Milli Virtual Kitabxana

Sosial Media ve azadlıq 
 
Sosial Media hal-hazırda sürəti alına bilməyən bir vasitə kimi sürətlə irəliləyir. Məcra o qədər sürətli gedir ki, 
zaman zaman sürətli getməsi səbəbiylə əslində bizə çox böyük bir azadlıq imkanı təmin edərkən, bəzən də hər 
an bir yerlərə çarparaq sizi azadlığınızdan etməsi də an məsələsi ola bilər. 
 
Sosial  Media  bizə  dünyanın  başqa  bir  yerində  olan  bəlkə  də  həyatımız  boyunca  heç  qarşılaşamayacağımız, 
danışa bilməyəcəyimiz bir adamla tanış olmaq və fikir mübadiləsi etmək azadlığını mükəmməl bir şəkildə təmin 
edir.  Belə  ki,  bu  vəziyyət  bəziləri  tərəfindən  qorxuducu  olaraq  adlandırıla  bilinir.  Ünsiyyətin  beləsi  bəzi 
insanlara görə qorxuducu, qəbul edilməsi çətin bir vəziyyət olsa da belə düşünənləri qınamaq da lazım deyil. 
Çox  deyil  bir  neçə  il  əvvəl  zaman  və  məkan  məhdudlaşdırması  olmadan  bu  şəkildə  paylaşmalar  edə 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
173 
 
biləcəyimizi bizə bəziləri söyləsə bəlkə də gülərək keçərdik. 
 
Artıq  hər  seqmentdən  insan,  xarici  görünüşü,  sinif  fərqi,  din,  dil  fərqi  olmadan  sərbəst  şəkildə  ünsiyyət  qura 
bilir. Bəlkə də bu məcrada öyrənir, öyrədir, təhsilli olurlar. 
 
Bəs, biz Sosial Mediada nə qədər azadıq? 
 
Sosial Media’nın sürətlə irəliləməsi və böyüməsiylə artıq hər marka, iş adamı, təşkilat özünün bu axında harada 
olduğunu çox düşünməyə başladı. Ölkəni idarə edənlər də bu vəziyyətə daxildir. Bu səbəbdən yazdıqları bir-bir 
araşdırmalar  kimi  oldu.  Məsələn  Twitter’də  yazdıqlarınızın  ictimai  təsiri  hesablansa  və  kimsə  sizdən  hüquqi 
mənada  hesab  soruşmaz  deyilsə  də,  bir  siyasətçiyə  etdiyiniz  bir  tənqid  sonrası  başınıza  nə  gələcəyini 
bilməzsiniz. Bu o demək olur ki, Sosial Media nə qədər ünsiyyət mövzusunda bizə böyük bir lüks təqdim etsə 
də  əslində  bir  o  qədər  də  azad  deyilik  və  məhdudlaşdırılırıq.  Təbii  ki,  bu  vəziyyət  yaşanılan  ölkəyə,  ətraf 
mühitə,  o  ölkənin  insanlarının  baxış  bucaqlarına  görə  dəyişən  bir  faktdır.  Lakin,  yenə  də  azadlığımızın 
məhdudlaşdırılmadığını iddia edə bilmərik. 
 
Sosial Media Ənənəvi Mediaya nəzərən daha azaddırmı? 
 
Sosial Media, Ənənəvi Media’ya nəzərən gündəmi an etibarilə təqib etməyimizi təmin edən, bir sonrakı günə 
qalmadan  hər  olan-keçəndən  dərhal  xəbər  almağımızı  təmin  edir.  Eyni  zamanda  düşüncələrimizi  də  sanki  bir 
qəzetin köşə yazarıyıq kimi ya da bir televiziya kanalımız varmışcasına canlı nəşr etmə azadlığını bizə təqdim 
edir. Bir müharibə müxbiri müharibənin içindən çəkdiyi bir foto şəkili dərhal paylaşaraq ya da bir şou xəbərçisi 
bir anda tutduğu flash bir şou xəbərini paylaşaraq məlumat almaq azadlığımıza önəmli bir azadlıq qata bilir. 
 
Lakin,  medalyonun  bir  də  o  biri  üzü  var.  Məşhurlarımız  bir  yana  yolda  gedərkən  belə  bir  başqasının  bizim 
şəklimizi  çəkib-çəkmədiyini  bilmədən  yolumuza  davam  edirik.  Anlıq  etdiyimiz  komik  bir  hərəkət  bəlkə  də 
özümüzün  rəzil  olaraq  qəbul  edəcəyi  bir  şeyi  dərhal  bir  Sosial  Media  üzərindən  görməyimiz  mümkün  bir 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
174 
 
vəziyyətdir. 
 
Bəs, azadlıq bunun harasındadır? deyənləriniz olacaq. Keçmişdən bəri davam edən və böyüklərimizin də tez-tez 
istifadə  etdiyi  ―Azadlığımız  başqasının  azadlığının  başladığı  yerdə  bitər‖  sözü  bax  tam  da  bu  anda 
qulaqlarım;zda cingildəyir. Bu çox incə xəttin bir önünə bir arxasına keçənlər üçün bu sözün qulaqlarda sırğa 
olmasını  diləməmək  mümkün  deyil.  Biri  yolda  gedərkən,  ayağı  sürüşüb  yıxılarsa,  digər  biri  də  bunu  komik 
hesab  edib  Sosial  Media  üzərindən  paylaşarsa,  qanunların  mövqeyi  çox  maraqlı  olacaqdır.  Təbii  ki,  bunu 
soruşmaq bizə bir sanksiya gücü təmin edirmi, haqqınızı nə qədər müdafiə edə bilərsiniz, qanunlar bu mövzuda 
nə qədər yetərlidir? Bu böyük bir sual işarəsidir. 
 
Sosial Media bilənlər üçün bir neçə il əvvəlindən varlığını hiss etdirsə də bir çoxumuz üçün yeni bir məcradır. 
Ümumiyyətlə,  qanunlarımızda  bu  mövzuyla  əlaqədar  yetərsiz  qalır.  Bu  vəziyyətdə  öz-özümüzə  bir  tərəzi 
meydana gətirməyimiz lazımdır. 
 
Həqiqətən  də  başqalarının  həyatlarını,  ətraflarını,  ailələrini  nəzərə  alaraq  paylaşmalarda  həm  paylaşım 
keyfiyyətini  həm  də  öz  keyfiyyətimizi,  bizi  təqib  edən,  yazılarımızı  oxuyan,  paylaşdığımız  videoları  izləyən 
şəxslərin keyfiyyətini salmamaq üçün çox lazımlıdır. 
 
İşin hüquqi tərəfini bir yana buraxacaq olsaq Sosial Media, Ənənəvi Media’ya nəzərən azadlıq mənasında daha 
açıq  bir  platforma  təmin  edir.  Ənənəvi  Media’da  xəbərləri  sonradan  almağımızdan  əlavə  subyektiv  bir 
platforma  ilə  qarşı-qarşıya  qalırıq.  Bu  vəziyyət  dövlət  idarəçilərinin  Ənənəvi  Media’nı  da  bir  mənada  idarə 
etməsi və yönləndirməsi ilə çox bağlıdır. Bu demək olur ki qətiliklə Sosial Media’da daha azadıq. 
 
Dünyadakı Sosial Media azadlığını ələ alsaq, məsələn, ölkə olaraq sərt əlaqələr içərisində olan başqa bir ölkənin 
bizə qarşı olan paylaşımlarını görməyimizin qadağan ediləcəyini bilirik. 
 
Bu  vəziyyət  bizi  yenə  eyni  nöqtəyə  daşıyır.  Dünya  idarəçilərinin,  ölkə  idarəçilərinin  təşəbbüsü  qədər  bu 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
175 
 
məcrada varıq və bu qədər azadıq. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nəyə görə “sağlam” sosial Ģəbəkələri “xəstə” sosial Ģəbəkələrə çeviririk? 
 
Sosial şəbəkələri ―xəstə‖ləndirən user-lərimiz haqqında… 
 
İnternet ölkəmizdə inkişaf etdikcə sosial şəbəkələrə də gənclər və həmçinin orta yaşlı nəsil tərəfindən axın artır. 
User-lərimiz  müxtəlif  sosial  şəbəkələrdən  istifadə  edir.  Lakin,  çox  təəssüf  ki,  böyük  faiz  istifadəçi  kütləsinin 
sosial şəbəkələrdən istifadə məqsədi eyni, monoton və xeyirsiz olur. 
 
Məsələn,  odnoklassniki  sosial  şəbəkəsi  sinif,  qrup  yoldaşlarını  tapıb  onlarla  ünsiyyətdə  olmaq  üçün  nəzərdə 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
176 
 
tutulub.  Amma  bizim  istifadəçilərin  çoxu  odnoklassniki  sosial  şəbəkəsini  tanışlıq  və  online  oyunlar  oynamaq 
üçün istifadə edir. Həmçinin bizim user-lər öz şəkillərini güzgü qarşısında , avtomobil yanında çəkdirib orada 
paylaşaraq 5, +5 xalı qazanmaq üçün istifadə edir. 
 
Facebook  sosial  şəbəkəsi  əsasən  ünsiyyət,  xaricdə,  uzaqda  qalan  dostlarla,  qohumlarla  danışmaq  üçün  və 
müxtəlif  şirkətlər  haqqında  məlumatlar  əldə  edilməsi  üçün  istifadəsi  nəzərdə  tutulub.  Lakin,  bizim  böyük 
istifadəçi kütləmiz bu sosial şəbəkədə hər gün küçə sözlərindən, nalayiq ifadələrdən , hətta söyüşlərdən ibarət 
başlıqlı səhifələr açıb orada səhifəsinin adına uyğun user-lər kütləsi ilə ünsiyyətdə olurlar. 
 
Həmçinin  bu  kütlə  istifadəçilər  facebook-dan  ―padxod‖  məqsədi  ilə  ona-buna  söz  atmaq,  like  dilənməklə 
məşğul olurlar. Facebook üzrə istifadəçilərimiz çox şükür ki, belə məqsədli və belə düşüncəli user-lərdən ibarət 
deyil.  Bu  tip  user-lər  yavaş-yavaş  Twitter  sosial  şəbəkəsinə  də  gəlməkdədirlər.  Çoxlarının  düşündüyü  lakin 
dilinə gətirmədiyi bir sual var: 
 
Bəs nəyə görə bizim istifadəçi kütləsinin daxil olduğu və istifadə etdiyi sosial şəbəkələr, xəstə sosial şəbəkələrə 
çevrilir? 
 
Sosial  şəbəkələrdə  user-lərin  əksəriyyəti  özünü  sərbəst  hiss  edir.  Belə  user-lər  real  həyatda  olduğundan, 
göründüyündən bir az fərqli görünə bilər. Həmçinin hər kəs öz daxili aləmini, tərbiyəsini bu sosial şəbəkələrdə 
əks  etdirir.  Öncə  qeyd  etdiyim  müəyyən  user-lər  öz  davranışı,  şit-şit  fikirləri  ilə  öz  tərbiyələrini,  dünya 
görüşlərini  göstərirlər.  Bu  zaman  da  sağlam  düşüncəli  istifadəçilərlə  bu  istifadəçilərin  mədəniyyəti,  tərbiyəsi, 
əxlaqı, fikirləri burada toqquşur və bir-birinə zidd gedir. Hər iki tərəf çalışır ki, öz xüsusiyyətlərini bilərəkdən 
və ya bilməyərəkdən təbliğ etsin, insanlara təsir etsin. 
 
Bu tip user-lərin çoxalmasına başlıca səbəb bekarçılıq, özünü real həyatda təsdiq edə bilməməkdir. Buna virtual 
həyatda  can  atmaları,  wap  saytlarda,  chat-larda  keçirdikləri  belə  ―həyat  tərzlərini‖  bu  saytların  dəbdən 
düşməsinə görə sosial şəbəkələrdə istifadə etmək istəyidir. 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
177 
 
Təhsilsiz,  mədəniyyətsiz  insanların  internetdən  belə  normal  anlayışı  olmayaraq,  dost-tanışdan  eşitdiyi  sosial 
şəbəkəni  ―Hamı  işlədir  mən  niyə  geri  qalım?―  düşüncəsi  ilə  istifadə  etməsi  bu  cür  vəziyyətə  gətirib-çıxarır. 
Zaman  ötdükcə  onlar  bir  sosial  şəbəkədən  bezdikdə  oranı  ―loru‖  dildə  desək  çirkləndirdikdən  sonra  digər 
sağlam  qalmış  sosial  şəbəkələrə  üz  tutub  oranı  ―yoluxdurub-xəstələndirməyə‖  çalışırlar.  Bu  tip  insanlara  baş 
qoşan  onları  yavaş-yavaş  dəstəkləməyə  başlayan  user-lər  bu  cür  istifadəçilərin  sayının  artmağının  səbəbkarı 
olur. 
 
Çox  təəssüf  ki,  bu  cür  qeyri-sağlam  düşüncəli  kütlə  xarici  istifadəçilərdə  ümumi  istifadəçilərimiz  haqqında 
mənfi imic yaradır. Bu tip user-lərin qarşısını almaq və  ya sayını azaltmaq üçün müxtəlif üsullar tətbiq etmək 
olar. Sadəcə internet azad şəbəkə olduğu üçün heç kəs heç nə etmir. Bəzən belə user-lərə görə sağlam düşüncəli 
user də belə tip user-lər ilə eyni sosial şəbəkədən istifadə etdiyi üçün utanc hissi keçirir. 
 
Hər birimiz bu cür user-lərin qeyri-sağlam düşüncələrini, fikirlərini mütəmadi olaraq sağlamlaşdırmağa çalışsaq 
əla nəticələr verə bilər… 
 
 
 
Facebook və Twitter. Hansında yaxĢı auditoriya toplamaq olar? 
 
Facebook  və  Twitter  sosial  şəbəkələri  bugünə  kimi  çox  cəhətlərinə  görə  müqayisə  olunub.  Bu  dəfə  isə  yerli 
istifadə prinsiplərinə əsasən reallıqları qeyd edəcəyəm. Səbəblər, izahı və müqayisələr… 
 
Sosial şəbəkələr kütləvi halda marağa səbəb olduqca hər bir sosial şəbəkənin öz auditoriyası, kütləsi yaranır. Bu 
kütlə  isə  bu  sosial  şəbəkələrdə  səhifə  açan  şirkətlərə,  yazıçılara,  kreativ  gənclərə  və  sairə  səhifələr  yaradan 
insanlar üçün vacibdir. Çünki, açdığı səhifənin auditoriyası bu kütlə əsasında yaranır. 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
178 
 
Facebook’da hal-hazırda mövcud və açılan yeni səhifələr müxtəlif qruplara bölünür: 
 
1) Şirkət, korporativ səhifələr 
 
2) Musiqi/Müğənni/Qrup/Aktyor -a həsr olunmuş səhifələr 
 
3) Şəxsi səhifələr: yazıçılar, həvəskar yazarlara həsr olunmuş səhifələr 
Və sairə… 
 
Bu səhifələrin olması gözəldir, çünki istənilən şirkət haqqında məlumatı, yeniliyi bir anda işıq sürəti ilə almaq 
olar, yeniliklərdən xəbərdar olmaq olar. Həmçinin, hər hansısa ifaçının sənətində yenilikləri və yeni ifalarından 
xəbərdar olmaq olar. Lakin, bunların da bir qədər mənfi məqamları var. Onlar haqqında az sonra… 
 
 
 
Facebookun bayağı səhifələri 
 
Bu  səhifələrlə  yanaşı  gənclər  tərəfindən  və  yaş  həddi  18-dən  aşağı  olan  gənclər  tərəfindən  də  müxtəlif  tipli 
səhifələr  açılır.  18  yaşından  aşağı  uşaqların  sosial  şəbəkələrdə  olmasının  həm  müsbət,  həm  də  mənfi  tərəfləri 
var. Yuxarıda qeyd etdiyim səhifələr ilə yanaşı çox bayağı olan, dəxlisiz, küçə söhbətləri edilir. Sırf user-lərin 
hissləri ilə oynayıb, onların zövqünü pozmağa çalışan, ‖ağlaşma‖, sevgi tipli statuslar paylaşıb öz user-ləri ilə 
birgə  ―ağlayan―  adminləri  olan  səhifələr  də  mövcuddur.  Belə  səhifələrə  misal  olaraq  ―Bu  feysi  maa  neçəyə 
verərsən― ―Sevgilisindən ayrılanlar buraya‖ və sairə tipli bayağı səhifələri göstərmək olar. 
 
Bu səhifələrin bayağı olmasını bir kənara qoysaq, bir anlıq çox acınacaqlı bir məqam var ki, yeni açılan faydalı, 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
179 
 
maraqlı, informasiya ilə bol olan insana hər hansısa bilikləri öyrədəcək səhifələrə user-lər aylarla, hətta illərlə 
çətinliklə  yığılır. Belə sanballı  səhifələrdə user sayı  10-20 minə çatır. Amma bayağı  səhifələrə isə bir-iki aya 
maksimum  3-4  min  user  qoşulmuş  olur  ki,  özü  də  facebook’un  ödənişli  reklamlarından  istifadə  etməyərək 
mümkün olur. 
 
Facebook’da auditoriya toplamaq üçün müxtəlif yollardan istifadə etmək olar. Başlıca olaraq dost-tanışı dəvət 
etməklə  və  onların  öz  dostlarıyla  səhifəni  paylaşması  sayəsində  mümkün  ola  bilər.  Dostların  səhifələri  varsa, 
onları  öz  səhifələrində  reklam  etməsi  ilə,  facebook’un  ödənişli  reklamı  vasitəsilə  və  ən  əsası  da  səhifədə 
keçirilən  müsabiqələr,  ―Ən  Çox  Like‖  tipli  müsabiqələri  ilə  auditoriya  toplayırlar.  Təəssüf  ki.,  belə  yollarla 
toplanan auditoriyaların çoxu sağlam kütlə olmur . Like tipli yarışların sayəsində səhifələr çoxlu fake profillər 
qazanırlar  ki,  onların  sayəsində  səhifədə  olan  kütlənin  sayı  artır.  Düzdür,bu  user  yığmağın  gözəl 
variyantlarından  biridir.  Lakin,  səhifələrin  böyük  faizi  sağlam  auditoriya  haqqında  düşünmür.  Ancaq  digər 
rəqiblərindən  öndə  olmaq  üçün  çoxlu  user  bəhsinə  girərək  bu  yollarla  user  sayını  çoxaldırlar.  Düzdür  sağlam 
auditoriyaya sahib səhifələr də var. Həmçinin çox user-i olan səhifələr də var. Lakin, çox user-i olan səhifələrdə 
böyük kütlə ya bayağı olur, ya mənəvi cəhətdən qeyri-sağlam olur. Səhifənin məğzi haqqında marağı olmayıb, 
yalnız yarış üçün və ya ―mırta‖ like edənlər də olur… 
 
Facebook’da səhifələr üçün auditoriya toplamaq həm asan olsa da, həm də demək olar ki çətin olur. Əsasən də 
normal,  sağlam  düşüncəli  maraq  dairəsinə  sahib  user-lər  tapmaq  çətin  olur.  Əsas  amillərdən  biri  də  user 
toplamaq üçün çoxlu dost tanışının friendlist-də olması və ödənişli reklam üçün aylıq müvafiq olaraq məbləğin 
ayrılmasıdır. 
 
Bəs Twitter sosial şəbəkəsində auditoriya toplamaq necə mümkün olur? 
 
Twitter  sosial  şəbəkəsində  isə  səhifə  anlayışı  olmadığından  adi  bir  akkauntu  qeydiyyat  edərək  həmin  profili 
səhifə  əvəzi  işlədirlər.  Çox  şükür  ki,  hal-hazırda  Aztwi  şəbəkəsində  (Twitter-in  Azərbaycan  seqmenti)  də 
facebook’da olan bayağı tipli profil səhifələr yoxdur. Twitter’də auditoriya toplamaq facebook’a baxanda hal- 
hazırda  daha  rahatdır.  İzləyici  (follower)  yığmaq  çətinliyi  mövcud  olsa  da,  Twitter’in  ―retweet―  funksiyası 
sayəsində açdığınız səhifənin tvitləri böyük kütlələrə yayımlanır. 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
180 
 
 
Əgər tvitlər istifadəçiləri cəlb edərsə siz yeni-yeni izləyicilər qazana bilərsiniz. Bundan əlavə hər hansısa tvit ilə 
və  ya  hashtag  ilə  günün  trend-inə  Aztwinin  top  5-liyinə  düşərək  səhifənizə  (profilinizə)  followerlər  qazandıra 
bilərsiniz. Əgər dostarınız arasında 10000-dən biraz az və ya daha çox followeri olanlar varsa, onlar öz tvitində 
səhifənizin profilini paylaşaraq ―reklam― etsələr, o zaman da oxucu auditoriyası toplamaq asanlaşır. Twitter’in 
gözəl  məqamlarından  biri  də  odur  ki,  Aztwi-də  97%  user-lər  sağlam  düşüncəli,  bayağılıqdan  uzaqdırlar  və 
beləliklə burada sağlam auditoriyaya sahib olmaq mümkündür. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sosial ġəbəkələr güclüdür yoxsa Kütləvi Ġnformasiya Vasitələri? 
 
Yeni  dövrün  yeni  mediası  sayılan  sosial  şəbəkələr,  Kütləvi  İnformasiya  Vasitələrinə  (KİV)  nə  qədər  təsir 
göstərir? 
 
Sosial şəbəkələr həyatımıza daxil olan zamandan əksər insanlar sosial şəbəkələrə qoşularaq mütəmadi 
istifadə  edirlər.  Kimisi  hər  gün  kimisi  isə  bəzən..  Sosial  şəbəkələr  hər  gün  istifadə  etdiyimiz  həyat 
gündəliyimizə çevrilib.  Ötən  yazımda ölkəmizdə sosial şəbəkələrdə olan problemlər haqqında  yazmışdım. Bu 
mövzunu  davam  etdirmək  istərdim,  çünki  sosial  şəbəkələr  ilə  bağlı  problemlərimiz  çox  təəssüf  ki,  sayılmaz 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
181 
 
qədər çoxdur. 
 
Hər an, hər gün baş verənləri orada paylaşırıq. Dostlarla müzakirə edirik, yeni dostlar qazanırıq, yeni 
tanıdığımız və uzun müddət tanıdığımız insanlarla həyatımızın xoş məqamlarından fotolar və videolar 
paylaşırıq. Lakin, sosial şəbəkələrin xüsusiyyətləri bununla bitmir. Sosial şəbəkələr hal-hazırda böyük 
gücə malikdir. Hardasa onlara cəmiyyətin səsi də demək olar. Çünki, müxtəlif insanlar olduqları müxtəlif 
məkanlardan məlumatlar paylaşırlar. 
 
Hər  hansısa  ərazidə,  məkanda  baş  verən  fors-major  hadisəni  Kütləvi  İnformasiya  Vasitələrindən  öncə  sosial 
şəbəkələrdə hadisə yerində olan istifadəçilər dərhal paylaşır. İstər yazılı, istərsə də foto şəkil formasında. Lakin, 
bu  informasiyanın  dolğunluğunu  tam  əminliklə  təsdiqləmək  ilk  dəfədən  mümkün  olmur.  Çünki  sosial 
şəbəkələrdə  bəzən  şişirdilmiş  halda  informasiyalar  paylaşılır.  Əgər  məlumat  foto  ilə  yayımlanıbsa  fotonun 
montaj  edilə  bilməsi  də  istisna  deyil.  Dəfələrlə  olub  ki,  yalan  məlumat  kimi  fotomontaj  olunmuş  şəkil  sosial 
şəbəkələrin  səhifələrində  dolaşıb.  İstifadəçilər  həmin  fotonu  qınayıb,  müzakirə  edib.  Bir  az  bu  foto  günün 
trendindən  düşdükdən  sonra  aydınlıq  gətirənlər  tapılıb  ki,  məlumat  yanlış  imiş.  Yəni  sosial  şəbəkələrdə 
yayımlanan hər məlumatın dolğunluğuna inanmaq 
çətindir. Ən əsas məlumatın dolğunluğunu yoxlamağa çətinlik yaradan amillərdən biri də həmçinin 
yanlış informasiyanın yanlış olduğunu kütləyə sosial şəbəkələrdə çatdırmağa maneə yaradan bəzi səbəblər var. 
 
Bir  informasiyanın,  xüsusən  də  foto  şəkildən  ibarət  olan  informasiyanı  ilk  öncə  tanınmış  və  çox  saylı 
auditoriyası  olan  səhifənin  yayımlamasından  sonra  digər  çox  saylı  auditoriyaya  malik  olan  səhifələrin  eyni 
məlumatı  həmin  səhifədən  götürərək,  çox  zaman  mənbə  qeyd  etmədən  işıq  sürəti  ilə  paylaşmasındadır. 
Beləliklə, informasiya sosial şəbəkəni və 
ümumiyyətlə cəmiyyəti dolaşır, informasiyanın yanlış olduğunu yayımlayanlar olanda isə artıq bir çox faiz 
kütlə buna inanmaq istəmir. İlkin olaraq aldıqları informasiyanın doğru, onu inkar edən informasiyanın isə 
yanlış olduğunu qəbul edirlər. Az hallarda da olur ki, istifadəçilər kimdənsə dəqiq olmayan şayiə və dedi-qodu 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
182 
 
xarakterli informasiyanı sosial şəbəkələrdə yayımlayırlar. Həm də istinadsız və mənbəsiz… 
 
Sosial Ģəbəkələr və KĠV-lərin xəbər vermək metodları 
 
Hal-hazırda ölkə üzrə informasiya paylaşımları gedən sosial şəbəkələr facebook, twitter və youtube-dur. 
Düzdür bu sosial şəbəkələrdə yayımlanan operativ məlumatlar baş verən hadisələr haqqında bizi 
TV-dən, radiodan və informasiya portallarından öncə xəbərdar edir. Bu gözəldir, lakin informasiyanin doğru 
ya yanlış olmasını bilməyərək informasiyanı qəbul edib ürəklərdə şübhə yaranması informasiyaya qarşı 
çox təəssüfləndirici məqamdır. Operativlik baxımından əla olan, lakin, dəqiqlik və qərəsizlik məsələsində dəqiq 
olmayan bu məsələ qlobal bir problemdir. 
 
Bəlkə də cəmiyyətdə dürüstlük, düzgünlük tərəfdarı olan insanlar çox olsaydı bu baxımdan heç bir problem də 
yaşamazdıq. 
 
Youtube sosial şəbəkəsi vasitəsi ilə də bir çox gizli məqamlar, videolar vasitəsi ilə üzə çıxaraq kütləvi şəkildə 
yayımlanaraq problemin, hadisənin həlli tapılaraq həll olunur. Lakin, burada da montaj olunmuş yanlış videolar 
yayımlandıqda yenə də qeyri-dəqiq informasiya yaranır və çaşqınlıq yaradır. 
 
Yadınızdadırsa, əvvəllər və uzun müddət ərzində demək olar ki, bütün Kütləvi İnformasiya Vasitələri, xəbərlər 
və  sairə  kimi  verilişləri  üçün  hər  biri  informasiyanı  mənbədən  alırdılar.  Müxtəlif  ərazilərdə  yerləşən 
jurnalistlərindən  və  sairə  bu  kimi  metodlardan  istifadə  edirdilər.  Üstəlik  ən  əsası  operativ  məlumatı  hadisə 
yerinə  ezam  olunmuş  müxbirlərdən  əldə  edirdilər.  Düzdür  indi  də  belədir.  Müxbirlərindən,  səlahiyyətli 
şəxslərdən,  hadisə  yerində  olan  əməkdaşlardan  və  ya  hər  hansısa  xəbər  agentliyinə  istinad  edərək  məlumatı 
paylaşırlar. Bunu edənlər istər TV xəbərlər, istərsə də informasiya saytları olur. Lakin bir məqam var… 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
183 
 
Hal-hazırda sosial şəbəkələrə olan böyük maraq insanların hadisə  yerindən bir başa məlumat, fotolar, videolar 
paylaşması  jurnalistlərin  işlərini  xeyli  asanlaşdırıb.  İstər  facebook,  istərsə  də  youtube-dan,  həm  TV  kanallar, 
həm də informasiya portalları daima operativ məlumat paylaşan insanları izləyirlər. Həmin istifadəçilər maraqlı 
hadisələr  haqqında  paylaşdığı  məlumatı  dərhal  saytlarında  yerləşdirirlər.  Həmçinin  TV  xəbərlərdə  də  efirdə 
göstərirlər  və  bir  çox  hallarda  mənbəni  yalnız  sosial  şəbəkənin  adını  çəkərək  qeyd  edirlər.  İnformasiyanı 
paylaşanın adı qeyd 
olunmur. 
 
İlk öncə reytinq və operativlik xətrinə informasiyanın tam dəqiq olub olmadığını da dəqiqləşdirmədən 
yayımlayırlar. Sonra başlayırlar dəqiqləşdirməyə və yerləşdirilən xəbəri yeniləyərək öyrəndikləri 
məlumatları əlavə etməyə. Bu isə jurnalistikanın yavaş-yavaş qeyri-peşakarlaşmasına və jurnalistlərin də 
tənbəlləşməsinə gətirib çixarır. Belə davam edərsə bəlkə də yaxın gələcəkdə kütləvi belə hal baş verə 
bilər ki, jurnalistlərin çoxu bütün günü sosial şəbəkələrdə ―Xəbər Ovu‖na çıxsınlar. 
 
İnformasiya portallarının və TV xəbərlərinin informasiyanı və prosesləri belə işıqlandırması hardasa müsbət hal 
sayıla  bilər.  Belə  ki,  internetə  gec-gec  daxil  olanların,  yaşlı  nəslin  və  sosial  şəbəkələrdə  az  vaxt  keçirənlərin 
məlumatdan  operativ  olaraq  məlumatlanması  üçün  yaxşıdır.  Lakin,  ümumilikdə  artıq  bu  məlumatlar 
çeynənilmiş və sosial şəbəkələrdən məlumatları alanlar üçün maraqsız və darıxdırıcı olur. Üstəlik qeyri-dəqiq, 
tam aydınlaşmayan məlumatın belə yayımlanması sosial şəbəkələrdə bu məlumatı oxuyub lakin düzgünlüyünə 
şübhə ilə yanaşanlarda informasiyaya qarşı əminlik yarada bilər. Lakin, birdən o informasiya tam düzgün və ya 
tamamilə yanlış olarsa, xəbər 
portallarına qarşı oxucularda inamsızlıq yarana bilər. 
 
Bəzi tək-tük informasiya portalları da var ki bəzən sosial şəbəkələrdən götürdüyü dolğun məlumatı redaktə edib 
fərqli versiya ilə  yayımlayırlar. Bu məsələ son zamanların aktual məsələsidir. Ən təəssüfləndirici məqamdır ki 
hər hansısa fors-major hadisə,fəlakət və sairə baş verərkən insanların çox faizi məlumatı operativ olaraq sosial 
şəbəkələrdən 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
184 
 
alırlar. Halbuki həmin anda eşitdiyi şayiələrin ətraflı izahını axtaran minlərlə insan xəbərlər 
buraxılışlarına və informasiya portallarına göz dikir. Lakin məlumatı oradan təəssüf ki sosial şəbəkələrdə 
yayımlanandan sonra alır. Bu zaman da artıq KİV-nin informasiyası copy+paste edilmiş kimi sayılır. 
 
Çox gözəl olardı ki KİV-lər informasiyanı sosial şəbəkələrdən öncə dəqiq, qərərsiz, vicdanla, operativ 
təqdim etsinlər. Sosial şəbəkələrdən güclü olduqlarını sübüt etsinlər. Çox təəəssüf ki hal-hazırda sosial 
şəbəkələr informasiya operativliyi baxımından çox güclüdür və öndədirlər.