Grammatik shakl valentligi. Leksemalarga grammatik shakllar qo’shilganda ularning birikuvchilari sirasida jiddiy o’zgarish yuz beradi. Bunga amin bo’lish uchun [kitob] leksemasining grammatik shaklsiz va grammatik shakllangan holatlarida valentlik imkoniyatlarini taqqoslash kifoY.
Qiziq
Katta
Badiiy kitob
O’nta
Ko’p
Qiziq
Katta
Badiiy kitoblar
Ko’p
Qiziq
Badiiy kitobcha
O’nta
Ko’p
Ayon bo’ladiki, 2- va 3- chizmalarda [kitob] leksemasining birikuv imkoniyatlari ko’plik son shakli -lar va kichraytirish qo’shimchasi -cha hisobiga toraygan. Quyidagi gaplarda esa leksemaning biriktirish imkoniyati kengayganligiga amin bo’lamiz: 1. Salim kitob o’qidi. 2. Salim ukasiga kitob o’qitdi.
Demak, leksemalar kabi grammatik shakllar ham valentlikka ega bo’lib, ular leksemalar valentligiga ta‘sir qilishi - uni toraytirishi yoki kengaytirishi mumkin.
Tavsiya etiladigan zarur adabiyotlar O’zbek tili grammatikasi. II tom. Sintaksis. - T.: Fan, 1975. - 548 b.
Mengliyev B. O’zbek tilining struktur sintaksisi –Qarshi.,2003. O’quv qo’llanma. QDU IK tas.
Sayfullayeva R., Qurbonova M., Mengliyev B.M. Hozirgi o’zbek adabiy tili. 3-qism. T.: 2006. O’quv qo’llanma. O’zMU IK tas.
S.Raximov, B.Umirqulov. Hozirgi o’zbek adabiy tili. 1-qism. T.: O’qituvchi, 2003. Darslik. O’z R OTV tas.
N.Jamolxonov. Hozirgi o’zbek adabiy tili. 1-qism. T.: O’qituvchi, 2005. Darslik. O’z R OTV tas.
Fanning o’quv uslubiy majmuasi. www.ziyonet.uz.
www.ziyonet.uz. FilоlоgiY. Sintакsis.
www.edu.uz. FilоlоgiY. Sintакsis.
www.tdpu.uz. FilоlоgiY. Sintакsis.
www.pedagog.uz. FilоlоgiY. Sintакsis.
Tavsiya etiladigan yordamchi adabiyotlar Nazarova S. Erkin birikmalarda bog’lanish omillari. NDA, -T.1997.
Mengliev B.R. Lisoniy tizim yaxlitligida sathlararo munosabatlar: Filol. fan. dokt. ... dis. - T., 2002. - 248 b.
Umumiy o’rta ta‘limning Davlat ta‘lim standartlari va o’quv dasturi. Ona tili. Adabiyot. «Ta‘lim taraqqiyoti». 1-maxsus son. - T.: Sharq, 1999. - B. 55-145.
