə imkan yaratdı. Bununla da demək olar ki, istənilən şəxs 
KİV yaratmaq imkanını əldə etdi. 
 
Peşəsi: interjurnalist! 
 
İnrenet KİV-də işləyən jurnalist (internet jurnalisti) bir qayda olaraq ənənəvi jurnalistikanın bir çox 
atributlarından (teleçəkiliş avadanlığından, səsyazma vasitələrindən, poliqrafik işlərdən) kənarda olur. Bu 
sahədə mühüm olan jurnalist fəaliyyətinin internetdə hüquqi aspektidir. Faktik olaraq jurnalist yazdığı 
informasiyaya görə cavabdehlik daşıyır. Amma praktikada bu həmişə belə olmur. Jurnalitikanın fərdiləşməsi 
geniş populyarlıq qazanmaqdadır. Bu, jurnalistikada yeni təzahürdür. İstənilən şəxs heç bir məhdudiyyət 
olamadan informasiya istehsalçısı və yayımçısı kimi çıxış edir. Şəbəkə KİV-i üçün yazmaq çap mediası üçün 
yazmaqdan fərqlənir. Bu daha çox yazarların hiss-həyəcanı ifadə etmək baxımından seçilir. İnternet jurnalisti 
daim şəbəkədə olmaqla öz oxucusunun "nəfəsini" və onunla kəsilməyən əlaqəni duyur. Onlayn jurnalistlə 
onlayn oxucu arasında nə redaktor, nə nəşriyyat, nə də mətbəə dayanır. Əlaqə birbaşa, real zaman daxilində baş 
verir. Bu isə yazının stilini və xarakterini dəyişir. Belə bir hissi həmçinin oxucu da keçirir. Onlayn əlaqədə olan 
oxucunun yazıdan aldığı təəssürat kioskdan alınan qəzeti oxumaqdan fərqlənir. 
 
"Kopi-past" əzabları... 
 
İnternet jurnalistikada ən prinsipial məsələlərdən biri müəllif imzasının "yoxa çıxmasıdır". Şəbəkədə qoyulan 
yazıya imza qoyula, yaxud anonim saxlanıla bilər. Müəllif hüquqlarının qorunması necə həyata keçirməli? Bir 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
193 
 
yazı dəfələrlə saytdan sayta "kopi-past" oluna bilər. Nəticədə əsl müəllifin kimliyini müəyyənləşdirmək həddən 
artıq çətinləşir. Bu məsələdə fikirlər müxtəlifdir. İnternet jurnalistikanın ilk illərində belə bir qənaət vardı ki, 
KİV-ə aid qanunları internetə şamil etmək olmaz. Odur ki, internetdə yayılan məlumat "hamının müştərək malı" 
sayılmalıdır. Lakin son illər internet jurnalistikası ilə bağlı qanunvericilik sisteminin formalaşdırılması baraədə 
rəylər tez-tez eşidilir. Bu isə həddən artıq çətin və mürəkkəb məsələdir. Məsələn, internet qəzetlərin, 
agentlikərin qeydiyyata alınması ilə bağlı təkliflər bu baxımdan ciddi müzakirə tələb edən məsələdir. 100-lərlə 
portal və saytı qeydə almaq onun fəaliyyətinə nəzarət etmək praktik baxımdan mümkünsüzdür. Nəzərə alsaq ki, 
bir sıra domenlər xaricdə qeydiyyatdan keçdiyi üçün bu portallardan qeydiyyat tələb etmək absurddur. Əlac 
yalınz internet jurnaistikanda peşə və etik kodeksin formalaşdırılması və buna vicdanlı şəkildə əməl etməkdir. 
 
"Vətəndaş jurnalistikası" və jurnalist: kim kimdir? 
 
Xüsüsən bloqçuluğun və sosial şəbəkələrin populyarlığı artıq ənənəvi KİV-də bir sıra narahatçılıqlar yaradıb. 
Peşəkar jurnalistika və bloqçuluq fəaliyyəti də ən çox dartışılan mövzulardan biridir. Hazırda bir çox 
mütəxəssislər bu fikirdədirlər ki, peşəkar jurnalistika və bloq, "vətəndaş jurnalisitkası" bir-birini tamamlayır. 
Belə ki, biri digərinin çatışmayan cəhətlərini ört-basdır edir. Burada nəzərə almaq lazımdır ki, tanınmış 
bloqçular, sosial şəbəkələrdəki tanınmış profillər heç də qarşılarına peşəkar jurnalistika ilə rəqabət aparmaq 
məqsədi qoymayıb. Biz yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, onlar öz fəaliyyətlərində yalnız bir-birilərini 
tamamlayırlar. 
 
Bloqçular üçün əsas olan onlayn şəbəkədə öz maraqlarını, iztirablarını və mövqelərini nümayiş etdirmək, 
bununla da bu və ya digər insanlarla əalqələr qurmaqdır. Buna görə onlar KİV-lərdən fərqli olaraq çox geniş və 
hərtərəfli auditoriyaya müraciət etmirlər. Bloğçular öz yazılarını, kommentlərini daha çox ümumi maraqlarını 
bölüşən fərdi insanlara ünvanlayırlar. Sosial şəbəkədə fəal olan bloqçunun internetdə "ictimaiyyət üçün" mesajı 
ilə yayımladığı xəbər, fikir, rəy heç də "bütün ictimaiyyət üçün aktualdır" anlamına gəlmir. Bu məlumatlardan 
doğan mesaj əsasən "bu xəbərlə maraqlanan şəxslər üçün əlçatan" anlamına gəlir. 
 
Azərbyacandqa yeni media resurslarının durmadan inkişafı ölkəmizin qlobal internet məkanında yer tutması 
üçün xeyli imkanlar açır. İnternet jurnalistikanın uğurları ilə yanaşı, xeyli sualları da açıq qalıb. Çünki dünyada 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
194 
 
müzakirə olunan "internet jurnalistikası" problemləri bizim ölkə üçün də aktuallığını saxlayır. 
 
Xaqani SƏFƏROĞLU, "Yeni Media Jurnalistləri" Ġctimai Birliyinin sədri 
 
http://sosialmedia.net/?cat=42 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NĠCAT ĠNTĠQAM 
Sosial Ģəbəkələr cəmiyyətdən təcrid olanları tənhalıqdan xilas edir 
 
İndi bizdə sosial şəbəkələr barədə söz düşəndə, nədənsə bir çoxları məhz mənfi məqamları qabartmağa çalışır. 
Əslində bunda müəyyən mənada həqiqət də var. Lakin biz bu yazımızda sosial medianın faydalarından bəhs 
etməyə çalışacağıq.   Məlumat üçün deyək ki, dünyada ilk sosial şəbəkə 1979-cu ildə yaradılsa da, populyarlıq 
qazana bilməyib. Müasir dövrdə sosial şəbəkə dedikdə isə ağıla daha çox ―feysbuk‖ (Facebook) və ―tvitter‖ 
(Twitter) gəlir. Hazırda dünyanın ən nüfuzlu sosial medialarından biri olan ―feysbuk‖ 2004-cü ildə yaradılıb. 
Hazırda 700 milyona yaxın üzvü olan ―feysbuk‖un illik gəlirinin təxminən 51 milyard dollar olduğu bildirilir. 
  
Sosial medianın faydaları varmı? 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
195 
 
 
Ekspertlərin fikrincə, sosial şəbəkələrin əhəmiyyəti, faydası insanların yaşam şəraitinə görə dəyişir. Məsələn, 
deyək ki, ucqar bir kənddə yaşayan ailə çörəkpulu dalınca Rusiyaya üz tutmuş ailə başçısı ilə hər gün saatlarla, 
bəzən hətta görüntülü əlaqə saxlaya bilir. Bu halda ailə başçısı özünü sanki evindəki kimi hiss edir. O, gündəlik 
evdə baş verənlərlə maraqlanır, tapşırıqlarını verir, sevgisini ifadə edir və s. Yəni sosial şəbəkələr min 
kilometrlərlə məsafəni 1 saniyədə aradan ―götürür‖. 
Evin küncündə sıxılıb qalmış minlərlə əlil indi sosial şəbəkədə aktiv həyata qovuşub 
 
Sosial şəbəkələrin digər önəmi fiziki çatışmazlığı olan insanlarla bağlıdır. Deyək ki, əlil olduğu üçün evindən 
çıxa bilməyən bir insan sosial şəbəkələr vasitəsilə öz dostları ilə əlaqə saxlayır, ―görüşür‖ və sairə. Sosial 
şəbəkələr aktiv fəaliyyətə başlayanadək evin bir küncündə sıxılıb qalmış minlərlə əlil indi gündəlik aktiv həyata 
qədəm qoymuş sayılır. Bu insanlar artıq özlərini əvvəlki kimi tənha və ya  yalqız hiss etmirlər. Əvvəllər 
dərdlərini bölüşməyə bir nəfər belə olsun tapmayanlar sosial şəbəkələr vasitəsilə eyni anda ürəklərini yüzlərlə 
insana boşalda bilir,  gündəlik yaşamlarını əhatə edən fotolar paylaşırlar və sairə. 
 
Sosial şəbəkələr vasitəsilə dost olduqları insanlar hərdən vaxt edib, ―tənhalarla‖ görüşə də gəlirlər. 
 
 Sosial şəbəkələrdə iş elanı 
Sosial şəbəkələr vasitəsilə iş elanı verən, iş axtardığını bəyan edən və istədiyinə nail olanlar da yüzlərlədir. Bu 
mənada sosial şəbəkələrdən istifadə həm asandır, həm də əlverişlidir. Şəxslərlə yanaşı, böyük şirkətlər də sosial 
şəbəkələrdən yetərincə yararlanırlar. Burada belə şəbəkələrin rolu əsasən ictimaiyyətlə əlaqələrə yönəlir. 
 
Sosial şəbəkələr jurnalistlər üçün göydəndüşmə hesab olunur 
 
Mətbuat orqanları üçün də sosial şəbəkələr göydəndüşmə vasitə hesab oluna bilər. Məsələn, bu yolla xəbəri 
daha çox insana çatdırmaq mümkün olur. Bəzən köşə yazısı ilə bağlı oxuculardan aylarla məktub almayan bir 
yazar sosial şəbəkədə ―məktub burulğanı‖na düşə bilir. Sosial şəbəkələrdə onun yazısı həm oxunur, həm də 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
196 
 
müzakirəyə çıxarılır. Təbii ki, bu müzakirələr heç də həmişə birmənalı şəkildə müsbət olmur... 
 
Bir məqamı da qeyd edək ki, jurnalistlərimiz bəzən real həyatda axtarıb tapa bilmədikləri yazı qəhrəmanlarını - 
dövlət rəsmilərini, tanınmış simaları məhz sosial şəbəkələrdə ―yaxalayırlar‖. Onların arasında jurnalistin 
zənginə cavab verməyə tənbəllik edib, lakin sosial şəbəkədə sualları məmnuniyyətlə cavablandıranlar da kifayət 
qədərdir. 
 
İnsanlar bir araya toplaşıb fikirlərini bölüşürlər 
Təbii ki, hər şey sosial şəbəkədən necə, hansı limitdə, hansı məqsədlə istifadə etməkdən asılıdır. Məsələn, 
gənclərin bir çoxu sosial şəbəkələrdə vaxt itirsələr də, bəziləri müsbət mənada yararlana bilirlər. Onlar 
şəbəkələrdə özlərinə aid olan virtual bir dünya yaradırlar.  Məhz bu virtual dünya bəzi gənclərin daxilində 
yaranan boşluğu doldurur. 
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının  İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun direktoru Rasim 
Əliquliyev sosial şəbəkələrin əhəmiyyətindən danışarkən bunları deyib: ―Sosial şəbəkələr çox əhəmiyyətli bir 
məsələdir. Məsələn, bir vaxtlar kənddə və ya şəhərdə yaşayanlar daim bir araya gələ bilmirdilər. Çətinlik 
bundan ibarət idi ki, bu sosial şəbəkələr inkişaf etməmişdi. İnsanlar yalnız telefonla danışardılar. Amma bu gün 
şəbəkə sisteminin inkişafı o həddə gəlib çatıb ki, insanlara yeni ünsiyyət sistemi təqdim olunub. Bu da 2003-cü 
ildə fəaliyyətə başlayan ―feysbuk‖dur, sonra ―tvitter‖dir. Sosial şəbəkələr bəşəriyyət tarixində ən önəmli 
yeniliklərdən biridir. Çünki insanlar məkandan asılı olmayaraq, bir araya toplaşıb, fikirlərini bölüşə bilirlər. 
Fikir mübadiləsi aparırlar və sairə‖. 
 
 ―Hər şey sosial şəbəkəyə necə yanaşılmasından asılıdır‖ 
 
Sosial şəbəkələrdəki açılan qrupların da bu gün üçün mühüm əhəmiyyəti var. Hər kəs sosial şəbəkələrdə özünə 
uyğun, yaxın bildiyi mövzuda qrup aça və öz dostlarını bura dəvət edə bilir. Hazırda ölkəmizdə ―feysbuk‖ 
qruplaşması geniş yayılıb. Bunların arasında bölgələri - rayon və ya kəndləri təmsil edən qruplar da var; bura 
üzv olur, öz fikir və rəylərini, düşüncələrini bölüşürlər. 
Psixoloq Dəyanət Rzayev də sosial şəbəkələrin günümüz üçün bir çox faydalarının olduğunu düşünür. Lakin 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
197 
 
psixoloq da bu qənaətdədir ki, hər şey sosial şəbəkəyə necə yanaşılmasından asılıdır. 
Psixoloq sosial şəbəkələrdən zərərli vərdişlər üçün istifadənin daha çox gənclər arasında yayıldığını vurğuladı. 
Ekspert bütün hallarda vaxtının əsas hissəsini sosial şəbəkələrə sərf etməyin qəti əleyhinə çıxır. Onun sözlərinə 
görə, sosial şəbəkələrdən istifadə edən hər bir şəxs vaxt baxımından məhdudiyyət qoysa, daha doğru olar: 
―Məqsədindən asılı olmayaraq, saatlarla kompyuter qarşısında oturmaq, internetdə vaxt itirmək doğru deyil. Bu, 
ən azından sağlamlıq üçün zərərlidir. Ona görə də bütün hallarda sosial şəbəkələrdən istifadəyə məhdudiyyət 
qoymaqda fayda var‖.